Παραμελημένη ψυχική διαταραχή χωρίς θεραπεία
Αρκετά συχνό στοιχείο που προκύπτει κατά τη λήψη ιστορικού των ασθενών είναι τα μεγάλα χρονικά διαστήματα που μένει μια διαταραχή χωρίς θεραπεία. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στο εύρος από λίγα χρόνια ως σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις κάποιες δεκαετίες! Αυτό μπορεί να συμβεί σε όλο το φάσμα των ψυχιατρικών διαταραχών ανεξαρτήτως βαρύτητας. Η αιτιολογία του φαινομένου είναι πολυπαραγοντική και δυστυχώς έχει να κάνει κυρίως με την άγνοια και το στίγμα της ψυχικής νόσου.
Δημιουργείται ένα προστατευτικό κέλυφος συνήθως από το στενό οικογενειακό περιβάλλον που αποσκοπεί στο να κρύψει το πρόβλημα του μέλους που ασθενεί. Η απόκρυψη αυτή αφορά και τον κοινωνικό περίγυρο, αλλά και την ίδια την οικογένεια που επιλέγει να αρνείται και να υποβαθμίζει τα γεγονότα. Διατηρείται μια υποτυπώδης λειτουργικότητα πάντα εντός της οικογένειας και με τη βοήθεια αυτής. Κάποια στιγμή βέβαια θα έρθουν έτσι οι συγκυρίες που η αναζήτηση βοήθειας θα καταστεί επιτακτική.
Έτσι μπορεί να δούμε στην κλινική πράξη άτομα ηλικίας άνω των 50 να πρωτοεμφανίζονται για θεραπεία και να ανακαλύπτουμε συναισθηματικές, παραληρητικές και ψυχωτικές διαταραχές με έναρξη στα 20. Κοινή επωδός των συγγενών αποτελούν διατυπώσεις όπως :
«Πάντα έτσι ήταν», «Είχε πολλά νεύρα όλη του τη ζωή», «Είχε κάποια προβλήματα, αλλά δεν ήταν ποτέ όπως τώρα», «Από παλιά κατηγορούσε τον πατέρα μου για εξωσυζυγικές σχέσεις», «Δεν την άφηνε ποτέ να βγει έξω μόνη της», «Μια ζωή ξυπνούσε στις 4 το πρωί», «Έχει να βγει από το σπίτι 3 χρόνια», «Πάντα ήθελε να κάνει το δικό του», «Πολύ αγχώδης γιατρέ, δεν μπορείς να φανταστείς τι έχω περάσει», «Ο πατέρας μου που έπινε κάθε μέρα σα να άλλαζε προσωπικότητα μετά» και άλλα παρεμφερή.
Φαινομενικά οι φράσεις αυτές δεν υποδηλώνουν από μόνες τους κάποιο πρόβλημα. Σε συνδυασμό όμως με ένα σύνολο στοιχείων που συλλέγεται από το ιστορικό οδηγούν είτε σε χρονίως αδιάγνωστη διαταραχή είτε σε διαταραχή με εξάρσεις και υφέσεις, είτε σε υποκλινικές περιπτώσεις που σταδιακά επιδεινώνονται.
Το κυριότερο πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι η διάρκεια της νόσου χωρίς θεραπεία είναι συνήθως αντιστρόφως ανάλογη με την πιθανότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης. Με απλά λόγια όσο πιο πολλά χρόνια διάγει μια ψυχική διαταραχή, τόσο δυσκολότερο είναι να υπάρξει καλή φαρμακευτική ανταπόκριση. Το ίδιο ισχύει και για ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Υπάρχει μια σειρά από αιτίες που συντελούν στη μη επιτυχή έκβαση μιας ψυχιατρικής θεραπείας και η χρονιότητα είναι μια από τις βασικές που εντέλει μπορεί να οδηγήσει στην αναπηρία. Πρόκειται λοιπόν για κάποια από τα πιο δύσκολα περιστατικά με πολύ αρνητική πρόγνωση.
Θα πρέπει να γίνει ευρύτερα αντιληπτό λοιπόν ότι ένας βασικός παράγοντας που επηρεάζει θετικά την αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών είναι η όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη προσέλευση σε ψυχίατρο από τη στιγμή που θα εντοπιστεί μια προβληματική/περίεργη συμπεριφορά. Το να περιμένει κανείς είναι μάταιο στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων. Το να πάει κανείς σε ψυχίατρο δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τιμωρία, εξευτελισμός, ύστατη λύση, πιστοποίηση μόνιμης ανισορροπίας. Φυσικά το θέμα είναι βαθύ και σέρνει πίσω του ακόμη βαθιές ρίζες διαστρεβλωμένων πεποιθήσεων σε κοινωνικό επίπεδο.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής