Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από παρατεταμένης διάρκειας συναισθήματα έντονης θλίψης, μελαγχολίας, απογοήτευσης, απελπισίας μαζί με μείωση της διάθεσης και του κινήτρου για ζωή και τις δραστηριότητες που τυπικά σε αυτήν εντάσσονται. Με τον όρο κατάθλιψη αναφερόμαστε είτε στην ψυχική διαταραχή, είτε στο αντίστοιχο συναίσθημα και βέβαια διαφέρει από τη φυσιολογική θλίψη που όλοι οι άνθρωποι θα βιώσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους ως συναισθηματική απάντηση σε σχετικά ερεθίσματα.

Ο άνθρωπος που περνάει καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να βιώνει μία ή περισσότερες απώλειες στη ζωή του. Προσοχή, η απώλεια δεν είναι απαραίτητα σαφής και εμφανής. Συχνά δεν είναι και μπορεί να αφορά εσωτερικές πτυχές του ψυχισμού ή φάσεις της ζωής που μένουν πίσω μας. Διάφορες εξελίξεις στη ζωή δύναται να επηρεάσουν τις ψυχικές επενδύσεις σε πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις. Η ναρκισσιστική ταύτιση μαζί τους καθιστά πολύ δύσκολη την πορεία προς τα εμπρός, καθηλώνοντας με αρνητικό τρόπο, αυτοτιμωρητικό ενίοτε, την ψυχική ενέργεια προς τα έσω.

Εκδηλώσεις & συμπτώματα κατάθλιψης

Συναίσθημα

Η διάθεση βιώνεται συνέχεια πεσμένη και ο καταθλιπτικός νιώθει ακεφιά, απόγνωση, έντονη θλίψη, απελπισία, απογοήτευση, ενοχή, ντροπή. Συχνά όμως βιώνει μια κατάσταση στην οποία δε νιώθει και πολλά πράγματα και μπορεί να φοβάται ότι έχει χάσει τη δυνατότητα να νιώθει. Αυτό είναι η απάθεια.

Σε ορισμένους καταθλιπτικούς ασθενείς εκδηλώνεται περισσότερο άγχος ή/και θυμός, αντί για απάθεια και απόσυρση.

Σκέψη – εικόνα εαυτού, κόσμου, μέλλοντος

Οι γνωστικές λειτουργίες όπως η σκέψη, η συγκέντρωση, η μνήμη , η ικανότητα λήψης αποφάσεων επιβραδύνονται και το άτομο κυριαρχείται όλο και περισσότερο από μια επίμονη ενασχόληση (μηρυκασμός) με πραγματικές ή φανταστικές προσωπικές ανεπάρκειες και λάθη του παρελθόντος.

Σε ορισμένες περιπτώσεις η σκέψη φτάνει να διαστρεβλώνει την πραγματικότητα και το άτομο αρχίζει να αναπτύσσει παραληρητικές ιδέες υποχονδριακού, ενοχικού και διωκτικού περιεχομένου. Στην περίπτωση αυτή έχουμε την ψυχωτική κατάθλιψη.

Ο καταθλιπτικός ασθενής έχει συνήθως αίσθηση μειωμένης αξίας για τον εαυτό του, απαισιόδοξη οπτική για το μέλλον και διαστρεβλωμένη οπτική για τον κόσμο (όλα φαίνονται μαύρα).

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης

Οι σωματικές λειτουργίες επίσης επηρεάζονται. Σε αυτές συγκαταλέγονται ο ύπνος, η όρεξη, η ενέργεια, η σεξουαλική διάθεση. Η καταθλιπτική διεργασία επηρεάζει αρνητικά το σώμα με διάφορους τρόπους όπως με αϋπνία, κατάπτωση, ατονία, κούραση, πόνους, ευερέθιστο έντερο και άλλα.

Σχεδόν τα μισά επίσημα κριτήρια διάγνωσης της κατάθλιψης περιλαμβάνουν σωματικά συμπτώματα, τα οποία συχνά παρερμηνεύονται ως εκδηλώσεις άλλων παθήσεων.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι από έρευνες σε ασθενείς πρωτοβάθμιας περίθαλψης περίπου 3 στους 4 καταθλιπτικούς ασθενείς θα παραπονεθούν κάποια στιγμή για 1 ή περισσότερα από τα παρακάτω :

Δυσκοιλιότητα
Στομαχικές διαταραχές
Κράμπες
Οσφυαλγία
Θωρακαλγία
Κεφαλαλγία
Αυχεναλγίες
Μυαλγίες
Ινομυαλγία
Αρθραλγίες
Κοιλιακό άλγος
Ζάλη
Αιμωδίες
Αίσθημα παλμών

Παρατηρούμε ότι πολλά σωματικά συμπτώματα αφορούν πόνο. Η εξήγηση του φαινομένου αυτού έχει να κάνει καταρχήν με τη σεροτονίνη και τη νοραδρεναλίνη, νευροδιαβιβαστές οι οποίοι εμπλέκονται σύνθετα στη νευροδιαβίβαση του αισθήματος του πόνου στον εγκέφαλο.

Για αυτό το λόγο τα αντικαταθλιπτικά έχουν θεραπευτική δράση στα σωματικά συμπτώματα της καταθλιψης.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η αναγνώριση των ανωτέρω συμπτωμάτων ως μέρος μιας καταθλιπτικής (ή αγχώδους) συνδρομής δεν είναι συνηθισμένη. Τα σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης αντιμετωπίζονται με μια σειρά εξετάσεων, αιματολογικών και άλλων που ως επί το πλείστον βγαίνουν καθαρές. Η αδυναμία διάγνωσης ή η υποτίμηση της συχνότητας της κατάθλιψης σήμερα μπορεί να οδηγήσει λοιπόν τους ασθενείς σε μια χρονοβόρα και κουραστική αλυσίδα εξετάσεων. Η παραπομπή σε ψυχίατρο ενδέχεται να αποτελέσει σημείο κλειδί για τους ασθενείς σε αυτές τις περιπτώσεις.

Συμπεριφορά

Ένα από τα χαρακτηριστικά του καταθλιπτικού επεισοδίου μπορεί να είναι η απόσυρση. Η απόσυρση μπορεί να είναι πραγματική με το άτομο να κλείνεται στο σπίτι, ή/και ψυχονοητική που εμφανίζεται με απάθεια, μείωση της συναισθηματικής ανταπόκρισης σε ευχάριστες δραστηριότητες, επίμονη αίσθηση ματαιότητας, αδυναμία ικανοποίησης και εύρεσης ενδιαφέροντος για πράγματα και ανθρώπους.

Ο καταθλιπτικός ασθενής είναι πιθανό να παραιτηθεί από οποιεσδήποτε δραστηριότητες φροντίδας του εαυτού και προσωπικής υγιεινής.

Ψυχοκινητική επιβράδυνση στο καταθλιπτικό επεισόδιο σημαίνει ότι το άτομο αρχίζει να ελαττώνει την κινητική του δραστηριότητα, τα αντανακλαστικά του, την ομιλία του, την εκφραστικότητα του προσώπου του. Αντίθετα η ψυχοκινητική ανησυχία περιγράφει μια αγχώδη επαγρύπνηση σε συνδυασμό με άσκοπη κινητικότητα.

Σεξουαλικότητα – ανηδονία

Μειωμένη σεξουαλική διάθεση, μειωμένη απόλαυση κατά τη σεξουαλική επαφή, μειωμένο αίσθημα οργασμού είναι πλευρές της σεξουαλικής ζωής του καταθλιπτικού ατόμου που μπορεί να επηρεαστούν.

Ιστορικά, η ανηδονία ορίζεται ως η αδυναμία ή η μειωμένη δυνατότητα να νιώθουμε ευχαρίστηση, αλλά νευροψυχολογικές και νευροβιολογικές μελέτες αποκαλύπτουν μια πιο σύνθετη οπτική της ανηδονίας που δίνει έμφαση σε διάφορες πτυχές της ηδονικής λειτουργίας που σχετίζονται με το σύστημα ανταμοιβής.

Μάθετε περισσότερα για την ανηδονία και πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης.

Θλίψη ή κατάθλιψη;

Η θλίψη είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που έρχεται ως επακόλουθο στον πόνο και την απώλεια. Η θλίψη μπορεί να είναι ήπια ή έντονη και να επηρεάζει τη συνολική διάθεση, αλλά συνήθως με την πάροδο του χρόνου και την επεξεργασία του πόνου, αρχίζει να μειώνεται και να απομακρύνεται.

Για πολλούς ανθρώπους κάποια διαστήματα θλίψης ή σωματικής κατάπτωσης μπορεί να είναι γνώριμα ειδικά όταν αντιμετωπίζουν κάποια απώλεια, δύσκολα διαπροσωπικά, εργασιακά, οικογενειακά προβλήματα. Ωστόσο, εάν είναι έντονα και παρατεταμένα (αρκετές εβδομάδες τουλάχιστον), τότε μπορεί η θλίψη να γίνει κατάθλιψη και η συμπεριφορά του ατόμου να επηρεαστεί στην καθημερινότητα, ώστε ακόμη και απλά καθημερινά θέματα ρουτίνας όπως το να πάνε σούπερ-μάρκετ ή στη δουλειά τους να φαίνονται αβάσταχτα.

Σε αντίθεση με όταν κάποιος «αισθάνεται πεσμένος», μια καταθλιπτική διαταραχή μπορεί να επηρεάσει έναν πάσχοντα βαθιά – σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά. Μπορεί να εμποδίσει την ικανότητά σας να δουλέψετε, να κοιμηθείτε και να απολαύστε προσωπικές σχέσεις. Είναι μια περίπλοκη κατάσταση και όχι μία από την οποία κάποιος μπορεί απλά να ‘ξεκολλήσει’. Στη συνέχεια θα δούμε αναλυτικά γιατί.

Τα πράγματα φαίνονται ακόμα χειρότερα όταν η κατάθλιψη δεν γίνεται κατανοητή από τρίτους, ίσως ακόμη κι από φίλους ή οικογένεια. Όπως και όλες οι ψυχικές διαταραχές έτσι και η κατάθλιψη φέρει στίγμα που μπορεί να προκαλεί καταλυτικά συναισθήματα ντροπής σε ορισμένους. Μπορεί να θυμώνετε περισσότερο ή να πιέζεστε να κάνετε πράγματα μαζί, την ώρα που δεν έχετε το ψυχικό σθένος γι’ αυτό. Όλα αυτά μπορούν να σας κάνουν να νιώσετε ακόμη πιο μόνος και απομονωμένος.

Πως καταλαβαίνω ότι έχω κατάθλιψη

Σημάδια κατάθλιψης μπορεί να μην υπάρχουν πάντα. Είναι σαφές ότι το καταθλιπτικό επεισόδιο δε φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις και το άτομο που το περνάει να χαμογελάει και να δείχνει εντελώς καλά (η λεγόμενη και χαμογελαστή κατάθλιψη). Ο ψυχικός πόνος της κατάθλιψης άλλοτε είναι εμφανής στην έκφραση του προσώπου, άλλοτε όμως όχι.

Οι περισσότεροι εξ ημών έχουν συναπαντηθεί κάποια στιγμή στη ζωή τους με άνθρωπο σε καταθλιπτική φάση. Παρά την έκταση που έχει πάρει σήμερα η ενημέρωση του κόσμου για τα καταθλιπτικά συμπτώματα, πολλοί άνθρωποι μπορεί να τα βιώνουν χωρίς να έχουν την επίγνωση του προβλήματος. Εξάλλου υπάρχει και το ποσοστό εκείνων που ενώ ξέρουν συνειδητά ή ασυνείδητα ότι δε νιώθουν καλά, το απωθούν ή αρνούνται να φροντίσουν τον εαυτό τους.

Κάποιος που βιώνει αρκετά από τα προαναφερόμενα συμπτώματα, είναι πιθανό ότι έχει κατάθλιψη. Παρά ταύτα αν δεν είστε σίγουροι, αρκεί να αναγνωρίσετε ότι δε νιώθετε ψυχικά και σωματικά καλά, ότι δεν έχετε καλή διάθεση και όρεξη για ζωή για πολύ καιρό. Εκεί χρειάζεται να κάνετε το βήμα να απευθυνθείτε στον ειδικό, ο οποίος θα ξεχωρίσει πλέον τι συμβαίνει και θα βάλει διάγνωση και τρόπο αντιμετώπισης.

Διάγνωση κατάθλιψης

Οι διαγνώσεις κατάθλιψης δείχνουν αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια, τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ελλάδα.

Η κλινική εικόνα που περιγράφηκε πιο πάνω κωδικοποιείται σε 9 βασικά συμπτώματα.

Έτσι για να γίνει και τυπικά η διάγνωση πρέπει ο καταθλιπτικός ασθενής να βιώνει τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω συμπτώματα με διάρκεια μίνιμουμ 2 εβδομάδες.

Καταθλιπτική διάθεση, μελαγχολία
Απώλεια του ενδιαφέροντος ή μείωση της ευχαρίστησης από δραστηριότητες που τον ευχαριστούσαν στο παρελθόν, ανηδονία
Σημαντική αλλαγή όρεξης ή και βάρους (συνήθως μείωση λιγότερο συχνά αύξηση)
Αϋπνία ή λιγότερο συχνά υπερυπνία
Ψυχοκινητική ανησυχία ή ψυχοκινητική επιβράδυνση, άγχος
Εύκολη κόπωση ή απώλεια της ενεργητικότητας
Ιδέες αναξιότητας, υπέρμετρης ή απρόσφορης ενοχής
Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, βραδύτητα στη σκέψη και δυσχέρεια στη λήψη των αποφάσεων
Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή ιδέες αυτοκαταστροφής (αυτοκτονικός ιδεασμός)

Υπάρχει μεγάλη ετερογένεια στην κλινική εικόνα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής όπως γίνεται σαφές από τον τρόπο που την ορίζουμε. Αυτό σημαίνει ότι εμφανίζεται με πολλές διαφορετικές εικόνες και άρα η διαγνωστική διαδικασία καθίσταται κάτι περισσότερο από μια τυπική καταμέτρηση συμπτωμάτων.

Αίτια κατάθλιψης

Δεν υπάρχει ένα μεμονωμένο αίτιο αλλά μια σύνθετη αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων. Λέγεται συχνά ότι οι καταθλιπτικές διαταραχές προκύπτουν από μια βιοχημική ανισορροπία στον εγκέφαλο, αλλά η έρευνα δείχνει κάτι πιο πολύπλοκο. Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες που αλληλεπιδρούν ανά περίπτωση για να προκαλέσουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Ελαττωματική ρύθμιση της διάθεσης από τον εγκέφαλο

Υπάρχουν κάποιες περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τη ρύθμιση της διάθεσης, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι η αμυγδαλή, ο θάλαμος, ο ιππόκαμπος και ο προμετωπιαίος φλοιός. Το μέγεθος των περιοχών αυτών ανευρίσκεται μειωμένο σε σχετικές έρευνες σε καταθλιπτικούς ασθενείς, ενώ διαφορές σε σχέση με το κανονικό υπάρχουν και στη νευροδιαβίβαση μεταξύ τους. Στην τελευταία εμπλέκονται και οι νευροδιαβιβαστές, στόχοι των οποίων αποτελούν είναι οι αντικαταθλιπτικές φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιούμε σήμερα για τη θεραπεία της κατάθλιψης.

Πάντως η ύπαρξη θεραπευτικού αποτελέσματος στις παραπάνω διαταραχές από τη δράση των αντικαταθλιπτικών δεν υποδηλώνει υποχρεωτικά αποκλειστική αιτιολογική σχέση μεταξύ αυτών και των νευροδιαβιβαστών.

Γενετική ευαλωτότητα

Η διάθεση επηρεάζεται από δεκάδες γονίδια. Η ελπίδα είναι ότι καθώς οι ερευνητές επισημαίνουν τα γονίδια που εμπλέκονται σε διαταραχές της διάθεσης και κατανοούν καλύτερα τις λειτουργίες τους, η θεραπεία κατάθλιψης μπορεί να γίνει πιο εξατομικευμένη και πιο επιτυχημένη.

Ένας άλλος στόχος της γονιδιακής έρευνας, φυσικά, είναι να κατανοήσουμε πώς, ακριβώς, η βιολογία κάνει ορισμένα άτομα ευάλωτα στην κατάθλιψη. Για παράδειγμα, πολλά γονίδια επηρεάζουν την απόκριση στο στρες, η οποία ενδέχεται να αυξάνει την πιθανότητα για εμφάνιση καταθλιπτικού επεισοδίου μετά από στρεσσογόνο γεγονός.

Μάθετε περισσότερα για την κληρονομικότητα της κατάθλιψης.

Στρεσσογόνα συμβάντα ζωής

Η ανάπτυξη κατάθλιψης διαμεσολαβείται από τρεις βασικούς παράγοντες :

Προδιαθεσικούς παράγοντες : Βιολογική προδιάθεση & σχήματα ευαλωτότητας
Εκλυτικούς στρεσσογόνους παράγοντες όπως αναφέρονται παρακάτω
Παράγοντες διαιώνισης : Πρόκειται για την αλληλεπίδραση των σχημάτων ευαλωτότητας που ένας εκλυτικός παράγων έχει ενεργοποιήσει με τα αρνητικά συναισθήματα, τις αρνητικές σκέψεις & δυσλειτουργικούς τρόπους επεξεργασίας των πληροφοριών.

Ως ψυχοπιεστικό ή στρεσσογόνο ορίζεται ένα ευρύ φάσμα γεγονότων ζωής που προκαλούν στρες εμπεριέχοντας δυσάρεστη ή απειλητική διεργασία, αλλά και εκείνων που προϋποθέτουν μια αλλαγή ή διακοπή συνήθων δραστηριοτήτων. Κοινωνικά φαινόμενα και αλλαγές που προκαλούν αύξηση στα ποσοστά κατάθλιψης στον πληθυσμό υπάρχουν και μπορεί να είναι η ανεργία, η φτώχεια, μια οικονομική κρίση, φαινόμενα κλιματικής αλλαγής ή μια πανδημία όπως τη ζήσαμε πρόσφατα.

Διαβάστε περισσότερα για τις κοινωνικές συνθήκες ως αιτιολογικό παράγοντα πρόκλησης ψυχικής διαταραχής.

Συνήθη ψυχοπιεστικά γεγονότα και καταστάσεις που δυνητικά μπορεί να προκαλέσουν καταθλιπτικές εκδηλώσεις είναι :

Απώλεια αγαπημένου προσώπου – πένθος
Ψυχικό τραύμα από οποιοδήποτε λόγο : μαζική καταστροφή π.χ. σεισμός, κακοποίηση κ.α.
Ψυχολογική/συναισθηματική κακοποίηση/παραμέληση σε παιδική ηλικία
Χρόνια μοναξιά
Ασθένεια
Χωρισμός – διακοπή σημαντικής σχέσης
Οικογενειακά προβλήματα
Οικονομικά προβλήματα
Γάμος – Απόκτηση παιδιού
Εγκυμοσύνη – λοχεία
Επαγγελματική εξουθένωση – burnout
Έναρξη/απώλεια/αλλαγή εργασίας – συνταξιοδότηση
Αποχώρηση από γονεϊκή εστία
Μετανάστευση – μετακόμιση

Φάρμακα και ιατρικές παθήσεις

Κοντά στο 15% των αιτίων ανάπτυξης καταθλιπτικής διαταραχής αποτελούν ιατρικές νόσοι π.χ. καρκίνος, σκλήρυνση κατά πλάκας, επιληψία, θυρεοειδοπάθειες, έμφραγμα μυοκαρδίου και φάρμακα π.χ. κορτιζόνη, κάποια καρδιολογικά, νευρολογικά, χημειοθεραπευτικά κ.α.

Διαβάστε αναλυτικά τις παθήσεις και τα φάρμακα που ευθύνονται για τη λεγόμενη δευτεροπαθή καταθλιπτική διαταραχή.

Διατροφή

Η διατροφή ενδέχεται να παίζει ρόλο, αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα στον τομέα αυτό. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η μεγαλύτερη πρόσληψη επεξεργασμένων τροφίμων (UPF, ultra processed foods), ιδιαίτερα τεχνητά γλυκαντικά και τεχνητά γλυκαντικά ποτά, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης.

Τύποι κατάθλιψης

Μια χρήσιμη διάκριση είναι μεταξύ της κλινικής και της αντιδραστικής κατάθλιψης. Η κλινική μορφή είναι γνωστή και ως μείζων κατάθλιψη και αποτελεί την κατεξοχήν κατάσταση με την υψηλότερη βιολογική και κληρονομική συμμετοχή και συνήθως πιο βαριά και επίμονη ψυχοπαθολογική εικόνα. Στην περίπτωση αυτή δεν είναι πάντα απαραίτητη η ύπαρξη πυροδοτικού ψυχοπιεστικού αιτίου για την εμφάνισή της. Το ποσοστό της είναι μικρότερο από την αντιδραστική μορφή, η οποία ονομάζεται έτσι γιατί επέρχεται, όχι οπωσδήποτε αμέσως, ως «αντίδραση» του ψυχισμού σε εξωτερικά αίτια, όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω. Οι αντιδράσεις αυτές του ψυχισμού άλλοτε είναι σοβαρές και άλλοτε αποτελούν συνήθως ένα μείγμα μη σταθερών καταθλιπτικών και αγχωδών εκδηλώσεων που δεν επηρεάζουν πάντα και σε υψηλό βαθμό τη λειτουργικότητα του ατόμου.

Τύποι μείζονος κατάθλιψης ανάλογα με το πόσο διαρκεί και πότε εμφανίζεται

Μοναδικό επεισόδιο : όταν υπάρχει μόνο ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο στη ζωή του ασθενούς
Υποτροπιάζουσα κατάθλιψη : δύο ή συνήθως περισσότερα μείζονα καταθλιπτικα επεισοδια στη ζωή του ασθενούς
Χρόνια κατάθλιψη : συμπτώματα κατάθλιψης που έχουν διάρκεια τουλάχιστον 2 χρόνια ως και πολύ περισσότερα
Εποχική : τα επεισόδια σχετίζονται με τις αλλαγές των εποχών με συχνότερη την εμφάνιση το φθινόπωρο και την αρχή του χειμώνα
Επιλόχεια : Η περίοδος μετά τον τοκετό μπορεί να προβεί ιδιαίτερα δύσκολη ψυχολογικά και σωματικά για κάποιες γυναίκες οδηγώντας σε ποικίλης βαρύτητας κατάθλιψη
Κατάθλιψη στην εγκυμοσύνη : Μπορεί να εμφανιστεί κατά την κύηση λόγω οικογενειακών-συζυγικών προβλημάτων, δυσχέρειας προσαρμογής στις ψυχοσωματικές-ορμονικές αλλαγές, πρότερου ιστορικού.
Την κατάθλιψη στην 3η ηλικία

Μείζων καταθλιπτική διαταραχή ανάλογα με τα συμπτώματα και την έντασή τους

Μελαγχολική : παλιός όρος που προσδίδει έμφαση στη βαρύτητα της νόσου – βαριά κατάθλιψη

Κατατονική : επίσης πολύ βαριά μορφή, αλλά σπάνια, ο ασθενής δεν αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσματα.

Ανθεκτική στη θεραπεία

Ψυχωτική κατάθλιψη

Η ψυχωτική κατάθλιψη είναι μια σοβαρή κατάσταση που στα ήδη υπάρχοντα καταθλιπτικά συμπτώματα προστίθενται ψυχωτικά συμπτώματα όπως για παράδειγμα παραλήρημα αυτομομφής ή μηδενιστικό συχνότερα ή ακουστικές ψευδαισθήσεις σπανιότερα. Επιπλέον υπάρχει πιο έντονη ψυχοκινητική διαταραχή και σφοδρότερο αίσθημα ενοχής σε σχέση με την καταθλιπτική διαταραχή χωρίς ψυχωτικά στοιχεία. Το παραλήρημα και οι ψευδαισθήσεις μπορεί να σχετίζονται με την παράμετρο της ενοχής.

Ο συνολικός επιπολασμός της είναι 0,4% και εμφανίζεται στο 14% έως 20% των ατόμων με μείζων καταθλιπτική διαταραχή. 3,4. Ακόμη υψηλότερη είναι η συχνότητά της στους νοσοκομειακούς ασθενείς όπου υπερβαίνει το 25% σε ενήλικες μεικτής ηλικίας και εμφανίζεται σε έως και 45% των καταθλιπτικών γηριατρικών ασθενών.

Τα ψυχωτικά συμπτώματα υφίστανται κατά τη διάρκεια της καταθλιπτικής διαταραχής. Αυτό διαφοροποιεί την ψυχωτική κατάθλιψη από τη σχιζοφρένεια ή μια ψυχωτική διαταραχή όπου τα συμπτώματα υφίστανται χωρίς ταυτόχρονη διαταραχή της διάθεσης.

Υπάρχει ιδιαίτερα αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας. Σύμφωνα με μελέτες η παρουσία ψύχωσης κατά τη διάρκεια ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου διπλασιάζει τον κίνδυνο απόπειρας αυτοκτονίας τόσο κατά τη διάρκεια της ζωής όσο και στην οξεία φάση της διαταραχής.

Επί του παρόντος θεραπεία για την ψυχωτική κατάθλιψη αποτελεί συνήθως συνδυασμός αντικαταθλιπτικών και αντιψυχωτικών φαρμάκων ή ηλεκτροσπασμοθεραπεία σε σοβαρές ανθεκτικές περιπτώσεις.

Άτυπη κατάθλιψη

Χαρακτηρίζεται κυρίως από υπερυπνία, ημερήσια υπνηλία, αίσθημα βάρους στα άκρα, αύξηση όρεξης, υπερφαγία, αύξηση βάρους σώματος και υψηλή ευαισθησία στη διαπροσωπική απόρριψη. Επίσης η διάθεση δύναται να βελτιώνεται παροδικά σε περίπτωση θετικών ερεθισμάτων. Εμφανίζεται στο 15-30% των καταθλιπτικών ασθενών και κυρίως σε γυναίκες. Τα άτυπα χαρακτηριστικά εμφανίζονται επίσης στη δυσθυμία, στη διπολική κατάθλιψη και στη διπολική διαταραχή τύπου 2.

Άλλες καταθλιπτικές διαταραχές

1. Δυσθυμία : Καταθλιπτικά συμπτώματα μικρής ως μέτριας έντασης αλλά μεγάλης διάρκειας χωρίς ύφεση για τουλάχιστον δύο χρόνια. Διπλή Κατάθλιψη έχει επικρατήσει να λέγεται η διαταραχή που εμφανίζεται σε ασθενή που ήδη πριν έπασχε από δυσθυμία.
2. Ελάσσων : Καταθλιπτικά συμπτώματα μικρής έντασης και μικρής διάρκειας για τουλάχιστον 2 εβδομάδες
3. Βραχεία διαλείπουσα μορφή : Συμπτώματα όπως της μείζονος κατάθλιψης αλλά με μικρή διάρκεια 2 εβδομάδων το μέγιστο
4. Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή : Καταθλιπτικά συμπτώματα μικρής έντασης σε γυναίκες με έναρξη λίγες μέρες πριν την έμμηνο ρύση ως λίγες μέρες μετά
5. Καταθλιπτική ψευδοάνοια : Σύνδρομο που μεταξύ των καταθλιπτικών συμπτωμάτων υπερτερεί η διαταραχή των γνωστικών λειτουργιών όπως η μνήμη, η προσοχή, η συγκέντρωση και προσομοιάζει με άνοια

Τέλος καταθλιπτικά συμπτώματα αποτελούν συχνά μέρος άλλων ψυχικών διαταραχών όπως στη διπολική διαταραχή, στην κυκλοθυμία και στη σχιζοφρένεια (καταθλιπτικά συμπτώματα που εμφανίζονται σε περιόδους ύφεσης των συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας, μεταψυχωτική κατάθλιψη).

Συννοσηρότητες

Το καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να συνυπάρξει με άλλες διαταραχές. Κατάθλιψη και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, μεικτή αγχώδης και καταθλιπτική διαταραχή, κατάχρηση αλκοόλ, εθισμός (σε ουσίες ή συμπεριφορές), οριακή διαταραχή προσωπικότητας, διαταραχές διατροφής είναι οι συχνότερες κλινικές εικόνες.

Συχνότητα κατάθλιψης

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η μείζων κατάθλιψη αποτελεί το Νο 1 παράγοντα επιβάρυνσης της λειτουργικότητας σήμερα παγκοσμίως. Το στατιστικό αυτό είναι σχεδόν αδιανόητο, ιδίως αν συνδυαστεί με το γεγονός ότι λιγότεροι από τους μισούς ασθενείς με συμπτώματα κατάθλιψης λαμβάνουν κάποια από τις υπάρχουσες και αρκετά αποτελεσματικές θεραπείες. Οι αυξητικές τάσεις των καταθλιπτικών (και αγχωδών) διαταραχών είναι ένα γεγονός.

Από στοιχεία του 2017 προκύπτει ότι 300 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν κατάθλιψη, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Η μέτρηση της πραγματικής επίπτωσης της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής είναι περίπλοκη και
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα κριτήρια, τις μεθόδους και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή των δειγμάτων στον πληθυσμό και τη διεξαγωγή των μετρήσεων. Βάσει πρόσφατων συνδυαστικών στοιχείων από μελέτες σε πάνω από ένα εκατομμύριο συμμετέχοντες, το ποσοστό των ανθρώπων που κάποια στιγμή στη ζωή τους έχουν βιώσει καταθλιπτική διαταραχή υπολογίζεται σε ~11% (επιπολασμός ζωής), ενώ το ποσοστό που ανά πάσα δεδομένη στιγμή βιώνουν τη διαταραχή είναι ~13%. Συμβαίνει περισσότερο σε γυναίκες από ότι σε άντρες και σε όλες τις ηλικίες αν και η μεγαλύτερη επίπτωση παρατηρείται μεταξύ 20 και 50 ετών.

Οι ενήλικες με καταθλιπτική διαταραχή ή συμπτώματα έχουν 64% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου. (National Institute of Health, 2017).

Κατάθλιψη θεραπεία

Μεγάλο κεφάλαιο και πρόκληση για νευροεπιστήμες, ψυχιατρική και ψυχοθεραπευτικές σχολές αποτελεί η θεραπεία της κατάθλιψης, η οποία είναι απαραίτητο να προσεγγίζεται με την πρέπουσα σοβαρότητα και εξατομικευμένο πλάνο. Συχνά υποτιμάται η καταθλιπτική νόσος ως μια ψυχική κατάσταση του αδύναμου ή ως μια ήπια πτώση της διάθεσης χωρίς συνέπειες για το άτομο. Πολλοί επαφίονται στη λήψη ενός χαπιού και μάλιστα συνεχίζουν ακριβώς την ίδια ζωή που όχι πάντοτε αλλά συχνά έχει άμεσα αιτιολογική σχέση με την εμφάνιση κατάθλιψης. Τα αποτελέσματα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι και προσωρινά και όχι τα επιθυμητά. Η αντιμετώπιση της πολυσύνθετης αυτής διαταραχής συχνά χρειάζεται χρόνο, κάτι που πολλοί δυσκολεύονται να αποδεχτούν.

Διαβάστε περισσότερα στο ειδικό άρθρο για τη θεραπεία κατάθλιψης.

Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής

Η κατάθλιψη

Τι είναι η κατάθλιψη