Ψυχιατρική και ψυχοθεραπεία
Κάποιοι ψυχίατροι απορρίπτουν την ψυχοθεραπεία ως θεραπευτική μέθοδο, κάποιοι ψυχολόγοι δαιμονοποιούν τα φάρμακα. Ακόμη και εντός των ψυχοθεραπευτικών σχολών θα συναντήσει κανείς για παράδειγμα ψυχαναλυτές να απορρίπτουν οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση, αλλά και συμπεριφοριστές να απορρίπτουν οποιαδήποτε ψυχοδυναμική προσέγγιση.
Εντός της ψυχιατρικής επίσης μπορεί να συναντήσει κανείς κάστες όπως π.χ. ορισμένοι να είναι «υπέρ» συγκεκριμένων φαρμάκων, άλλους να μιλάνε για «καλύτερα» φάρμακα, άλλους να αποκλείουν τη χρήση κάποιων πιθανά αποτελεσματικών φαρμάκων για διάφορους λόγους, άλλους να απορρίπτουν νέες τάσεις υπό ανάπτυξη όπως η φαρμακογενετική, άλλους να διστάζουν να αξιοποιήσουν νέες ή παλιότερες αποτελεσματικές μεθόδους όπως η θεραπεία του εγκεφάλου μέσω διακρανιακού μαγνητικού συντονισμού (rTMS) , σπασμοθεραπείας κ.α.
Η πραγματικότητα είναι ότι όλες οι υπάρχουσες προσεγγίσεις στην θεραπεία των ψυχικών διαταραχών μπορεί να είναι αποτελεσματικές, όμως δεν είναι για όλους το ίδιο αποτελεσματικές. Μπορεί να μη γνωρίζουμε επαρκώς τους νευροβιολογικούς μηχανισμούς, όμως γνωρίζουμε ότι οι θεραπείες αποδίδουν σε σημαντικά ποσοστά και αυτό είναι τεράστιο. Τα υπάρχοντα φάρμακα δε λειτουργούν σε όλους και δεν προσφέρουν συνήθως μόνιμη θεραπεία. Όμως λειτουργούν σε πολλούς και μάλιστα αποτελούν σωτήρια θεραπεία για πολλούς. Υπάρχουν άνθρωποι που χρήζουν δια βίου φαρμακευτικής θεραπείας, υπάρχουν και άλλοι που δε βοηθιούνται από φάρμακα, αλλά από ψυχοθεραπεία.
Όπως υπάρχουν αμέτρητες έρευνες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων, κάποιες θετικές και άλλες αρνητικές, υπάρχουν και επίσης πολλές σοβαρές έρευνες που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα των ψυχοθεραπειών και μάλιστα για κάθε μία σχολή ξεχωριστά και μάλιστα συχνά με αποτελέσματα καλύτερα των φαρμάκων. Εξάλλου μια αμφισβήτηση σχετικά με την αξιοπιστία της μεθοδολογίας των επιστημονικών ερευνών είναι υπαρκτή και όχι ανυπόστατη. Η ανάγκη για σχεδιασμό καλύτερων μελετών, αλλά και ανεύρεση νέων θεραπειών παραμένει μεγάλη.
Επιστημονική στάση
Για να είναι αξιόπιστος κάποιος που θέλει να λέγεται επιστήμονας και ακόμη περισσότερο ιατρός πρέπει να μπορεί να ξεπερνά τα προσωπικά του πιστεύω στην εφαρμογή της επιστήμης του. Τα προσωπικά πιστεύω του καθενός διαμορφώνονται από μικρή ηλικία και συνεχίζουν να διαπλάθονται στην πορεία της ζωής, δεν μπορεί να αποτελούν όμως κριτήρια που να επηρεάζουν την ποιότητα της δουλειάς του εφόσον δεν υπάρχει (σε κάποια από αυτά) κάποια ρεαλιστική βάση που να τα υποστηρίζει.
Οι προσωπικές πεποιθήσεις και στάσεις δεν αποτελούν επιστημονική απόδειξη.
Το θέμα γίνεται ακόμη πιο βαθύ αν αναλογιστεί κανείς και τον τρόπο που η κάθε προσωπικότητα είναι διαμορφωμένη με τα χαρακτηριστικά της, τους εσωτερικούς τρόπους λειτουργίας, τις ενδοψυχικές διαδικασίες του κάθε επιστήμονα.
Για παράδειγμα αυτό επηρεάζει τι θα κάνει ο ιατρός σε περίπτωση που υπάρχει μια επιστημονική μέθοδος για κάποιο θέμα υγείας, αλλά ο ίδιος δεν την εφαρμόζει. Θα τη βάλει στο τραπέζι ή θα την παραλείψει στερώντας από τον ασθενή μια εναλλακτική επιλογή; Θέλει να την ξέρει την άλλη μέθοδο ή δε θέλει γιατί με κάποιο τρόπο δεν ταιριάζει στις αντιλήψεις του και σε αυτά που έχει μάθει; Θέλει να την προτείνει ως μέθοδο, παρόλο που ο ίδιος δεν την ξέρει; Είναι ανοιχτός να μαθαίνει νέα πράγματα, να αμφισβητεί ήδη υπάρχουσες αλλά μη αποδεδειγμένες επιστημονικές θεωρίες; Είναι προσγειωμένος ώστε να μη θεωρεί εαυτόν αλάνθαστο παντογνώστη επειδή έχει κάποιους τίτλους;
Τα παραπάνω συναντώνται περισσότερο σε επιστήμες που βρίσκονται σε ανάπτυξη και δεν έχουν αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά δεδομένα θεωρητικής υποστήριξης. Οι νευροεπιστήμες αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα με την ψυχιατρική και την ψυχολογία να προεξάρχουν. Έτσι, υπάρχουν οι βιολογικοί ψυχίατροι, οι ψυχοθεραπευτές, οι ψυχαναλυτές. Αν και φυσικά δε χαρακτηρίζει το σύνολο, ορισμένοι απλώς απορρίπτουν τους άλλους.
Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας άλλοτε είναι εύκολη και άλλοτε δύσκολη υπόθεση. Πέρα από την ιατρική υπόδειξη εδώ εμπλέκεται κομβικά και η προσωπικότητα και η επιθυμία του κάθε ασθενή, συχνά με μη ρεαλιστικές και εξιδανικευμένες προσδοκίες. Ο ιατρός πρέπει να συνθέτει και όχι να αγνοεί. Οι υπάρχουσες θεραπείες θα πρέπει να επιστρατεύονται χωρίς προκαταλήψεις ανάλογα με τον κάθε άνθρωπο εξατομικευμένα.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής