Τι είναι οι ψυχωτικές διαταραχές
Οι ψυχωτικές διαταραχές αποδίδονται για συντομία και με τον όρο ψύχωση και είναι ψυχικές διαταραχές με κύρια συμπτώματα το παραλήρημα και τις ψευδαισθήσεις.
Σε μία ψυχωτική διαταραχή ενδέχεται να μειωθεί η επαφή του ασθενή με την πραγματικότητα και συνήθως παραβλάπτεται η ικανότητά του για να κρίνει, να σκέφτεται, να ανταποκρίνεται συναισθηματικά, να επικοινωνεί, να φροντίζει τον εαυτό του.
Πιστεύεται ότι αν και περίπου 1,5 έως 3,5 % των ανθρώπων θα πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια για μια ψυχωτική διαταραχή, ένας σημαντικά μεγαλύτερος αριθμός θα βιώσει τουλάχιστον ένα ψυχωτικό σύμπτωμα στη διάρκεια της ζωής του. Οι ψυχωτικές εμπειρίες μοιάζουν με τα θετικά συμπτώματα ψυχωτικών διαταραχών, όπως παράνοια και ψευδαισθήσεις και έχουν μέσο ποσοστό επικράτησης ~ 7% –8% στον γενικό πληθυσμό.
Η ψύχωση είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό πολλών ψυχιατρικών, νευροψυχιατρικών, νευρολογικών, νευροαναπτυξιακών και ιατρικών καταστάσεων. Είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του φάσματος της σχιζοφρένειας και άλλων ψυχωτικών διαταραχών, μια συνυπάρχουσα πτυχή σε πολλές διαταραχές της διάθεσης και της χρήσης ουσιών, καθώς και ένα θεραπευτικά δύσκολο σύμπτωμα σε πολλές νευρολογικές και ιατρικές παθήσεις. Η ψύχωση μπορεί να γίνει μεγάλη εμμονή και είναι πολύ βασανιστική για τους ασθενείς και τους αγαπημένους τους.
Συμπτώματα ψυχωσης
Χωρίζονται σε θετικά και αρνητικά
Διαταραχές περιεχομένου σκέψης (θετικά) : Παραληρητικές ιδέες που μπορεί να γίνουν εμμονές π.χ. παραλήρημα καταδίωξης συνωμοσίας, μεγαλομανίας, κλοπής, ερωτομανιακό κ.α
Διαταραχές αντίληψης (θετικά) : Ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις, ψευδοψευδαισθήσεις που μπορεί να προέρχονται από όλα τα αισθητήρια συστήματα του οργανισμού, δηλαδή ακουστικές, οπτικές, απτικές, οσφρητικές, γευστικές και κιναισθητικές.
Διαταραχές λόγου (αρνητικά) : ρυθμού, ροής, οργάνωσης π.χ. πτωχεία λόγου, χάλαση συνειρμού, ασυναρτησία, ιδεοφυγή
Διαταραχές ψυχοκινητικότητας (αρνητικά) : π.χ. διέγερση, εμβροντησία, κατατονία, στερεοτυπίες,
Συναισθηματικές διαταραχές (αρνητικά) : απάθεια, δυσαρμονία, συναισθηματική απροσφορότητα, δηλαδή καταφανής ασυμφωνία μεταξύ περιεχομένου σκέψης και συναισθηματικής απάντησης όπως π.χ. εκδήλωση χαράς επί κάποιας απώλειας.
Γνωστικά συμπτώματα : Συνήθως όχι άμεσα εμφανή προβλήματα στη μνήμη, την προσοχή, την συγκέντρωση και άλλες γνωστικές λειτουργίες που απαρτιώνουν εξωτερικά ερεθίσματα.
Μείωση λειτουργικότητας (αρνητικά) : Παραμέληση προσωπικής υγιεινής, κοινωνική απόσυρση, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, αδυναμία για εργασία.
Συμπεριφορά : Παράξενη, ιδιόμορφη συμπεριφορά, ενίοτε επιθετικότητα.
Παράνοια
Η παράνοια είναι ιστορικός ψυχιατρικός όρος, παρεμφερής με το παραλήρημα, που χρησιμοποιείται ακόμη. Παρανοια έχει κάποιος που σκέφτεται συστηματικά με τρόπο υπερβολικά καχύποπτο, φαντάζεται και πιστεύει ακράδαντα πράγματα που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα.
Φάσεις ψύχωσης
Μια ψύχωση μπορεί να έχει πρόδρομη φάση κατά την οποία δεν υπάρχουν έντονα οξέα συμπτώματα, αλλά αρχίζουν σταδιακά να σημειώνονται αλλαγές στον ασθενή, ενεργό φάση δηλαδή την κατεξοχήν ψυχωτική περίοδο και υπολειμματική φάση κατά την οποία δεν υπάρχουν έντονα ενεργά συμπτώματα, αλλά μειωμένη λειτουργικότητα με γνωσιακά και συναισθηματικά ελλείμματα.
Ποιες είναι οι ψυχωτικές διαταραχές
Άλλες σχετικές με ψυχώσεις διαγνώσεις
Σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή
Επινεμόμενη ψυχωτική διαταραχή (Folie a Deux)
Ψυχωτική διαταραχή οφειλόμενη σε Γενική Σωματική Κατάσταση
Ψυχωτικές διαταραχές προκαλούμενες από ουσίες
Ψυχωτική διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς
Στις ψυχωτικές διαταραχές υπάρχουν διάφορες διαγνωστικές περιπτώσεις με κοινά στοιχεία, αλλά και διαφορές.
Μια σύγχρονη οπτική των ψυχώσεων είναι ότι συνιστούν ένα φάσμα με υψηλό βαθμό ποικιλομορφίας τόσο σε εκδηλώσεις, όσο και σε βαρύτητα. Στην άποψη αυτή συντελεί και η ολοένα και αυξανόμενη πολυγονιδιακή αιτιοπαθογένεια που διαπιστώνεται.
Διαφορική διάγνωση ψύχωσης προκαλούμενης από ψυχοδραστικές ουσίες
Η ψυχωτική διαταραχή που προκαλείται από διεγερτικές ψυχοδραστικές ουσίες που ανεβάζουν απότομα τα επίπεδα ντοπαμίνης όπως οι αμφεταμίνες έχει κάποια στοιχεία που τη διαφοροποιούν. Η αμφεταμινική ψύχωση έχει πιο έντονα συμπαθητικομιμητικά συμπτώματα συνεπεία της διέγερσης του οργανισμού από την ναρκωτική ουσία όπως ταχυκαρδία, μυδρίαση, τρόμος, εφίδρωση, αυξημένη αρτηριακή πίεση. Επίσης μπορεί να συνυπάρχει συχνότερα έντονη συναισθηματική διακίνηση, ευφορία, άγχος, θυμός, υπερένταση, υπερδραστηριότητα, υπερεπαγρύπνηση. Μπορεί να υπάρχει πρόσφατη απώλεια βάρους συνεπεία της ουσίας. Πιθανολογούμε ψυχωτικο επεισοδιο από ουσίες όταν υπάρχουν οπτικές ψευδαισθήσεις. Η κατάχρηση κοκαϊνης επιφέρει ενίοτε απτικές ή οσφρητικές ψευδαισθήσεις.
Οι παρανοϊκές ιδέες δεν αποτελούν στοιχείο διαφορικής διάγνωσης καθώς μπορεί να εμφανίζονται σε κάθε μορφής ψυχωτικη διαταραχη.
Κάποιες σπάνιες μορφές ψυχωτικης διαταραχης μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Βασικές γνώσεις για την ψύχωση σε τίτλους
- Περίπου το 1.5% έως το 3.5% των ανθρώπων θα πληρούν τα κριτήρια για μια ψυχιατρική διαταραχή κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ πολλοί θα βιώσουν κάποια παραλλαγή ψυχωτικών συμπτωμάτων.
- Η ύπαρξη ανωμαλιών της κροταφικής φαιάς ουσίας στον εγκέφαλο συνδέεται με την εμφάνιση του πρώτου ψυχωσικού επεισοδίου.
- Τα αρχικά ψυχωσικά επεισόδια εμφανίζουν συνάφεια με επιγενετικούς ή περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες.
- Ένα ψυχωτικό επεισόδιο ή μια ψυχωτική διαταραχή περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα στοιχεία από τις παρακάτω πέντε κατηγορίες: παραλήρημα, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωμένη σκέψη, αποδιοργανωμένη συμπεριφορά, αρνητικά συμπτώματα.
- Η συχνότητα ενός ψυχωτικού επεισοδίου είναι περίπου 50 στα 10000 άτομα. Η έναρξη μιας ψυχωτικής διαταραχής παρατηρείται νωρίτερα στους άντρες από ότι στις γυναίκες.
- Οι νευροδιαβιβαστές ντοπαμίνη, γλουταμινικό, GABA και ακετυλοχολίνη εμπλέκονται στην ψύχωση.
- Η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού και μια εξέταση της ψυχικής κατάστασης είναι απαραίτητες για τη διάγνωση. Μια τοξικολογική ούρων μαζί με μια τυπική ιατρική εξέταση μπορούν να βοηθήσουν στον αποκλεισμό μη-ψυχιατρικών παραγόντων που μπορεί να προκαλέσουν ψύχωση. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν θα φανούν όλες οι ναρκωτικές ουσίες στην εξέταση.
- Οι παρακάτω παράγοντες βοηθούν την διάκριση μεταξύ πρωτογενών ψυχωτικών διαταραχών και ψυχώσεων που συνδέονται με άλλες ιατρικές ή νευρολογικές καταστάσεις: ηλικία έναρξης, μοτίβο έναρξης, γενετικοί παράγοντες, χαρακτηριστικά εμφάνισης, ύπαρξη ψευδαισθήσεων.
- Η πρόδρομη φάση της σχιζοφρένειας συχνά συγχέεται με την μειζων καταθλιψη.
- Ένας ασθενής που βιώνει ψυχωτικό επεισόδιο πρέπει πάντα να εξετάζεται από ψυχίατρο.
- Η θεραπεία εκλογής για τα ψυχωτικά επεισόδια και τις ψυχωσικές διαταραχές είναι τα αντιψυχωσικά φάρμακα.
- Η αντιψυχωτική αγωγή έχει φανεί πιο αποτελεσματική στη θεραπεία θετικών συμπτωμάτων.
- Η εν λόγω αγωγή μπορεί να φέρει σημαντικές παρενέργειες (QTc prolongation, EPS, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, όψιμη δυσκινησία κ.α.).
- Η κλοζαπίνη και η ολανζαπίνη είναι τα αντιψυχωτικά φάρμακα που φαίνεται να μειώνουν περισσότερο την αυτοκτονικότητα σε ψυχωτικούς ασθενείς.
- Οι ασθενείς με σχιζοφρένεια επιδεικνύουν αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
- Ένα ασφαλές και θεραπευτικό περιβάλλον με ήρεμες, συμπονετικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ασθενών είναι ουσιώδες για την θεραπεία των ψυχωτικών συμπτωμάτων.
- Υπάρχει πιθανότητα για θετικά αποτελέσματα σε ασθενείς με ψυχωσεις.
- Η έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση είναι απαραίτητη για την επίτευξη καλών, μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων.
Δυνατότητες θεραπείας των ψυχώσεων σήμερα
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής