Άγχος & αγχώδης διαταραχή

Τι είναι άγχος

Ως άγχος ορίζεται το διάχυτο δυσάρεστο συναίσθημα που δημιουργείται από την αναμονή μιας συγκεκριμένης ή ακαθόριστης, ρεαλιστικής ή μη, μελλοντικής απειλής κατά του εαυτού ή/και άλλων.

Το συναίσθημα αυτό οδηγεί το άτομο σε μια αυξημένη ψυχική και σωματική ετοιμότητα κατά της απειλής αυτής, γεγονός που δημιουργεί στρες στον οργανισμό. Γενικά το βίωμα του άγχους εμπεριέχει ένα αίσθημα δυσφορίας, ένα νοητικό περιεχόμενο και μπορεί να ειδωθεί ως ένα μήνυμα του οργανισμού ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτό συχνά δεν είναι εμφανές και μοιάζει να υφίσταται χωρίς λόγο. Όμως το ότι δεν αναγνωρίζουμε το λόγο δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει.

Το άγχος στον άνθρωπο μπορεί να βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα τόσο ώστε να μας κινητοποιεί στην καθημερινότητα ή να γίνει υπερβολικό και άρα παθολογικό. Οι διαφορές αφορούν κυρίως την ένταση, τη διάρκεια, τη συχνότητα, την επίδραση στη λειτουργικότητα. Η εικόνα που ακολουθεί αποτυπώνει τις διαφορές στο φυσιολογικό και το νοσηρό άγχος.

Επιπλέον το άγχος διαφέρει από το στρες. Με τον όρο στρες εννοούμε την σύνθετη κατάσταση έκτακτης ανάγκης που εισέρχεται ο οργανισμός όταν απειλείται η φυσιολογική του λειτουργία (ομοιόσταση) από εσωτερικούς (π.χ. νόσος) ή εξωτερικούς στρεσσογόνους παράγοντες.

Μία παραγνωρισμένη πλευρά του άγχους είναι ο προσαρμοστικός του χαρακτήρας. Ο φόβος και το άγχος αποτελούν ένα εσωτερικό σύστημα συναγερμού (όπως και ο πόνος) και από εξελικτική σκοπιά μπορούν να ειδωθούν ως φυσική επιλογή που ως στόχο έχει την αντιμετώπιση κινδύνων του περιβάλλοντος. Το μέτρο της ανησυχίας για μελλοντικές εξελίξεις δεν μπορεί παρά να συμβάλλει στην αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων. Το άγχος μοιάζει με το φόβο, διαφέρει όμως στο ότι στο φόβο η απειλή είναι συνήθως σαφής και άμεση.

Το συναίσθημα του άγχους διαμεσολαβείται στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια η νευροβιολογία του άγχους έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο. Μέσω τεχνικών λειτουργικής απεικόνισης του κεντρικού νευρικού συστήματος γνωρίζουμε ότι δομές του μεταιχμιακού συστήματος όπως ο υποθάλαμος και η αμυγδαλή, ο προμετωπιαίος φλοιός και το εγκεφαλικό στέλεχος εμπλέκονται στην αντίληψη του στρες & αγχογόνων ερεθισμάτων.

Τι είναι αγχώδης διαταραχή

Όταν το παθολογικό άγχος κρατήσει για πολύ καιρό, τότε πλέον οδηγεί στην κατάσταση που διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία μας και ονομάζεται αγχώδης διαταραχή. Στην αγχώδη διαταραχή το άγχος κυριαρχεί και προηγουμένως ουδέτερα ερεθίσματα εκτιμώνται πλέον ως απειλητικά.

Ποιες είναι οι αγχώδεις διαταραχές

Οι αγχώδεις διαταραχές δεν εμφανίζονται πάντα με τον ίδιο τρόπο σε όλους και γι’ αυτό έχουν κατηγοριοποιηθεί από τα ψυχιατρικά ταξινομικά συστήματα ανάλογα με τις προεξάρχουσες εκδηλώσεις ως εξής  :

• Ειδικές Φοβίες : Η φοβία είναι έντονος επαναλαμβανόμενος φόβος που επιμένει στο χρόνο και προέρχεται από συγκεκριμένο ερέθισμα π.χ. υψοφοβία ή αραχνοφοβία
• Αγοραφοβία όταν το άτομο βιώνει άγχος σε εξωτερικούς χώρους πέραν του σπιτιού του, τους οποίους και αποφεύγει.
• Κοινωνική φοβία όταν το άτομο εμφανίζει αυξημένο άγχος όταν βρίσκεται σε περιστάσεις με άλλους ανθρώπους (κοινωνικό άγχος)
• Διαταραχή πανικού όταν το άτομο εμφανίζει επανειλλημένα κατακλυσμιαίο αίσθημα υψηλού άγχους (πανικός) σε συνδυασμό με έντονα σωματικά συμπτώματα που οφείλονται σε εκφόρτιση του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή όπου υπάρχει διαρκής ανησυχία και γενικευμένο άγχος συνοδεία μιας σειράς άλλων συμπτωμάτων, δηλαδή αυτό επεκτείνεται σε όλες ή τις περισσότερες δραστηριότητες του ατόμου.
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες όπου το άγχος πηγάζει από κάποιο ισχυρά στρεσσογόνο γεγονός (τραύμα) που συνέβη στο παρελθόν.

Γιατί προκύπτει μια αγχώδης διαταραχή

• Γενετική προδιάθεση
• Προσωπικότητα, ψυχολογικά χαρακτηριστικά, γνωσιακές λειτουργίες
• Τρόπος ζωής, στρεσσογόνα γεγονότα, τραύμα
• Συνθήκες ζωής π.χ. ανισότητες, φτώχεια, ακόμη και η κλιματική αλλαγή
• Σωματικές παθήσεις (χρόνιες και μη)

Εκτιμάται ότι τα γονίδια συμβάλλουν 30% έως 50% στην ανάπτυξη μιας διαταραχής άγχους. Βιολογικά μιλώντας αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι άνθρωποι ενδέχεται να παρουσιάζουν υψηλότερη γενετική ευαλωτότητα στο στρες, όπως για παράδειγμα αυξημένη δραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος με υπερβολική διέγερση σε ήπια ερεθίσματα και βραδεία προσαρμογή σε επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα.

Στις βιολογικές παραμέτρους που συνδέονται με αγχωδη διαταραχη περιλαμβάνεται η επιγενετική. Πρόκειται για τη διαδικασία κατά την οποία ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την κυτταρική λειτουργία σε επίπεδο DNA. Μέσω αυτής της διαδικασίας υποσκάπτεται ενδεχομένως η βιολογική δυνατότητα ανοχής του άγχους κατά τη διάρκεια της ζωής ασχέτως αν εκ γενετής δεν υπήρχε ευαλωτότητα.

Η ανάπτυξη διαταραχής άγχους που οφείλεται σε μη γενετικούς παράγοντες είναι περίπου 50% έως 70%. Οι εκδηλώσεις άγχους συχνά μοιάζουν, αλλά οι αιτίες και τα ερεθίσματα που τις προκαλούν είναι πολλές. Για παράδειγμα τα πιο κοινά άγχη που εμφανίζονται σήμερα είναι

• το εργασιακό
• το κοινωνικό
• το γενικευμένο
• το άγχος ασθένειας (υποχονδρίαση)
• το άγχος επίδοσης (στο σεξ)
• το άγχος εγκυμοσύνης
• το αγοραφοβικό

Πέρα από τα προαναφερόμενα άγχη που θα μπορούσαν να περιγραφούν και ως πιο άμεσα εμφανή, υπάρχουν τα βαθύτερα μη συνειδητά άγχη. Πρόκειται για αφανή άγχη όπως το “υπερεγωτικό” που αφορά τη μη εναρμόνιση του ατόμου με εσωτερικευμένα πρότυπα όπως άκαμπτους ηθικούς κανόνες και ιδεώδη. Το υπερεγώ είναι ένας ψυχαναλυτικός όρος με τον οποίο εκφράζεται εν ολίγοις η αυστηρή, κριτική, συνειδησιακή πλευρά του εαυτού.

Ορισμένα βαθύτερα πυρηνικά υπαρξιακά άγχη αναφέρονται στη συνέχεια :

• άγχος θανάτου
• απώλειας της αγάπης,
• εγκατάλειψης,
• δέσμευσης,
• κατάρρευσης,
• απόρριψης,
• άγχος αποχωρισμού,
• ελέγχου,
• επιτυχίας ή/και αποτυχίας,
• αλλαγής

Τα άγχη αυτά έχουν υπαρξιακό χαρακτήρα και είναι σε ένα βαθμό φυσιολογικό και ανθρώπινο να υπάρχουν. Σε άτομα με έντονα νευρωτικό υπόβαθρο (νευρωτισμός) είναι πιο ισχυρά και δυσεπίλυτα, συνιστώντας το γνώριμο πλέον ως όρος χρόνιο άγχος.

Συμπτώματα άγχους

Ορισμένες φορές τα αγχωτικά συμπτώματα είναι ένα σήμα του ψυχισμού ότι υπάρχουν εσωτερικές συγκρούσεις ή διαδικασίες που δεν τυγχάνουν κατάλληλης διαχείρισης. Μπορεί να συνιστούν και άμυνες ώστε να μη βιωθούν συνειδητά πραγματικότητες εσωτερικές ή εξωτερικές που το άτομο δε θέλει να γνωρίζει. Οι πραγματικότητες αυτές σχετίζονται συχνά με τα προαναφερόμενα άγχη.

Το αίσθημα του άγχους μπορεί να περιλαμβάνει επιμέρους εμπειρικά χαρακτηριστικά που να το καθιστούν υποκειμενικά δυσβάσταχτο (σε αντιστοιχία με το αίσθημα του πόνου) όπως φανερώνουν οι περιγραφικοί όροι κατακλυσμιαίο, εσωτερικά απειλητικό, ανεξέλεγκτο, μεταφυσικό, ακαθόριστο κ.α. Αυτό οδηγεί σε μια τάση συνεχούς αποφυγής του, όπως αντίστοιχα επειδή δε μας αρέσει να πονάμε, θα προσπαθούσαμε να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να μην πονάμε.

Το αίτιο δεν είναι συνήθως εύκολα σαφές για την αντίληψή μας. Έτσι αφενώς το άγχος παρερμηνεύεται ως κάτι άλλο, αφετέρου εξαιτίας της υποκειμενικά αφόρητης και δυσφορικής χροιάς του μετατρέπεται το ίδιο σε αντικείμενο του φόβου. Όταν τα παραπάνω αποκτήσουν ένταση και διάρκεια, το άτομο εισέρχεται στην αγχώδη διαταραχή.

Ας δούμε ένα σύντομο παράδειγμα, απλουστευμένο ώστε να γίνει κατανοητό το νόημα. Φανταστείτε τον ισχυρό και ενοχλητικό θόρυβο που παράγει ένας συναγερμός, όταν κάποιος προσπαθεί να εισβάλλει σε ένα σπίτι. Δε θα εστιάσουμε στο συναγερμό ως το πρόβλημα, αλλά στο γιατί χτύπησε και τι θα κάνουμε γι’ αυτό. Με το άγχος ισχύει περίπου το ίδιο, γίνεται τελικά πρόβλημα, αλλά μπορεί να καμουφλάρει ότι κάτι άλλο δεν πάει καλά.

Η πλειοψηφία του κόσμου εστιάζοντας επιλεκτικά στη δυσφορία του άγχους, είναι σαν να αποδίδει το πρόβλημα στο συναγερμό λέγοντας «δεν τον αντέχω το συναγερμό, δε θέλω να ακούω το συναγερμό, ανησυχώ πότε θα ξαναχτυπήσει ο συναγερμός, δε δέχομαι να χτυπάει ο συναγερμός» κ.α.

Κατά μία οπτική το υπερβολικό άγχος φτάνει να προκαλεί τόση δυσφορία στο άτομο ακριβώς για να του δώσει το μήνυμα της άρσης του αιτίου, άρα μιας βελτιωτικής αλλαγής.

Τα συμπτώματα άγχους επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του ατόμου και ενίοτε διαφεύγουν της προσοχής. Αν και όπως αναφέραμε παραπάνω το άγχος ως κατάσταση μπορεί να υπερεκτιμηθεί, ισχύει επίσης ότι συχνά υποεκτιμάται και υποβαθμίζεται. Πολλοί αγχώδεις άνθρωποι δυσκολεύονται ή αρνούνται να αναγνωρίσουν το χρόνιο άγχος τους. Από την άλλη μεριά συνήθως οι θορυβώδεις εκδηλώσεις του άγχους αποτελούν το «καμπανάκι» ώστε να ασχοληθεί κάποιος με αυτές όχι όμως πριν ταλαιπωρηθεί αρκετά συνήθως με πολλαπλές εξετάσεις από διάφορες ιατρικές ειδικότητες.

Άγχος σωματικά συμπτώματα

Υπάρχει πληθώρα σωματικών εκδηλώσεων και διαταραχών που έχουν συσχετιστεί με άγχος. Μερικές φορές οι αγχώδεις διαταραχές μπορούν να εκδηλωθούν με σωματοποίηση, δηλαδή σωματικά συμπτώματα τα οποία δεν εξηγούνται με κάποιο άλλο τρόπο. Όταν μάλιστα αυτά προεξάρχουν στην κλινική εικόνα, είναι χρόνια και η έντασή τους προκαλεί σοβαρή δυσφορία στο άτομο τότε μιλάμε για ειδική κατηγορία καταστάσεων που ονομάζονται διαταραχές σωματικών συμπτωμάτων (πρώην σωματόμορφες).

Ακολουθεί μια εκτενής λίστα με συνήθη σωματικά συμπτώματα, αλλά και παθήσεις που έχουν συσχετιστεί με υψηλό άγχος/αγχώδεις διαταραχές. Σε αρκετές περιπτώσεις είναι συμπτώματα που αφορούν χρόνιο άγχος, σε άλλες αφορούν νεοεμφανιζόμενα συμπτώματα που συμβαίνουν αιφνίδια και στιγμιαία ως εκδηλώσεις του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (συμπαθητική / παρασυμπαθητική εκφόρτιση) ή αποτελούν μέρος μιας κρίσης άγχους ή κρίσης πανικού.

Είναι γεγονός ότι τα σωματικά συμπτώματα του άγχους προκαλούν σύγχυση. Για παράδειγμα το αίσθημα παλμών της καρδιάς μπορεί να το νιώθετε σαν η καρδιά σας να τρέχει, να χτυπά δυνατά ή να παραλείπει χτύπο και να νομίζετε ότι έχετε καρδιολογικό πρόβλημα

Μπορεί να βιώνετε μούδιασμα στο κεφάλι ή να νιώθετε ζαλάδες από άγχος (ψυχογενής ζάλη/ψυχογενής ίλιγγος) και να νομίζετε ότι παθαίνετε κάτι σοβαρό.

Άλλο παράδειγμα είναι η περίφημη νεύρωση στομάχου, όρος που ουσιαστικά αποδίδει τις στομαχικές ενοχλήσεις που μπορεί να εκδηλωθούν ως γαστρίτιδα, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, στομαχόπονος, πόνος χαμηλά στο στέρνο ή στο διάφραγμα, σφίξιμο στο στομάχι, ρέψιμο, φούσκωμα, ναυτία/τάση για έμετο. Η ναυτία όταν προέρχεται από αίσθημα περιστροφής δηλαδή ίλιγγο, αποδίδεται εσφαλμένα ως “στομαχικός ίλιγγος“, μια ανύπαρκτη ιατρική οντότητα.

---

Άγχος και ύπνος

Ο κακός ύπνος έχει μια αμφίδρομη σχέση αιτίας και αποτελέσματος με το άγχος που οδηγεί σε φαύλο κύκλο. Το παθολογικό άγχος προκαλεί μείωση ή κακή ποιότητα ύπνου. Η κακή ποιότητα ύπνου φαίνεται ότι επιδεινώνει τη λειτουργία συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών προκαλώντας έτσι περισσότερο άγχος και ούτω καθεξής.

Ενημερωθείτε για την αϋπνία και πώς να την αντιμετωπίσετε

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του UC Berkeley προκύπτει ότι η έλλειψη ύπνου πυροδοτεί μεγαλύτερα επίπεδα άγχους καθώς “υπερφορτώνει” τις εγκεφαλικές περιοχές της αμυγδαλής και της νήσου που σχετίζονται με επεξεργασία συναισθηματικών ερεθισμάτων. Η έρευνα διεξήχθη με χρήση fMRI σε άτομα με ποικίλα επίπεδα άγχους, αλλά χωρίς επίσημη αγχώδη διαταραχή. Πιο ευάλωτοι στην ενίσχυση του άγχους μετά από έλλειψη ύπνου φάνηκαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα που από τη φύση τους ήταν περισσότερο αγχώδεις.

Η εστίαση πάνω στη βελτίωση του ύπνου αποτελεί κρίσιμο κομμάτι στη θεραπεία της αγχώδους διαταραχής.

Μάθετε πως μπορείτε να βελτιώσετε τον ύπνο σας με απλά βήματα.

---

Κρίσεις άγχους : πιθανά συμπτώματα και εκδηλώσεις

Κρίση άγχους ονομάζεται η εμφάνιση έντονου επεισοδίου άγχους σύντομα μετά από κάποιο στρεσσογόνο συμβάν. Η κρίση άγχους μπορεί να εμφανιστεί σταδιακά αλλά μπορεί να διαρκέσει λίγα λεπτά ως και αρκετές ώρες ή μέρες πιο σπάνια. Η κρίση άγχους μπορεί να περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα συμπτώματα του άγχους όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω. Η ακόλουθη εικόνα συνοψίζει τα σωματικά συμπτώματα.

---

Σε τι διαφέρουν οι κρίσεις άγχους από τις κρίσεις πανικού;

Η κρίση πανικού διαφέρει από την κρίση άγχους στο ότι ξεκινάει εντελώς ξαφνικά και αιφνιδιάζει τον άνθρωπο που την παθαίνει. Επιπλέον έχει μικρότερη διάρκεια, αλλά μπορεί να είναι τρομακτικά έντονη. Συνυπάρχει ενίοτε με αίσθηση επικείμενου θανάτου ή τρέλας. Η κρίση πανικού μπορεί να μοιάζει με κρίση άγχους σε αρκετά συμπτώματα.

Μια βασική ομοιότητα είναι η συμπαθητική διέγερση ή αλλιώς η ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος που συμβαίνει και στις δύο περιπτώσεις. Το γεγονός αυτό έχει να κάνει με τις top-down συνδέσεις του νευρικού συστήματος με τα διάφορα όργανα του σώματος και είναι ουσιαστικά η αιτία για τα σωματικά συμπτώματα του άγχους που αναφέρονται παραπάνω. Άγχος και παλμοί, πίεση, ζάλη, τρέμουλο, εφίδρωση, εξάψεις, ερυθρότητα είναι μόνο μερικές από τις σχετικές σωματικές εκδηλώσεις. Εξελικτικά οι επιδράσεις αυτές έχουν διαμορφωθεί ως προσαρμοστικοί μηχανισμοί απάντησης σε πιθανές απειλές από το περιβάλλον.

Οι κρίσεις άγχους και οι κρίσεις πανικού έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά, ειδικότερα αναφορικά με τη συναισθηματική και σωματική συμπτωματολογία, ωστόσο πολλά στοιχεία τις διαφοροποιούν, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί.

Κρίση Άγχους	Κρίση Πανικού
Ήπια, μέτρια ή αυξημένη σοβαρότητα	Μεγάλη ένταση
Μικρή – Μεγάλη διάρκεια	Μικρή διάρκεια (έως 10 λεπτά)
Σταδιακή έναρξη και κλιμάκωση	Αιφνίδια έναρξη και απότομη κορύφωση
Σύνδεση με απειλητικό ή στρεσσογόνο παράγοντα	Μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά, χωρίς κάποια εμφανή σύνδεση
–	Ανησυχία ή φόβος για απώλεια ελέγχου, επερχόμενης τρέλας ή θάνατο
–	Αισθήματα αποπροσωποποίησης/ Αποπραγματοποίησης
–	Αποφυγή περιοχών ή καταστάσεων που υπάρχει κίνδυνος για κρίση πανικού

---

Μια μικρή αναφορά θα γίνει εδώ και στις κρίσεις υστερίας που και αυτές συχνά μοιάζουν με κρίσεις άγχους. Η ειδοποιός διαφορά είναι τα νευρολογικού τύπου συμπτώματα όπως η απώλεια συνείδησης, οι σπασμοί και άλλα.

---

Αγχωδης διαταραχη συννοσηρότητα & συχνότητα

Σημαντικό είναι να γνωρίζει κανείς ότι συχνά υπάρχει συνύπαρξη εκδηλώσεων άγχους από περισσότερες αγχώδεις διαταραχές. Ενίοτε η συννοσηρότητα αυτή οφείλεται στην ανάγκη αναπλήρωσης μιας άλλης δυσλειτουργίας, κάτι τυπικό στη ΔΕΠΥ, όπου η εγγενής δυσκολία συγκέντρωσης αναπληρώνεται με αυξημένο άγχος ως προς την ανταπόκριση στις καθημερινές απαιτήσεις. Επίσης είναι σύνηθες για πολλούς ανθρώπους που νιώθουν άγχος να μην ξέρουν το γιατί.

Η αγχώδης διαταραχή είναι δυνατό να συνυπάρξει με την κατάθλιψη, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τη διπολική διαταραχή & σχεδόν όλες τις ψυχικές διαταραχές! Στην κλινική πράξη η συχνότερη εικόνα είναι ίσως η μικτή αγχώδης και καταθλιπτική διαταραχή.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), πάνω από 60 εκατομμύρια άνθρωποι πλήττονται από διαταραχές άγχους σε ένα δεδομένο έτος, καθιστώντας τις έτσι τις πιο διαδεδομένες ψυχιατρικές καταστάσεις στην ΕΕ. Ο επιπολασμός των διαταραχών άγχους στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμάται ότι είναι 18%.

---

Είναι εφικτή η καταπολέμηση/αντιμετώπιση/διαχείριση του παθολογικού άγχους ;

Είναι σημαντικό για την ψυχική μας υγεία να «ακούμε» το σώμα μας και να εντοπίζουμε έγκαιρα τις ενδείξεις και τα συμπτώματα, παρ’ όλο που πολλές φορές η συνειδητοποίηση προκαλεί φόβο. Ιδιαιτέρως σε περίπτωση επέλευσης κρίσης, είτε άγχους, είτε πανικού, είτε υστερίας είναι καίρια η αναζήτηση βοήθειας από καταρτισμένους ειδικούς. Δεν υπάρχει μια καθολική θεραπεία για το άγχος, αλλά ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου διαμορφώνεται εξατομικευμένη προσέγγιση.

Παρά τη σημασία τους για τη δημόσια υγεία, η πλειονότητα των διαταραχών άγχους παραμένουν μη εντοπισμένες και χωρίς θεραπεία από συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, ακόμη και σε οικονομικά προηγμένες χώρες. Εάν δεν αντιμετωπιστούν, αυτές οι διαταραχές είναι συνήθως χρόνιες με συμπτώματα αποτρίχωσης και εξασθένησης. Οι δυσλειτουργίες που σχετίζονται με διαταραχές άγχους κυμαίνονται από περιορισμούς στη λειτουργία ρόλων έως σοβαρές αναπηρίες, όπως ο ασθενής που δεν μπορεί να εγκαταλείψει το σπίτι του.

Είναι το άγχος συνυφασμένο με το σύγχρονο τρόπο ζωής και άρα αναπόφευκτη συνέπεια ; Δύσκολο ερώτημα με πολλές δυνατές και εξίσου δύσκολες απαντήσεις.

Διαβάστε περισσότερα για τη Θεραπεία άγχους – αγχώδους διαταραχής

Ενδιαφέροντα θέματα σχετικά με το άγχος

• Αβεβαιότητα
• Άγχος & Παγκόσμια Οικονομία
• Υπεργενίκευση & άγχος
• Φόβος για το άγνωστο
• Προσοχή & άγχος
• Eco-anxiety & Κλιματική αλλαγή
• Η ζωή μου ήταν τέλεια

---

Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής