Χρόνιες παθήσεις & ψυχική υγεία

Τι είναι οι χρόνιες παθήσεις

Ως χρόνιες παθήσεις (ή χρόνιες νόσοι) ορίζονται οι παθολογικές καταστάσεις της υγείας που παρουσιάζουν συμπτώματα με διάρκεια μεγαλύτερη των 3 μηνών, που μπορεί να ελεγχθούν αλλά δεν επιδέχονται οριστικής ίασης και μπορεί να εμφανίζουν διαστήματα ύφεσης χωρίς συμπτωματολογία και επιδείνωσης.

---

Ποιες είναι οι χρόνιες παθήσεις

Παγκοσμίως οι χρόνιες παθήσεις κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ όλων των ιατρικών παθήσεων, προκαλούν τη μεγαλύτερη επιβάρυνση στα συστήματα υγείας και παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας αθροιστικά. Για να καταδειχτεί η βαρύτητα του θέματος ακολουθεί μια λίστα με τις κυριότερες χρόνιες νόσους σήμερα :

• Καρδιαγγειακές παθήσεις π.χ. Στεφανιαία Νόσος, Καρδιακή Ανεπάρκεια, Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια
• Καρκίνος
• Χρόνιες Αναπνευστικές Πνευμονοπάθειες (ΧΑΠ)
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Παχυσαρκία
• Μεταδοτικά νοσήματα π.χ. HIV
• Ψυχικές Διαταραχές π.χ. σχιζοφρένεια, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή
• Αυτοάνοσα νοσήματα π.χ. ΣΕΛ
• Νευρολογικές νόσοι π.χ. Πολλαπλή σκλήρυνση, Επιληψία

---

Χρόνιες ψυχοσωματικές νόσοι

• Κεφαλαλγία / ημικρανία
• Άσθμα
• Υπέρταση
• Ευερέθιστο έντερο (σπαστική κολίτιδα)
• Έλκος
• Ψωρίαση
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Δερματοπάθειες π.χ. έκζεμα, νευροδερματίτιδα
• Ινομυαλγία

---

Στρες στη χρόνια νόσο

Πολλαπλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι χρόνιες παθήσεις συσχετίζονται με αυξημένο σωματικό και ψυχικό στρες και υψηλότερη συχνότητα ψυχικών διαταραχών, κυρίως τύπου άγχους και δευτεροπαθούς κατάθλιψης στους αντίστοιχους πληθυσμούς.  Τα δεδομένα αυτά είναι αδιαμφισβήτητα και θα πρέπει να αποτελούν μέρος της διαχείρισης της χρόνιας νόσου από τα συστήματα υγείας.

Η ψυχική αναστάτωση λόγω της σωματικής πάθησης, που μπορεί να φτάσει ως πλήρως ανεπτυγμένη ψυχική διαταραχή, δύναται να επηρεάσει αρνητικά την εξέλιξη της χρόνιας νόσου τόσο βιολογικά μέσω των ενδογενών μηχανισμών της συστηματικής αυτονομικής διέγερσης και του άξονα υπόφυσης, υποθάλαμου, επινεφριδίων, όσο και στην ίδια τη διαχείριση της νόσου και τις σχετικές αποφάσεις. Εδώ βεβαίως πρέπει να επισημανθεί και η αμφίδρομη αιτιολογική σχέση μεταξύ ψυχικών και σωματικών παραγόντων, δηλαδή ότι άνθρωποι χρόνιες αγχώδεις, συναισθηματικές και άλλες διαταραχές έχουν υψηλότερη πιθανότητα να νοσήσουν από σωματικές παθήσεις.

---

Ανεπαρκής συμμόρφωση στη θεραπεία

Σύγχρονες μελέτες καταδεικνύουν επίσης ελλιπή συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία σε υψηλά ποσοστά της τάξης του 30-60%. Ο όρος συμμόρφωση περιγράφει το βαθμό που η στάση του ασθενή και του περιβάλλοντός του συμπίπτει με το θεραπευτικό πλάνο και τις ιατρικές συμβουλές όσον αφορά τη φαρμακευτική αγωγή, τη διατροφή και τις υποδεικνυόμενες ως απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο ζωής του. Θα πρέπει να επισημανθεί εμφατικά ότι ο παράγοντας της συμμόρφωσης υποτιμάται και από μερίδα της ιατρικής κοινότητας και αυτό αποτελεί μέρος του προβλήματος.

Θεραπεία χρονίων παθήσεων με έμφαση στον ψυχικό παράγοντα

Η ψυχιατρική ή/και ψυχοθεραπευτική συμβολή στην πορεία μιας χρόνιας νόσου μπορεί να είναι καίρια. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να αντιμετωπίσει ψυχικές διαταραχές που ενδέχεται να εμφανιστούν στο πλαίσιο μιας χρόνιας νόσου ή ενδεχομένως να αποτελούν μέρος της αιτιολογίας ή της διαιώνισής της.

Πως βοηθά η ψυχοθεραπεία στη χρόνια νόσο

• στην αποδοχή και την προσαρμογή στην ασθένεια,
• στην κατάλληλη συμμόρφωση
• ενισχύοντας την ψυχικές άμυνες του εαυτού,
• αναδεικνύοντας δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς,
• διορθώνοντας διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις περί της νόσου, της σωματικής και της ψυχικής υγείας κ.α.

Η επιστημονικά διαπιστωμένη αλληλεπίδραση ψυχικής και σωματικής υγείας μπορεί να μετατραπεί σε σημείο κλειδί για την βελτίωση της έκβασης σε μια χρόνια νόσο. Είναι απολύτως ανθρώπινο και αναμενόμενο η διάγνωση μιας χρόνιας νόσου και η προσαρμογή του ατόμου στη ζωή μετά από αυτή να προκαλεί στρες και ενδεχομένως υπαρξιακού τύπου άγχη και προβληματισμούς.

Η έμφαση στον ψυχολογικό παράγοντα μπορεί να συμβάλλει τόσο στην άρση της ψυχικής δυσφορίας που για ορισμένους μπορεί να είναι δύσκολο να υπερκεραστεί, όσο και στην καλύτερη πορεία και πρόγνωση της ίδιας της πάθησης. Υπό αυτή την προσέγγιση δεν είναι ασυνήθιστο και το βλέπουμε ενίοτε στην κλινική πράξη να συμβαίνει καλύτερη εξέλιξη και πορεία ακόμη και σε σοβαρές ιατρικές καταστάσεις.

---

Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής