Η σειρά Perception προβλήθηκε για 3 σεζόν στην Αμερική από το 2012 μέχρι και φέτος. Με την ευκαιρία της προβολής της και στην Ελλάδα από το ΣΚΑΪ θεώρησα καλή χρονική στιγμή να γράψω μία μικρή κριτική καθώς πρόκειται για ψυχολογική/αστυνομική/κοινωνική περιπέτεια διαφορετική από ό,τι έχει κυκλοφορήσει.
Η σειρά έχει κεντρικό πρωταγωνιστή ένα νευροεπιστήμονα καθηγητή σε πανεπιστήμιο του Σικάγο, ο οποίος πάσχει από σχιζοφρένεια!
Ο άνθρωπος αυτός βέβαια δεν αντιστοιχεί σε καμία περίπτωση στην εικόνα που έχει ο μέσος άνθρωπος σήμερα για έναν σχιζοφρενή συνάνθρωπό μας. Καταρχήν ο Daniel Pierce, όπως λέγεται, μπορεί όχι μόνο να ανταποκριθεί στο ρόλο του διδάσκοντα καθηγητή ενός πανεπιστημίου, αλλά και να θεωρείται διακεκριμένος στο πεδίο του. Το πεδίο αυτό όπως προαναφέρθηκε, είναι οι Νευροεπιστήμες. Τις γνώσεις του αυτές ο καθηγητής τις χρησιμοποιεί όμως και σε ένα άλλο πιο δύσκολο τομέα. Στην εξιχνίαση εγκλημάτων ως σύμβουλος του FBI σε συνεργασία με μία συγκεκριμένη πράκτορα, παλιά του μαθήτρια και φίλη.
Τα επεισόδια συνήθως αρχίζουν με μια σκηνή από τον Pierce δίνει μια διάλεξη στους φοιτητές του για μια πτυχή του ανθρώπινου εγκεφάλου που γίνεται σημαντική κατά την πλοκή του επεισοδίου. Τα επεισόδια είναι συνήθως αυτοτελή και επικεντρώνονται σε κάποιο έγκλημα στο οποίο ο καθηγητής προσφέρει καίριες παρατηρήσεις και συμβουλές πάνω σε διάφορες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις των εμπλεκόμενων όπως και διαφόρων σχετικών ψυχιατρικών παραμέτρων που τελικά συμβάλλουν στην εξιχνίαση. Τα επεισόδια, επίσης, συνήθως καταλήγουν με παρατηρήσεις που κάνει ο ίδιος στους μαθητές σχετικά με τα παράδοξα της ανθρώπινης αντίληψης (perception).
Τα στοιχεία που θα ήθελα να σταθώ λίγο παραπάνω είναι τα εξής :
• Αν ρωτάτε για το αν ο καθηγητής παρουσιάζει συμπτωματολογία, η απάντηση είναι ναι. Ο Pierce έχει συστηματικά οπτικές ψευδαισθήσεις, δηλαδή βλέπει και συνομιλεί με πρόσωπα που δεν υπάρχουν. Μάλιστα έχει μια «μόνιμη» ψευδαίσθηση, μια πρώην φίλη του και πολλές παροδικές δηλαδή άσχετα πρόσωπα που η συνομιλία μαζί τους συνήθως του δίνει κάποιο αδιόρατο στους υπόλοιπους ίχνος-κλειδί για κάθε υπόθεση. Το ζήτημα είναι ότι ο άνθρωπος αυτός συνεχίζει και είναι σχεδόν πλήρως λειτουργικός και ουσιαστικά έχει μάθει να ζει με τις ψευδαισθήσεις του. Έχει μάθει να διαχειρίζεται σχετικά γρήγορα το αρχικό στρες που του προκαλούν. Επίσης έχει αποδιώξει σε πολύ καλό βαθμό τον αυτοστιγματισμό του λόγω του προβλήματος αυτού.
Πρόκειται για χαρακτηριστικά ανυπολόγιστα σημαντικά στη διαχείριση της σοβαρής αυτής πάθησης, που λέγεται σχιζοφρένεια, τα οποία μέσω της σειράς διαφαίνεται πώς στην πράξη θα μπορούσαν κάποιοι ασθενείς να τα εφαρμόσουν. Να σημειωθεί ότι στη σειρά ο καθηγητής δε λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, αν και αυτό είχε συμβεί στο παρελθόν. Φυσικά ο καθηγητής είναι αρκετά εκκεντρικός, αντισυμβατικός, μη κοινωνικός και δύσκολος άνθρωπος στο σημείο που θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί ότι έχει σχιζοειδή και παρανοϊκά στοιχεία προσωπικότητας.
Ενίοτε τα συμπτώματά του υποτροπιάζουν και ουκ ολίγες φορές τον καθιστούν δυσλειτουργικό, ενώ σε 1-2 περιστάσεις φτάνει να νοσηλευτεί. Αυτές όμως οι περιστάσεις δεν αρκούν για να τον ρίξουν στα βάραθρα. Βέβαια σε αυτό το σημείο έχει το πολύ σημαντικό ατού της συμπαράστασης, έμπρακτης και μη, από κοντινά του πρόσωπα, όπως ένα διδακτορικό φοιτητή, με τον οποίο συγκατοικεί και ο οποίος τον φροντίζει σε βάρος συχνά της προσωπικής του ζωής, αλλά και τη πράκτορα του FBI, με την οποία συνεργάζεται.
• Κάτι αρκετά βασικό είναι ότι το επιστημονικό υπόβαθρο της σειράς είναι αξιόπιστο. Πρόκειται για πραγματικά επιστημονικά στοιχεία της ψυχιατρικής, ψυχολογίας και νευροψυχιατρικής και σπάνια εντοπίζει κανείς μεγαλοποίηση κάποιων θεμάτων για λόγους τηλεθέασης. Φυσικά θα μπορούσε να κριτικάρει κανείς ότι το ίδιο το σενάριο είναι κάτι πολύ τραβηγμένο για τα δεδομένα της πραγματικής ζωής. Θα έλεγα όμως ότι εφόσον το Perception δεν είναι ντοκυμαντέρ, το ίδιο το σενάριο συνεισφέρει στην ενίσχυση της πλοκής και άρα στην πιο χαλαρή παρακολούθησή της. Επίσης είναι μείζονος σημασίας η συμβολική ή διδακτική σκοπιά μέσω της οποίας μπορεί κανείς να δει τη συγκεκριμένη σειρά.
• Σημαντικό στοιχείο που χρήζει προσοχής είναι το ότι ένα αμερικανικό πανεπιστήμιο δέχεται να έχει ως καθηγητή έναν άνθρωπο με σχιζοφρένεια. Γενικά σε όλη τη σειρά προβάλλεται μια ιδιαίτερα ανεκτική στάση της κοινωνίας απέναντι στις ψυχικές παθήσεις, σε σημείο που φαντάζει ασύμβατη με τη ρεαλιστική πραγματικότητα : Οι άνθρωποι αυτοί δεν αντιμετωπίζονται ως υποδεέστεροι. Αυτό μπορεί σε κάποιους να μοιάζει αρκετά ουτοπικό ή fictional, αλλά δεν αποτελεί και μια καλή ιδέα του πώς θα μπορούσε να είναι?
• Η σειρά προσεγγίζει με τρόπο κατανοητό και προσιτό ανθρώπινες λειτουργίες και χαρακτηριστικά, τα οποία λίγο πολύ ως τώρα, η πλειοψηφία του κόσμου έχει πλήρη άγνοια ή τα θωρεί με δέος. Για παράδειγμα ο καθηγητής στο πλαίσιο των διαλέξεών του, αλλά και ης δραστηριότητάς του ως «ντετέκτιβ» συνδέει συγκεκριμένες ανθρώπινες λειτουργίες με συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, βάσει μελετών και παρατηρήσεων που έγιναν στο πλαίσιο των Νευροεπιστημών. Επίσης γίνονται σχόλια πάνω σε απλές ή σύνθετες καθημερινές καταστάσεις που μπορούν να δώσουν απρόσμενες και πιο πραγματιστικές απαντήσεις στους τηλεθεατές για σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές που τον απασχολούν. Να προκύπτει τέτοιο όφελος από τηλεοπτική σειρά μάλλον δεν είναι τόσο συνηθισμένο.
• Αξίζει επίσης να σχολιαστεί το πόσα πράγματα μπορεί κανείς να μάθει από μια πιο προσεκτική παρατήρηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και μάλιστα ειδικότερα τόσο του λεκτικού περιεχομένου της γλώσσας, όσο και της γλώσσας του σώματος! Ο συνδυασμός του εκπληκτικού αυτού προσόντος με την επιστημονική γνώση καθιστά τον πρωταγωνιστή άριστο ερευνητή, ο οποίος δεν αρκείται στο φαίνεσθαι, αλλά διεισδύει βαθύτερα με υψηλή αποτελεσματικότητα.
• Μη φανταστείτε ότι η σειρά είναι βαριά και δυσκολοχώνευτη. Δεν απουσιάζει το χιουμοριστικό στοιχείο (με το χαρακτηριστικό αμερικανικό touch), καθώς και το στοιχείο της αστυνομικής περιπέτειας. Επίσης δε λείπει η εστίαση σε χαρακτήρες και καθημερινά προβλήματα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Πρόκειται για ακόμη ένα ατού της συγκεκριμένης παραγωγής, που τη καθιστά άνετη στην παρακολούθηση οποιαδήποτε ώρα της ημέρας.
Εν κατακλείδι η συγκεκριμένη σειρά αξίζει την προσοχή σας γιατί φέρνει στο σπίτι του καθενός σοβαρή γνώση και στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν τον οποιοδήποτε είτε αντιμετωπίζει κάποια ψυχική διαταραχή είτε όχι.
Ακολουθε΄σε σύνδεσμο η περιγραφή της σειράς στο Wikipedia.
http://en.wikipedia.org/wiki/Perception
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής