Πως αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη
Από την κοινωνική και επαγγελματική, μέχρι ακόμα και τη σεξουαλική σας ζωή, η κατάθλιψη μπορεί να παίξει έναν πολύ ανασταλτικό ρόλο και να μην σας επιτρέπει να απολαμβάνετε όσο θα θέλατε τις στιγμές σας. Μπορεί ωστόσο να αντιμετωπιστεί και μάλιστα χωρίς να καταφύγετε οπωσδήποτε σε φαρμακευτική αγωγή.
Στη θεραπεία κατάθλιψης επιστρατεύονται παραδοσιακά δύο θεραπευτικοί άξονες είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά. Τα φάρμακα και η ψυχοθεραπεία είναι οι βασικές λύσεις για την κατάθλιψη. Η αποτελεσματικότητά τους είναι αδιαμφισβήτητη και εμπεριστατωμένη επιστημονικά, αν και για διάφορους λόγους δεν είναι ούτε ιδανικές ούτε λειτουργικές για όλους τους ασθενείς. Λιγότερο γνωστές, σχετικά υποτιμημένες και παρεξηγημένες ως προς την ασφάλεια και δραστικότητά τους είναι οι βιολογικές θεραπείες, μια κατηγορία θεραπειών, μη φαρμακευτικών, που επιφέρουν θετικό αποτέλεσμα σε μια σειρά από διαταραχές, ειδικά δε στην κατάθλιψη.
Κατάθλιψη θεραπεία με φάρμακα
Τα αντικαταθλιπτικά είναι η βασική γραμμή αντιμετώπισης και ενίοτε συνδυασμός τους με άλλες κατηγορίες φαρμάκων. Μπορείτε να βρείτε αναλυτικό και εκτεταμένο ενημερωτικό υλικό στους σχετικούς συνδέσμους για
τα αντικαταθλιπτικά
και
τα φάρμακα και οι μηχανισμοί δράσης τους
Κατάθλιψη θεραπείες χωρίς φάρμακα
Οι εξελίξεις στις νευροεπιστήμες έχουν φέρει τις τελευταίες δεκαετίες καινοτόμες βιολογικές μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις στην κατάθλιψη. Οι βασικές από αυτές είναι :
- Επαναληπτικός Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός (rTMS)
- ECT (Ηλεκτροσπασμοθεραπεία)
- Ερεθισμός πνευμονογαστρικού
- DBS (Deep Brain Stimulation)
- Στέρηση ύπνου
- Φωτοθεραπεία
Όπως προαναφέρθηκε παρατηρείται σημαντική επιστημονική πρόοδος την τελευταία 30ετία περίπου κυρίως όσον αφορά τις βιολογικές θεραπείες. Η εισαγωγή νέων αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων με σημαντικά λιγότερες σε αριθμό και ένταση ανεπιθύμητες ενέργειες, γεγονός που συμβαδίζει με τη ραγδαία αύξηση των γνώσεων μας περί της λειτουργίας του εγκεφάλου, έχει βελτιώσει ιδιαίτερα το θεραπευτικό οπλοστάσιο των ψυχιάτρων.
Παράλληλα η χρήση των υπόλοιπων βιολογικών θεραπειών σε ολοένα και ευρύτερη κλίμακα στο εξωτερικό παρέχει θεραπεία σε πολύ περισσότερους ασθενείς, η οποίοι για διάφορους λόγους εμφανίζουν ανθεκτική κατάθλιψη. Η ανθεκτική κατάθλιψη ορίζεται ως η κατάθλιψη που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς ή καθόλου σε τουλάχιστον δύο ή περισσότερα διαφορετικά φάρμακα και ποσοστό που υπολογίζεται σε 30-50% των ασθενών ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Από τις βιολογικές θεραπείες θα πρέπει να γίνει ξεχωριστή αναφορά στον Επαναληπτικό Διακρανιακό Μαγνητικό Ερεθισμό. Πρόκειται για τη θεραπεία κατάθλιψης χωρίς φάρμακα rTMS, μια νέα μη επεμβατική ασφαλή μέθοδο θεραπείας της κατάθλιψης και παράλληλα τελευταία επιστημονική εξέλιξη που αξιοποιεί τις φυσικές ιδιότητες του μαγνητικού και ηλεκτρικού πεδίου.
Η μέθοδος αυτή είναι μια εναλλακτική θεραπεία κατάθλιψης ειδικά για τις περιπτώσεις που τα φάρμακα είτε δε βοηθούν, είτε προκαλούν μη ανεκτές ανεπιθύμητες ενέργειες. Η ασφάλεια και αρκετά υψηλή αποτελεσματικότητα της θεραπείας rTMS είναι καταγεγραμμένη σε πλήθος σχετικών ερευνών.
Η βαριά κατάθλιψη συνήθως απαιτεί συνδυαστική ή επαναλαμβανόμενη θεραπεία. Οι βιολογικές θεραπείες όπως το rTMS και η ηλεκτροσπασμοθεραπεία έχουν ισχυρότατη ένδειξη σε δύσκολες και χρόνιες περιπτώσεις κατάθλιψης.
Μάθετε περισσότερα για την θεραπεία rTMS
Κατάθλιψη και Ψυχοθεραπεία
- Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)
- Ψυχοδυναμική
- Συστημική
- Διαπροσωπική
- Ψυχαναλυτική
Η ψυχοθεραπεία έχει και πρέπει να έχει κυρίαρχη θέση ως λύση για την κατάθλιψη. Όταν γίνεται σωστά μπορεί να επιφέρει θετικές νευροβιολογικές αλλαγές με ενδεχομένως πιο μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα για το άτομο. Ο καταθλιπτικός ασθενής έχει ανάγκη να ακουστεί και να ακούσει και η ψυχοθεραπεία προσφέρει αυτό το χώρο μένοντας δίπλα του σε μια από κοινού προσπάθεια να ξεπεράσει τις δύσκολες ψυχικές εκδηλώσεις που βιώνει. Η ψυχοθεραπεία δεν εκτυλίσσεται σε σύντομο χρόνο, αν και υπάρχουν πιο βραχείες και πιο μακροπρόθεσμες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις.
Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία είναι συνήθως βραχείας διάρκειας και πολύ συνοπτικά εστιάζει στην «εδώ και τώρα» τροποποίηση των κοινών αρνητικών προτύπων σκέψης και συμπεριφοράς , αλλά και πυρηνικών πεποιθήσεων και σχημάτων εαυτού που συνδέονται με την καταθλιπτική διαταραχή. Η Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία αποτελεί επίσης μια πολύ αξιόλογη προσέγγιση, διεισδύοντας στα βαθύτερα νερά του ψυχισμού, του παρελθόντος, των διαπροσωπικών σχέσεων, της προσωπικότητας.
Γνωσιακή θεραπεία στην κατάθλιψη
Σύμφωνα με το γνωσιακό θεωρητικό μοντέλο, η καταθλιπτική διεργασία αναπτύσσεται μέσω αλληλεπίδρασης 3 παραγόντων
- Καταθλιπτικογόνα σχήματα
- Δυσλειτουργικός τρόπος σκέψης
- Η αρνητική “γνωσιακή τριάδα” της κατάθλιψης με 3 απαισιόδοξες θεωρήσεις :
- Αρνητική θεώρηση του εαυτού : είμαι άχρηστος, ανίκανος
- Αρνητική θεώρηση του μέλλοντος : ανέλπιδο, μαύρο
- Αρνητική θεώρηση του κόσμου : σκληρός, δύσκολος
Η γνωσιακή θεραπεία στοχεύει μακροπρόθεσμα στην αναγνώριση από τον ασθενή των υπεύθυνων για υψηλό στρες ανωτέρω παραμέτρων και επιπλέον στην αντικατάστασή τους από λειτουργικότερες γνωσίες και σχήματα. Με αυτό τον τρόπο προσδοκούμε σε καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα με μεγαλύτερη διάρκεια.
Μάθετε περισσότερα για την ψυχοθεραπεία
Συχνά η καλύτερη επιλογή είναι συνδυασμός της φαρμακευτικής με την ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση
Φυσική άσκηση και κατάθλιψη
Όταν συζητάμε για θεραπεία κατάθλιψης δεν πρέπει να ξεχνάμε την επικουρικό θεραπευτικό ρόλο της φυσικής άσκησης. Πλέον μια πρόσφατη μελέτη από το πανεπιστήμιο του Harvard μας λέει ότι η σωματική άσκηση μπορεί να έχει και προληπτικό ρόλο. Στη συγκεκριμένη μελέτη λοιπόν η άσκηση αξιολογήθηκε με θετικά αποτελέσματα όχι ως συμπτωματική θεραπεία, αλλά ως μέτρο μείωσης του κινδύνου εμφάνισης σε άτομα με υψηλότερη γενετική ευαλωτότητα για καταθλιψη. Η φυσική άσκηση έστω και χαμηλού ή μέτριου βαθμού προάγει ποικίλες βιοχημικές και νευροβιολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο με θετικό βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο αντίκτυπο για τον άνθρωπο. Για το λόγο αυτό έχει φτάσει πλέον να συνταγογραφείται επίσημα από ιατρούς και ψυχιάτρους σε αρκετές χώρες όπως π.χ. στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Μύθοι για τη θεραπεία κατάθλιψης
Όπως και για πολλές παθήσεις, έτσι και για τη θεραπεία της κατάθλιψης κυκλοφορούν διάφοροι μύθοι στο διαδίκτυο και αλλού με τη μορφή δημοσιευμάτων που αναφέρονται σε διάφορους φυσικούς τρόπους “θεραπείας κατάθλιψης” μέσω διατροφής, με βότανα, με βιταμίνες, με άσκηση, με σωστή στάση σώματος, με διαλογισμό κ.α. Δυστυχώς πρόκειται περί παραπληροφόρησης που πατάει σε μύθους που κάνουν θραύση στις αντιλήψεις του γενικού πληθυσμού, όπως το ότι κάθε τι φυσικό είναι καλό, όλα γιατρεύονται με φυσικούς τρόπους, τα φάρμακα είναι επίφοβα, επικίνδυνα και βλαβερά και ούτω καθεξής.
Πολλές φορές μάλιστα παρατίθενται και έρευνες για να δώσουν ένα βαθμό εγκυρότητας στους μύθους αυτούς, έρευνες όμως που συχνά μεταφράζονται εσφαλμένα και αποδίδονται με τρόπο που αλλάζει το νόημα της έρευνας.
Αν και ορισμένες φορές λαμβάνουμε βότανα, συμπληρώματα διατροφής και διάφορες βιταμίνες που δεν αποκλείεται να μας κάνουν να νιώσουμε λίγο καλύτερα, αυτό απέχει πολύ από το να μιλάμε για κατάθλιψη και θεραπεία. Όταν κυνηγάμε να πάρουμε συμπληρώματα ή να τρώμε περισσότερα φρούτα (που λέει ο λόγος) για να ξεπεράσουμε την κατάθλιψη, ουσιαστικά “διυλίζουμε τον κώνωπα και καταπίνουμε την κάμηλο”. Αποφεύγουμε το πραγματικό πρόβλημα, συχνά ως μηχανισμό άμυνας απέναντι στην ψυχική δυσφορία που αυτό και η επίγνωση αυτού προκαλεί.
Η έρευνα δείχνει ότι οι αλλαγές στη διατροφή που υποστηρίζουν την υγιή σωματική λειτουργία και διάθεση μπορεί να έχουν νόημα για ορισμένους και άρα να είναι μια πτυχή ενός επιτυχημένου σχεδίου θεραπείας για την κατάθλιψη. Ως αποτέλεσμα, μπορείτε να αποφασίσετε να αλλάξετε τον τρόπο που τρώτε για να βοηθηθείτε εν μέρει να διαχειριστείτε καλύτερα τα συμπτώματά σας. Ωστόσο, είναι καλύτερο να διασφαλίσετε ότι έχετε την υποστήριξη του γιατρού σας, καθώς και άλλων, όπως ένας διαιτολόγος, για να διασφαλίσετε ότι ικανοποιούνται όλες οι ανάγκες διατροφής και της ψυχικής σας υγείας.
Η πραγματικότητα είναι ότι η βελτίωση του τρόπου ζωής μας σε επίπεδο διατροφής και άσκησης πράγματι μας βοηθάει να νιώσουμε καλύτερα σε βάθος χρόνου τόσο ψυχικά, όσο και σωματικά. Επιπλέον η ευεξία από την υιοθέτηση σχετικών συνηθειών π.χ. μεσογειακή διατροφή, επαφή με τη φύση μπορεί να έχει ένα θετικό επικουρικό συμπληρωματικό ρόλο στη θεραπεία διαφόρων ψυχικών διαταραχών.
Αυτό όμως είναι πολύ μακρινό από ισχυρισμούς τύπου “ξεπεράστε την κατάθλιψη με φυσικούς τρόπους”. Μην ξεχνάμε ακόμη ότι αν θέλουμε να μιλήσουμε για βελτίωση του τρόπου ζωής μας, θα πρέπει να βρούμε το θάρρος να το κοιτάξουμε ευρύτερα, όπως για παράδειγμα να κινητοποιηθούμε προς τη διαμόρφωση πιο ανθρώπινων συνθηκών ζωής στην κοινωνία, στην εργασία, στην οικογένεια.
Αντιμετώπιση κατάθλιψης
Το πολύ επιτακτικό ερώτημα σήμερα για αρκετό κόσμο είναι “πως ξεπερνιέται η κατάθλιψη“. Για να βγείτε όμως από την κατάθλιψη, βασική προϋπόθεση είναι να να προσπαθήσετε να καταλάβετε πως μπήκατε. Όσο πιο καλή κατανόηση των παραγόντων που οδήγησαν σε αυτήν επιτύχει κανείς, τόσο περισσότερο θα μάθει πως να διαχειριστεί καλύτερα τη διάθεσή του και ποιες αλλαγές στον εαυτό του και τη ζωή του ενδεχομένως θα τον βοηθούσαν να την ξεπεράσει.
Στη θεραπεία κατάθλιψης συχνά λαμβάνεται υπ’ όψιν η ακόλουθη σχηματοποίηση. Οι παράγοντες αυτοί δεν είναι οι μόνοι, αναφέρονται ενδεικτικά ως παραδείγματα.
Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι παρά τα «νέα όπλα στη φαρέτρα» του ψυχιάτρου που περιγράφηκαν παραπάνω, η κατάθλιψη ακόμη και σήμερα υποδιαγιγνώσκεται με αποτέλεσμα να μην μπορεί να παρασχεθεί η κατάλληλη βοήθεια στους καταθλιπτικούς ασθενείς. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ελλιπή εκπαίδευση ιατρών άλλων ειδικοτήτων π.χ. γενικών ιατρών, παθολόγων στην αναγνώριση της διαταραχής ή όχι σπάνια στην υποτίμηση αυτής..
Επιπλέον εμπόδιο στη λήψη βοήθειας για την κατάθλιψη αποτελούν ακόμη και σήμερα διαδεδομένες στερεοτυπικές αντιλήψεις περί ψυχιατρικής, ψυχοθεραπείας, φαρμάκων κ.λ.π. Πολύ συχνά η θεραπεία εφαρμόζεται λανθασμένα (π.χ. πρόωρη διακοπή, απουσία παρακολούθησης).
Στο σχετικό άρθρο μπορείτε να εντοπίσετε λόγους που εμποδίζουν τη σωστή αντιμετώπιση με φάρμακα και είναι στο χέρι σας να αλλάξουν.
Η θεραπεία κατάθλιψης είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα που επιπλέκεται κατά κόρον από συννοσηρότητα όπως π.χ. με χρόνιες σωματικές παθήσεις, με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Σε αυτές τις περιπτώσεις όπως και όταν είναι χρόνια, η κατάθλιψη δεν ξεπερνιέται εύκολα, όμως θεραπεύεται. Θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα από ειδικό ψυχίατρο, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αποτελεί την πρώτη αιτία αυτοκτονικότητας.
Η μείζων κατάθλιψη υποτιμάται συχνά ως μια ήπια ψυχική κατάσταση χωρίς συνέπειες ή ως μια εκδήλωση αδυναμίας ή ένας αδύναμος χαρακτήρας. Αν και αντιδραστικές προσαρμοστικές καταστάσεις σε ψυχοπιεστικά γεγονότα προκαλούν έντονη θλίψη και έχουν ομοιότητες με τη , δεν είναι όμως το ίδιο.
Η κατάθλιψη είναι μια σύνθετη ασθένεια με βιολογικές, ψυχολογικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους που μπορεί να πάρει χρόνια πορεία. Έτσι δεν είναι ασυνήθιστο, αλλά μάλλον το πιο συχνό οι λύσεις για κατάθλιψη να επέλθουν όταν υπάρξει υπομονή και εστίαση στους πραγματικούς λόγους για τους οποίους υπάρχει.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής