Άλλη μια χριστουγεννιάτικη περίοδος ξεκινάει δειλά δειλά και βρίσκει ένα λαό σε μια χαοτική κατάσταση. Η πλειοψηφία του κόσμου ξυπνά το πρωί και κοιμάται το βράδυ έχοντας ως πρώτο θέμα συζήτησης το πόσα προβλήματα αντιμετωπίζει. Κυριαρχεί μια συνεχής γκρίνια για την οικονομική δυσπραγία, άλλοτε δικαιολογημένη και άλλοτε λόγω συνήθειας…
Πολλοί από εμάς έχουν μετατραπεί σε δυνατούς οικονομικούς αναλυτές, οι οποίοι εκφέρουν και υποστηρίζουν με κάθε δυνατό τρόπο απόψεις περί παντός οικονομικού επιστητού. Πόσα χρωστάμε, πόσα μας χρωστάνε, πόσα φάγανε (όχι βέβαια πόσα φάγαμε), πόσα χρειαζόμαστε για να σωθούμε, τι θα έπρεπε να δίνουμε σε κάθε πιθανό τομέα, τι μέτρα πρέπει να πάρουμε ακόμη και ούτω καθεξής. Στην τηλεόραση κυκλοφορούν μύρια διαφορετικά νούμερα για τα ίδια θέματα συντελώντας στο χάος…
Στα νοσοκομεία οι γιατροί κάνουν περίπλοκους υπολογισμούς για το πόσες εφημερίες τους χρωστάνε και πόσα χρήματα διατίθενται. Στο ποδόσφαιρο οι φίλαθλοι του Παναθηναϊκού έχουν αποκτήσει μάστερ οικονομίας ασχολούμενοι με το ποιοι ευθύνονται για τη σημερινή δεινή οικονομική κατάσταση της ομάδας,πόσα χρωστάει ο κάθε μέτοχος κ.λ.π.Παράλληλα η κατάρτιση προϋπολογισμού για μια οικογένεια έχει γίνει τόσο δύσκολο ζήτημα που πρόκειται να εισαχθεί ως νέο μάθημα στα οικονομικά πανεπιστήμια…
“Πόσο πολλοί παρατηρούν τα γενέθλια του Χριστού! Πόσο λίγοι τα διδάγματά του!”
“How many observe Christ’s birthday! How few, His precepts!”
Είναι τα Χριστούγεννα η γιορτή που ξέραμε εώς τώρα ή έχει μεταλλαχτεί σε κάτι άλλο; Προσωπικά πιάνω τον εαυτό μου να ψάχνει να βρει το feeling που είχα νεότερος κατά τις μέρες αυτές.Φταίει ίσως ότι έχω μεγαλώσει σε ηλικία θα πει κάποιος. Είναι όμως μόνο αυτό; Μήπως είναι κάτι αντίστοιχο που νιώθω και σε άλλες γιορτινές περιόδους του χρόνου όπως το Πάσχα, η 25η Μαρτίου κ.α.? Δηλαδή μια αίσθηση ότι έχει χαθεί η αίσθηση του νοήματος των εορτών; Και ότι απλά σκεφτόμαστε αυτές τις μέρες ως ημερομηνίες μη εργασίας. Είναι αυτό μόνο δικό μου παράγωγο ή είναι γενικότερο; Τι είναι τα Χριστούγεννα για τον κόσμο εν έτει 2013;
Πλέον η έννοια της ψυχαγωγίας δεν έχει την υπόσταση που είχε. Εντάξει ακόμα και τώρα θα παραστούμε σε κάποια τραπέζια, θα κάνουμε και κάποιες εξόδους, αλλά πώς συγκρίνεται αυτό με παλιότερες μέρες; Υπάρχει και ποιοτική και ποσοτική διαφορά. Η ανυπομονησία για την έλευση των ημερών έχει χαθεί ως επί το πλείστον. Ο κόσμος περιμένει να κάνει ένα μικρό διάλειμμα, να φάει και 2 γλυκά παραπάνω και μετά να επιστρέψει στη σκληρή πραγματικότητα. Η αίσθηση ότι ο κοινωνικός περίγυρος,στενός και ευρύτερος, θα βρισκόταν σε γιορτινή διάθεση είχε μεταδοτικό ρόλο, ενώ πλέον η έννοια γιορτινή διάθεση είναι προς εξαφάνιση..
Το μεγάλο ερώτημα για μένα είναι γιατί πλέον όλα κρίνονται με βάση τον οικονομικό παράγοντα. Εξαιρώ από αυτό τους έχοντες πραγματική ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ ανάγκη. Οι συνάνθρωποί μας αυτοί είναι θύματα μιας ανέντιμης λαίλαπας και το λιγότερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να συναισθανόμαστε την κατάστασή τους. Το ακόμη περισσότερο θα ήταν να τους βοηθάμε έμπρακτα ή έμμεσα όποτε μας δίνεται η ευκαιρία. Κατά τα άλλα όμως θα ήθελα να θέσω το ερώτημα του αν υπάρχουν άλλα πράγματα στη ζωή πλην των ευρώ! Μιζέρια επειδή έχει μειωθεί η καταναλωτική δυνατότητα; Μας προτρέπει η διαφήμιση της Vodafone που παίζει ολημερίς σε όλα τα μέσα να βιώσουμε την εμπειρία των Χριστουγέννων αγοράζοντας ένα καινούριο smartphone.
Ομοίως βομβαρδιζόμαστε από δεκάδες διαφημίσεις που μας ωθούν να καταναλώσουμε. Δηλαδή μόνο αυτό είναι τα Χριστούγεννα; Έχουν συνδεθεί τα Χριστούγεννα με τις αγορές και όποιος δεν έχει να αγοράσει παθαίνει κατάθλιψη; Και φθονεί τους γύρω του επειδή τυγχάνει να μπόρεσαν να αγοράσουν κάτι παραπάνω; Η αδυναμία να κλείσει κάποιος ένα τριήμερο στη λίμνη Πλαστήρα (τυχαίο το παράδειγμα), επειδή θα του έρθει ο κούκος αηδόνι, σημαίνει ότι δεν μπορεί να χαρεί τις γιορτές στην πόλη που μένει χωρίς να χρειάζεται να νιώσει παρακατιανός; Ναι είχαμε μάθει στο παρελθόν σε αυτή τη νοοτροπία όταν η κάνουλα έρεε, όμως μήπως αυτή η «εκπαίδευση» ήτανε μονοδιάστατη?
Η χαρά δεν είναι κάτι που λείπει σήμερα? Ε ας βγούμε όλοι έξω να την ανακαλύψουμε. Ας δώσουμε βάση στην αναθέρμανση των διαπροσωπικών σκέψεων και στη δημιουργία νέων. Ας μπούμε και λίγο στη θέση των άλλων (ενσυναίσθηση). Η ποιότητα της ζωής μας δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το χρήμα. Υπάρχουν πάμπολλα πράγματα που μπορούν να μας βοηθήσουν να νιώσουμε καλύτερα, αρκεί απλώς να εστιάσουμε την προσοχή μας σε αυτά. Η προσωπική καταξίωση επίσης δεν εξαρτάται μόνο από το χρήμα. Αν έχει καταντήσει να προσμετράται έτσι, ε αυτό είναι στρέβλωση. Τι σημαίνει γιορτή της αγάπης; Είναι μια φράση που έχουμε φτάσει να παπαγαλίζουμε χωρίς συναισθηματική επένδυση;
Στα ΜΜΕ κυριαρχεί από το πρωί ως το βράδυ μια κανιβαλιστική λογική που πολύ απλά υποβαθμίζει οποιοδήποτε συναίσθημα και λογική σκέψη μπροστά στους ψυχρούς αριθμούς. Το γεγονός για παράδειγμα ότι έχει κοπεί το ρεύμα σε δεκάδες χιλιάδες οικογένειες δεν τονίζεται όπως το ίδιο το γεγονός επιτάσσει.Ας φανταστεί για λίγα δευτερόλεπτα ο καθένας μας τι σημαίνει να ζεις χωρίς ρεύμα. Γίνεται μια απλή αναφορά λοιπόν και αφιερώνεται όλος ο υπόλοιπος σχολιασμός στο ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο μιας πιθανής κοινωνικής παροχής σε αυτούς τους συνανθρώπους μας. Με αντίστοιχο τρόπο παρουσιάζεται η συντριπτική πλειοψηφία των προβλημάτων σήμερα.
Θα τιμήσω τα Χριστούγεννα στην καρδιά μου και θα προσπαθήσω να τα κρατήσω όλο το χρόνο.
“I will honor Christmas in my heart, and try to keep it all the year.”
― Charles Dickens
Το ερώτημα που προκύπτει είναι τι κάνουμε για αυτό. Εδώ θεωρώ ότι βρίσκεται το πιο κρίσιμο μήνυμα για τα Χριστούγεννα του 2013. Χρειάζεται πλέον να περάσουμε από τις σκέψεις και τα συναισθήματα σε συμπεριφορές. Δηλαδή πράξεις που στόχο θα έχουν να αντιστρέψουν τη μαυρίλα. Ο στόχος βέβαια θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι θα είναι μεσο-μακροπρόθεσμος και όχι άμεσος. Οι συμπεριφορές αυτές αφαινώς μπορεί να εμπεριέχουν την αποφυγή κάποιων πραγμάτων που αποδεδειγμένα πλέον διαιωνίζουν τα προβλήματα. Για παράδειγμα τι διαιωνίζει σήμερα το φόβο, την απάθεια, την απαισιοδοξία, την αίσθηση αδιεξόδου; Η πλειοψηφία των ΜΜΕ. Άρα ποια είναι η αντιρρόπηση;
Ενημερώνομαστε μόνο από πηγές που έχουμε τσεκάρει ότι δεν ακολουθούν κανιβαλιστική λογική. Αν χρειαστεί κλείνουμε την τηλεόραση. Αφαιτέρου υιοθετούμε κάποιες νέες συμπεριφορές που συνειδητοποιούμε ότι μπορούν να μας βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και άρα και την ψυχική μας κατάσταση. Αυτό αν και όχι εύκολο, είναι πλέον επίτακτική ανάγκη. Ποιες είναι αυτές οι συμπεριφορές; Ε, λοιπόν πρώταρχική είναι η συμπεριφορά του να ψάξουμε να βρούμε τις κατάλληλες συμπεριφορές.
Πρέπει να κινητοποιηθούμε για να τις βρούμε, γιατί υπάρχουν. Το ότι είναι εκτός της αντίληψής μας (προς το παρόν) δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Και αν δεν τις βρίσκουμε εύκολα, ας ρωτήσουμε ειδικούς και μη ώστε να μας τις δείξουν. Η νοοτροπία «τα περιμένω όλα στο πιάτο» χρειάζεται να εκλείψει. Όπως πρέπει να εκλείψει και η απαθής αποδοχή της «μοίρας» που ξετυλίγεται διαρκώς γύρω μας!
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής