Ήδη μελέτες που έχουν αρχίσει να δημοσιεύονται φέτος μετά την έναρξη της πανδημίας επιβεβαιώνουν εύλογες προσδοκίες των ειδικών σχετικά με το αν και κατά πόσο θα επηρεάσει συνανθρώπους μας με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ).
Σε ποσοστά που κυμαίνονται ανάλογα με τη μελέτη 30% ως και 60% τα ευρήματα αφορούν επιδείνωση των προϋπαρχόντων συμπτωμάτων, αλλά και εμφάνιση νέων με βασική διάσταση ως αναμένεται αυτή της καθαριότητας και του πλυσίματος χεριών. Να σημειωθεί εδώ ότι υπάρχουν αντίστοιχα στοιχεία επιδείνωσης της ΙΔΨ σε προηγούμενες επιδημίες SARS, MERS ακόμη και της γρίππης.
Δε θα πρέπει να διαλάθει της προσοχής μας το γεγονός ότι συμπεριφορές και στάσεις ζωής που στο πολύ κοντινό παρελθόν θα έφεραν την ταμπέλα του μη φυσιολογικού στο παρόν αντιμετωπίζονται ως κανονικές, κοινωνικά αναγκαίες και μάλιστα ενθαρρύνεται η υιοθέτησή τους από την ίδια την επιστήμη. Αν θέλει κανείς να διατηρεί ένα ευρύ πεδίο σκέψης, δεν μπορεί να αγνοήσει τη μεγάλη σημασία της αντίληψης, της ερμηνείας των γεγονότων όσον αφορά το χαρακτηρισμό τους και την επίδρασή τους στην ψυχική κατάσταση.
Πλέον το να πλένει κανείς τα χέρια του πολλές φορές, να χρησιμοποιεί τακτικά αντισηπτικό, να καθαρίζει τα ρούχα του πολύ πιο συχνά, να παραμένει σε απόσταση από τους άλλους, ακόμη και να απολυμαίνει τις συσκευασίες των τροφίμων θεωρείται κάτι “κανονικό” και απαραίτητο, καθώς υπακούει στη μεγαλύτερη ανάγκη της αυτοπροστασίας του.
Δεν είναι λίγες οι μαρτυρίες ανθρώπων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή που ένιωσαν «δικαίωση» για τις ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές τους και ότι η κοινωνία συμβάδισε με τον τρόπο τους. Αντίστοιχη μετατόπιση της οπτικής λόγω κορωνοϊού έχει συμβεί στη χρήση του ίντερνετ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθότι στο παρελθόν εκφραζόταν ισχυρή ανησυχία για την αύξηση της χρήσης τους, ενώ πλέον η χρήση τους αυξάνεται & ενθαρρύνεται στο πλαίσιο των μέτρων απόστασης.
Θα μπορούσε ακόμη και η ίδια η έννοια της ΙΔΨ ως διαταραχής να τεθεί υπό debate υπό αυτό το πρίσμα? Πρόκειται για ερώτημα που άπτεται πολλών παραγόντων και σίγουρα έχει να κάνει με το βάρος και την ερμηνεία που αποδίδεται στη λέξη διαταραχή. Πλέον είναι φυσιολογικό να πλένουμε 20-30 φορές την ημέρα τα χέρια μας επειδή υπάρχει λόγος γι’ αυτό, ενώ πριν δεν ήταν επειδή δεν υπήρχε? Εν μέρει ναι , αλλά αυτό συνεπάγεται την μεμονωμένη εξάρτηση του τι θεωρούμε φυσιολογικό από την αντίληψη. Η αντίληψη είναι σημαντική, αλλά η πολυπλοκότητα και η διαφορετικότητα με την οποία εκδηλώνονται οι καταστάσεις του ψυχισμού παίζουν επίσης μείζων ρόλο.
Ένα μεγάλο μέρος της απάντησης μπορεί να δοθεί αξιολογώντας την βαρύτητα, τη συχνότητα και την επιβάρυνση της λειτουργικότητας που η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δύναται να προκαλέσει. Οι συνέπειες αυτές πέραν της φαινομενολογικής τους διάστασης αποτυπώνονται και σε επίπεδο εγκεφάλου, όπου παρατηρούνται αλλαγές στη νευροδιαβίβαση και τη συνδεσιμότητα μεταξύ σχετικών περιοχών. Οι ιδεοληψίες που αποτελούν τη μια βασική συνιστώσα της ΙΔΨ επισυμβαίνουν διαρκώς και πέραν του οποιοδήποτε ελέγχου του ατόμου. Επιπλέον ερμηνεύονται με ένα δυσπροσαρμοστικό τρόπο από το άτομο προκαλώντας ισχυρά συναισθήματα άγχους, ντροπής και ενοχής.
Οι μελέτες εντοπίζουν κοινά χαρακτηριστικά και πεποιθήσεις στους ιδεοψυχαναγκαστικούς όπως η μη ανοχή της αβεβαιότητας, η υπερυπευθυνότητα, η τελειομανία, η καταστροφοποίηση, η σύντηξη σκέψης και πράξης, η υπερσπουδαιότητα της σκέψης και η συσχέτισή της με την πραγματικότητα και την ηθική ταυτότητα κ.α. Τα παραπάνω είτε δεν υπάρχουν, είτε υπάρχουν σε μικρότερο βαθμό στην πλειοψηφία του πληθυσμού.
Να υπενθυμίσουμε ότι έρευνες έχουν δείξει τη μεγάλη συχνότητα των πιο συνηθισμένων ιδεοληψιών στο γενικό πληθυσμό, χωρίς όμως αυτές να προκαλούν διαταραχή. Αντίστοιχα οι ψυχαναγκασμοί στην ΙΔΨ είναι πολύ συχνοί, απορροφούν μεγάλο μέρος του χρόνου του ατόμου, συχνά είναι τελετουργικοί και μπορεί να προκαλούν προβλήματα υγείας όπως π.χ. στο δέρμα.
Έτσι λοιπόν βλέπουμε ότι υπάρχει μια διακριτή γραμμή που διαχωρίζει την έννοια της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής από την πιο «ψυχαναγκαστική» ευλάβεια που τηρούμε ως ανθρωπότητα πλέον συνολικά κάποιους κανόνες απολύμανσης για λόγους επιβίωσης. Οι κανόνες αυτοί είναι συγκεκριμένοι και σαφείς, αλλά ενίοτε όχι 100% επαρκείς και δε χρειάζεται να ξεπερνιούνται χάριν κάποιας τελειοθηρικής αντίληψης περί απόλυτης προστασίας. Φερ’ ειπείν δε χρειάζεται να πλένουμε τα χέρια μας πάνω από 20 δευτερόλεπτα κάθε φορά.
Οι πηγές που αντλούμε την ενημέρωσή μας για τους κανόνες αυτούς πρέπει να είναι λίγες και αξιόπιστες και δε χρειάζεται «ψυχαναγκαστική» ατελείωτη έρευνα στο διαδίκτυο καθώς αυτό μπορεί να επιφέρει επιδείνωση στο άγχος και τις ιδεοληψίες. Παρομοίως ισχύει και για την καταστροφολογική, τρομολαγνική ενίοτε παρουσίαση των νέων για τον κορωνοϊό από την τηλεόραση. Η ίδια η μετάφραση των δεδομένων για τον Covid-19 και την πανδημία χρειάζεται προσοχή καθώς συχνά προκαλεί διαστρεβλωμένη εικόνα στον κόσμο.
Ενημερωθείτε αξιόπιστα στα σχετικά λινκ εντός του άρθρου και διαχειριστείτε σωστά την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ακολουθώντας τις διαθέσιμες θεραπείες.
