Η ακρίβεια σήμερα
Όταν κάποιος είναι ακριβής στην ώρα του είναι συνήθης η έκφραση «αυτός είναι Άγγλος». Στη σημερινή εποχή υποπτεύομαι ότι χρησιμοποιείται όλο και λιγότερο. Όχι βέβαια γιατί ο κόσμος δε γνωρίζει τη χαρακτηριστική αυτή ιδιότητα της αγγλικής κουλτούρας, αλλά γιατί μοιάζει όλο και πιο ασυνήθιστη η ένταξή της στη νεοελληνική κοινωνική συμπεριφορά. Φυσικά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σημασία που αποδίδεται στην ακρίβεια ποικίλλει από κουλτούρα σε κουλτούρα. Σε αρκετές είναι δείγμα τρόπων καλής συμπεριφοράς.
Η καθημερινή εμπειρία δείχνει ότι όλο και λιγότεροι θεωρούν σημαντικό να μην αργήσουν στα ραντεβού τους. Φυσικά θα πρέπει να διαχωρίσουμε το για ποια ραντεβού μιλάμε. Είναι άλλο ένα ραντεβού για μια συναναστροφή, μια δραστηριότητα ή μια κοινωνική γενικά εκδήλωση και άλλο ένα επαγγελματικό ραντεβού για μια πιθανή πρόσληψη σε εργασία. Είναι αναμενόμενο ότι η δεύτερη περίπτωση δε χρήζει πολλής σκέψης. Προφανώς αυτοί που δεν μπορούν να είναι ακριβείς ούτε στη δεύτερη περίπτωση είναι άξιοι της μοίρας τους. Μιλώντας όμως για την πρώτη περίπτωση το πράγμα φαίνεται να έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν.
Καταρχήν να πούμε ότι στο μικρό αυτό σχόλιο δεν τίθεται θέμα για το ενδεχόμενο της καθυστέρησης για λόγους ανωτέρας βίας, δηλαδή λόγους πέραν του εκούσιου ελέγχου του ατόμου, π.χ. χάλασε το αμάξι, ένα ξαφνικό κυκλοφοριακό ή ένας λόγος υγείας. Επίσης δεν ενδιαφέρει το αντίθετο άκρο, δηλαδή η ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ κατά την οποία απαγορεύεται να αργήσει κανείς 5-10 λεπτά. Αυτού του είδους η καθυστέρηση είναι θεμιτή για προφανείς λόγους. Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι η νοοτροπία «λέμε στις 9 για να βρεθούμε στις 10»! Ή γενικά «δεν τρέχει τίποτα κι αν αργήσω».
Υποθέτω ότι πολλοί συνάνθρωποί μας απλά ενδίδουν σε αυτή τη νοοτροπία επειδή απλά έτυχε να «την πατήσουν». Τους έτυχε μια-δύο-τρεις φορές να τους στήσουν, καταλάβανε μετά από σχετικό προβληματισμό ότι πλέον υπάρχει αυτό το σκεπτικό και εντάχθηκαν και αυτοί με την κλασική επεξεργασία κοινωνικού μιμητισμού «ε αφού το κάνουν αυτοί έτσι κι εγώ το ίδιο θα κάνω από δω και πέρα». Το ότι γνωρίζουν ότι μάλλον κανείς δε θα τους κάνει παρατήρηση στο ότι άργησαν συμβάλλει στην εφαρμογή αυτής της πρακτικής. Κάποιοι φυσικά αποτελούν τους πρωτεργάτες της νοοτροπίας «δε με νοιάζει τι ώρα είναι το ραντεβού». Είναι εκείνοι που εφόσον αδιαφορούν για πιο σημαντικά ή και για τα πάντα, σίγουρα θα αδιαφορήσουν αν θα είναι στην ώρα τους.
Άλλο ένα ποσοστό αποτελούν εκείνοι που ενώ θέλουν δεν μπορούν. Δηλαδή αντιμετωπίζουν πρόβλημα στην οργάνωση του χρόνου και στο βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό. Τα άτομα αυτά δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι η προετοιμασία του να πας κάπου θα απαιτήσει ένα χρονικό διάστημα (μικρό ή μεγαλύτερο για τον καθένα), το οποίο θα πρέπει να είναι ΠΡΙΝ την ώρα του ραντεβού. Σε αυτό βέβαια έχει συμβάλλει και η μεγάλη αύξηση υποχρεώσεων και ρυθμών της σημερινής εποχής.
Κάποιων άλλων η προσοχή τείνει να αποσπάται συχνά από διάφορα ερεθίσματα, κάτι που τους αποτρέπει να είναι όσο ακριβείς θα θέλανε ενδεχομένως. Η δυσχέρεια αυτή μεγιστοποιείται σε άτομα με ΔΕΠΥ, αλλά και σε μερίδα ατόμων με αγχώδη διαταραχή. Μικρό, αλλά όχι ανύπαρκτο είναι και το ποσοστό εκείνων που η αργοπορία είναι μέσο εκδήλωσης κάποιας ενόρμησης / επιθυμίας π.χ. να επιδείξουν διαφορετικότητα, σημαντικότητα ή ακόμα και εκδήλωση παθητικής επιθετικότητας. Άλλη περίπτωση που πιθανώς υπάρχει είναι και κάποιοι που έχουν το σκεπτικό «αφού ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΣ να είμαι στην ώρα μου, όπως είμαι σε άλλες περιπτώσεις, ε δε θα καταπιεστώ κιόλας». Εδώ η λέξη «υποχρέωση» μάλλον αμφισβητείται ότι ταιριάζει. Η έννοια «να είμαι συνεπής στο λόγο μου» ίσως έχει μεγαλύτερη συνάφεια..
Βέβαια θα πρέπει να μην υποτιμηθεί το γεγονός ότι μάλλον υπάρχει ακόμη ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που τους απασχολεί το να μην αργούν και είναι ακριβείς. Όταν λέμε τους απασχολεί δε σημαίνει ότι τους γίνεται έμμονη ιδέα ή παθαίνουν κρίση άγχους αν δεν καταφέρουν να είναι ακριβώς στην ώρα τους. Μπορεί να σημαίνει όμως ότι ταιριάζει με τις αρχές και τη γενικότερη στάση τους να μην επιθυμούν να κάνουν το συνάνθρωπό τους να περιμένει πολλή ώρα χωρίς σοβαρό λόγο. Μπορεί να σκέφτονται ότι έχει σημασία ο άλλος να μη χάνει το χρόνο του περιμένοντας. Και να διάγουν τη ζωή τους έχοντας ένα στοιχειώδη σεβασμό για το συνάνθρωπο (κάτι που φυσικά δεν εξαντλείται μόνο στο θέμα αυτό).
Ταυτόχρονα λοιπόν οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να θυμώνουν, να αγχώνονται ή να λυπούνται ίσως όταν οι ίδιοι πέφτουν «θύματα» στησίματος. Έχει ενδιαφέρον πάντως το αποτέλεσμα μιας πιθανής προσπάθειας να ζητηθούν εξηγήσεις είτε με ήπιο είτε με άλλο τρόπο. Η εμπειρία συναναστροφής με άτομο που στήνει και «ζητάει και τα ρέστα» χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης.. Παρεμφερής εμπειρία είναι για παράδειγμα η προβληματική οδηγική συμπεριφορά που τόσο συχνά συναντά κανείς πλέον στην δύσμοιρο τούτο τόπο. Μια αφύσικη ετοιμότητα για λεκτική και σωματική βία με το παραμικρό. Για παράδειγμα να περνάει μηχανόβιος με κόκκινο, να αποφεύγεται το ατύχημα τελευταία στιγμή και με το που ψελλίζει κάποιος δύσμοιρος οδηγός μια διαμαρτυρία, να κατεβαίνει ο άλλος από τη μηχανή για να «διεκδικήσει τη χαμένη του υπόληψη»..
Αν κάποιοι αναγνώστες νιώθουν ότι το θέμα του άρθρου είναι ήσσονος σημασίας σε σχέση με άλλα τρέχοντα, θα συμφωνούσα εν μέρει. Εντούτοις συχνά ισχύει οτι οι λεπτομέρειες μετράνε. Ένα ήσσονος σημασίας ζήτημα δε σημαίνει ότι δεν αξίζει να του αφιερώσουμε κάποιο χρόνο. Στόχος του “Ψυχίατρος Αθήνα” παραμένει η ανάδειξη μικρών και μεγαλύτερων προβληματικών ατομικών ή συλλογικών συμπεριφορών προς γνώση και βελτίωση. Προφανώς και δεν είναι το σημαντικότερο ελάττωμα του νεοέλληνα η έλλειψη ακρίβειας. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Και υπάρχει στο γενικότερο πλαίσιο αδιαφορίας, «ζαμανφουτισμού», «ωχαδερφισμού», απάθειας και «παρτακισμού» που μαστίζει την κοινωνία μας τις τελευταίες δεκαετίες..
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής