Τζοκερ μια ανατρεπτική ταινία
Η ταινία Τζοκερ είναι μια πολύ έντονη ταινία τόσο για το συναίσθημα όσο και για την τροφή για σκέψη περί βίας και ψυχικής νόσου που προσφέρει.
Πρόσφατα παρακολούθησα την ταινία “Joker” και διάβασα πολλές ενδιαφέρουσες απόψεις περί αυτής.
Πολλοί εντοπίζουν ως πηγή στίγματος τη σχέση που μπορεί να υπονοείται μεταξύ βίας και ψυχικής ασθένειας. Πιστεύω ότι όντως είναι ένα ατυχές και αναπόφευκτο αποτέλεσμα το ότι πολλοί άνθρωποι θα κάνουν μια τέτοια συσχέτιση. Αυτό είναι ένα σημαντικό μειονέκτημα, αλλά θεωρώ ότι δεν πρέπει να είναι το μοναδικό επίκεντρο της συζήτησης.
Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν άλλα σημαντικά μηνύματα που πρέπει να υπογραμμιστούν εξίσου. Πρώτα απ’ όλα, η ταινία απεικονίζει εκτενώς τι σημαίνει να έχεις μια ψυχική ασθένεια και σε αυτό το θέμα ένιωσα τον Τζοκερ να επιτυγχάνει 100%. Η απελπισία, ο θυμός, η υπαρξιακή αγωνία, η κατάθλιψη, οι παραληρητικές κατασκευές είναι εκεί και η συναισθηματική τους ένταση είναι συντριπτική. Πρέπει να φοβόμαστε τους ανθρώπους που νιώθουν έτσι? Είμαστε ικανοί για ενσυναίσθηση απέναντί τους? Σίγουρα δεν μπορώ να τους αγνοήσω και η ιδέα ότι θα μπορούσα να είμαι απαθής ή απορριπτικός απέναντί τους μου φαίνεται απαράδεκτη.
Το δεύτερο μήνυμα έχει να κάνει με τη Βία. Είναι πραγματικά απογοητευτικό να συνεχίζουμε να ακούμε ανθρώπους που καταδικάζουν τη βία, αρνούμενοι την ίδια στιγμή, τις διάφορες, σιωπηλά επιτρεπόμενες μορφές της που υπάρχουν μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία. Πρέπει να τις αναφέρω μία προς μία; Δεν είναι φαινόμενα όπως η αδικία, η παραμέληση, η κακοποίηση, η διαφθορά, η αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή, οι άνθρωποι-αριθμοί, ο εκφοβισμός υπαρκτά; Δεν προκαλούν αγωνία, θυμό και κάποτε μίσος στους ανθρώπους προς τους οποίους στρέφονται; Ζητάμε πραγματικά τα παιδιά μας να είναι διαφορετικά, όταν ταυτόχρονα διαιωνίζονται διάφορες μορφές βίας στο σπίτι, στο σχολείο, στη γειτονιά;
Πώς η κοινωνία αναμένει να μειώσει τη βίαιη συμπεριφορά όταν είναι τυφλή για ορισμένες από τις ρίζες της; Δεν είναι ο πόλεμος το μεγαλύτερο ίσως παράδειγμα σιωπηλά ή έμμεσα αποδεκτής βίας από τον άνθρωπο; Η σπίθα που πυροδότησε τις ταραχές στην πόλη Gotham του Τζοκερ μόνο από μια πράξη ψυχικά ασθενούς θα μπορούσε να προέλθει; Ήταν όλοι οι εξεγερμένοι ψυχικά άρρωστοι;
Τρίτον μαθαίνουμε κατά την εκπαίδευσή μας στην ψυχιατρική να μη φοβόμαστε να ανοίξουμε συζήτηση με τον αυτοκτονικό ασθενή για την αυτοκτονικότητά του. Δεν είμαστε εμείς που θα του βάλουμε στο μυαλό την ιδέα της αυτοκτονίας. Αν κάποιος σκέφτεται να αυτοκτονήσει θα το κάνει για λόγους που έχουν να κάνουν με τον ίδιο και όχι επειδή το άκουσε κάπου. Η ίδια λογική υπάρχει και στη συζήτηση για τη βία της ταινίας. Είναι τελείως υποκριτική η ανησυχία για τις συνέπειες της θέασής της σε αυτήν ακριβώς την κοινωνία που ζούμε. Είναι ο στρουθοκαμηλισμός που θέλει να μην αγγίζει τα δύσκολα θέματα, να αφαιρεί την ύπαρξή τους από τη συνείδηση, να τα απορρίπτει ως ανοίκεια.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής