Αυτοκτονία και αυτοκτονικότητα
Η αυτοκτονία αποτελεί μια από τις σύγχρονες μάστιγες της ανθρωπότητας. Το γιατί διαφαίνεται σε μεγάλο βαθμό από τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία:
- Κάθε χρόνο αυτοκτονούν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, νούμερο που αντιστοιχεί περίπου στο 2% του συνόλου των θανάτων παγκοσμίως.
- Η αυτοκτονία αποτελεί την 5η συχνότερη αιτία θανάτου στις ανεπτυγμένες χώρες και τη 15η σε ολόκληρη την υφήλιο.
- Τα τελευταία 45 χρόνια το ποσοστό των αυτοκτονιών παγκοσμίως έχει αυξηθεί κατά 60%.
- Τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών παρατηρούνται στις ηλικίες πάνω από 65 ετών. Τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρείται τόσο σημαντική αύξηση στους νέους ανθρώπους, που η αυτοκτονία βρίσκεται μέσα στις 3 πρώτες αιτίες θανάτου στις ηλικίες 15-44 ετών!
- Οι άντρες αυτοκτονούν 4 φορές συχνότερα από τις γυναίκες, απεναντίας οι γυναίκες κάνουν πιο συχνά απόπειρες.
- Το 90% των αυτοκτονιών σχετίζονται με ψυχικές διαταραχές με κυρίαρχες την κατάθλιψη και τη χρήση αλκοόλ και άλλων ουσιών.
- Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία η Ελλάδα παρουσιάζει από τα χαμηλότερα ποσοστά παγκοσμίως και βρίσκεται στην 84η θέση μεταξύ των χωρών που υπάρχουν στατιστικά στοιχεία. Ο σχετικός δείκτης είναι 3.5 αυτοκτονίες ανά 100000 κατοίκους, τη στιγμή που η Λιθουανία κατέχει την άσχημη αυτή πρωτιά με 34.1 ανά 100000.
- Γενικά η Ανατολική Μεσόγειος και η Κεντρική Ασία παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά, ενώ περίπου το 30% των συνολικών αυτοκτονιών συμβαίνει στην Κίνα και στην Ινδία.
Παράγοντες κινδύνου – αίτια αυτοκτονίας
Η αυτοκτονία ως φαινόμενο της σύγχρονης ανθρώπινης κοινωνίας οφείλεται σε πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ κοινωνικοπολιτισμικών, ψυχολογικών αλλά και βιολογικών παραγόντων. Είναι σαφές ότι μια περίοδος κρίσης σε μια χώρα συμβάλλει στην αύξηση των περιστατικών της λεγόμενης αυτοκτονικής συμπεριφοράς που περιλαμβάνει απόπειρες και πραγματοποιηθείσες αυτοκτονίες.
Παράγοντες όπως οι παρακάτω φαίνεται ότι επιδρούν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό στην αυτοκτονικότητα.
- ανεργία
- φτώχεια
- μετανάστευση
- ασταθείς οικογενειακές σχέσεις
- ματαίωση των ατομικών προσδοκιών
- κοινωνική απομόνωση
- αυξημένη ψυχική και βιολογική ευαλωτότητα
- δυσάρεστα στρεσσογόνα γεγονότα ζωής
- αύξηση της χρήσης αλκοόλ και ουσιών
- εύκολη πρόσβαση σε μέσα αυτοκαταστροφής
- αλλοίωση των σύγχρονων ηθικών και κοινωνικών αξιών
- υποβάθμιση του επιπέδου ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης
- υποβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου
Πρόληψη αυτοκτονιών
Στρατηγικές πρόληψης των αυτοκτονιών θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε μια χώρα όπου αυτονόητα θα υπήρχε ένα στοιχειώδες επίπεδο υγείας, παιδείας, κοινωνικής ασφάλειας, κοινωνικής δικαιοσύνης, κοινωνικής πρόνοιας και άλλων δομικών στοιχείων μιας ακμάζουσας πολιτείας.
Σε αυτές περιλαμβάνονται ο περιορισμός της πρόσβασης στα μέσα αυτοκτονίας π.χ. με διαμόρφωση των νόμων οπλοχρησίας, η ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις ψυχικές νόσους με παράλληλη καταπολέμηση του στίγματος, ενημερωτικές προσπάθειες σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, η ενίσχυση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και τηλεφωνικές γραμμές άμεσης βοήθειας, η εκπαίδευση των ιατρών της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και τέλος η διαμόρφωση της εικόνας που δίνουν τα ΜΜΕ για την αυτοκτονία.
Όσον αφορά το τελευταίο έχει καταδειχτεί από έρευνες ότι η δραματική περιγραφή και αναπαράσταση της αυτοκτονικής συμπεριφοράς από τα ΜΜΕ μπορεί να ευοδώσει την εκτέλεση πράξεων αυτοκτονίας από περισσότερα άτομα! Ένας οδηγός για τους επαγγελματίες των ΜΜΕ σχετικά με έναν πιο κατάλληλο τρόπο παρουσίασης των αυτοκτονιών βρίσκεται εδώ.
Ως κατακλείδα της μικρής αυτής σύνοψης θα ήθελα να τονίσω ότι μια οικονομική κρίση δημιουργεί ντόμινο αρνητικών συνεπειών για τους πρωταρχικούς πυλώνες της ανθρώπινης ζωής με κυριότερο εξ αυτών την υγεία, ψυχική και σωματική. Η αύξηση των αυτοκτονιών απορρέει ακριβώς από αυτό το γεγονός.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής