Τι είναι η θεραπεία rTMS (Eπαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός)
Η θεραπεία rTMS είναι μια νέα και υποσχόμενη βιολογική θεραπεία που βασίζεται στις φυσικές ιδιότητες του μαγνητικού πεδίου και έρχεται να προστεθεί ως μια τεχνολογικά καινοτόμος επιλογή στις δύο παραδοσιακές προσεγγίσεις στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών, τα φάρμακα & την ψυχοθεραπεία. rtms είναι τα αρχικά γράμματα του repetitive transcranial magnetic stimulation που σημαίνει επαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός. Πρόκειται για καινοτόμο εγκεκριμένη μέθοδο σε Ευρώπη & Αμερική, που εφαρμόζεται σε μεγάλα κέντρα του εξωτερικού τα τελευταία 30 χρόνια περίπου με αξιοσημείωτα αποτελέσματα και εκτενέστατο, ελπιδοφόρο πεδίο έρευνας.
Τις τελευταίες δεκαετίες η εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και η εξέλιξη της τεχνολογίας έχουν υπάρξει στενοί συνοδοιπόροι, επιτρέποντας την ελπίδα σε εκατομμύρια ασθενείς για τη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής τους. Η ψυχιατρική δε θα μπορούσε παρά να αποτελεί μέρος αυτής της συμπόρευσης.
Το rTMS βασίζεται σε μια φυσική αρχή (Faraday 1831) βάσει της οποίας ένα ταχέως εναλλασσόμενο μαγνητικό πεδίο παράγει ηλεκτρικό ρεύμα. Το βιολογικό δεδομένο που επίσης μας ενδιαφέρει είναι ότι κάθε νευρικό κύτταρο φέρει ηλεκτρικό φορτίο στην κυτταρική του μεμβράνη. Η ιδέα είναι ότι εφαρμόζοντας ένα μαγνητικό πεδίο μικρής κλίμακας εξωτερικά του εγκεφάλου, θα επηρεάσουμε ευνοϊκά και με ασφάλεια την ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρικών κυττάρων, τροποποιώντας έτσι τη δραστηριότητά τους προς την επιθυμητή κατεύθυνση (εικόνα που ακολουθεί). Στην ψυχιατρική η κατεύθυνση αυτή δεν είναι άλλη από την ύφεση των συμπτωμάτων. Και φαίνεται ότι αυτό επιτυγχάνεται σε πολύ καλό βαθμό, τοπικά και στοχευμένα σε συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου, τα οποία γνωρίζουμε ότι αποτελούν κλειδιά σε διαταραχές, όπως ο προμετωπιαίος λοβός.
Μια άλλη βασική αρχή (παρακάτω εικόνα) στην οποία βασίζεται το σκεπτικό της θεραπείας προέρχεται από την πρωτοποριακή έρευνα του Donald Hebb, Καναδού νευροψυχολόγου όπως απεικονίζεται στο ανατρεπτικό γα την εποχή βιβλίο του “The Organization of Behavior” το 1949. Με απλά λόγια, όσο περισσότερο ο εγκέφαλος κάνει μια συγκεκριμένη εργασία, τόσο ισχυρότερο γίνεται το σχετικό νευρικό δίκτυο που την τρέχει, καθιστώντας τη διαδικασία πιο αποτελεσματική κάθε διαδοχική φορά.
Η έρευνα του Hebb ήταν ο πρόδρομος των πρόσφατων ανακαλύψεων γύρω από τη νευροπλαστικότητα – την ιδέα ότι η ικανότητα του εγκεφάλου μας δεν είναι σταθερή, αλλά μπορεί στην πραγματικότητα να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να μαθαίνει μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Στο rTMS λοιπόν εφαρμόζουμε την αρχή αυτή μέσω της επανάληψης των μαγνητικών παλμών (από όπου και το “επαναληπτικός”). Έτσι ενισχύουμε τη σύνδεση νευρικών κυττάρων που συμμετέχουν σε γνωστά από τη μέχρι στιγμής έρευνα νευρικά μονοπάτια, σχετικά με την κατάθλιψη και άλλες διαταραχές .
Ποιες είναι οι διαταραχές στις οποίες βρίσκει εφαρμογή σήμερα το rTMS
Κατάθλιψη
Η θεραπεία rtms προσφέρει ύφεση στα συμπτώματα κατάθλιψης και άλλων διαταραχών χωρίς την ανάγκη λήψης φαρμάκων αποφεύγοντας τις παρενέργειές τους.
Πρόκειται για μη παρεμβατική θεραπεία χωρίς φάρμακα που βάσει των μέχρι τώρα στοιχείων από τη διεθνή έρευνα μπορεί να αποτελέσει λύση για πολλούς ασθενείς που υποφέρουν μην έχοντας λάβει ικανοποιητικά αποτελέσματα από προηγούμενες θεραπείες είτε με αντικαταθλιπτικά φάρμακα, είτε με ψυχοθεραπεία.
Διαβάστε αναλυτικά για τη χρήση του rTMS στην κατάθλιψη
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Προσφάτως ο επαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός έλαβε επίσημη έγκριση για την αντιμετώπιση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Μάθετε περισσότερα για τη Θεραπεία της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής με rTMS
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
Αν και η σχετική έρευνα είναι σε πρώιμο στάδιο, πολύ πρόσφατες μεταναλύσεις υποδεικνύουν ως αποτελεσματική τη μέθοδο rtms στη βελτίωση συμπτωμάτων άγχους τόσο στις αγχώδεις διαταραχές όσο και στην κατάθλιψη.
Σχιζοφρένεια
Υπάρχουν μελέτες δίνουν θετικά ελπιδοφόρα αποτελέσματα στη μείωση των αρνητικών συμπτωμάτων, αλλά και των ακουστικών ψευδαισθήσεων στη σχιζοφρένεια.
Εξαρτήσεις
Σημαντική συνεισφορά του TMS στη μείωση της επιθυμίας για χρήση ουσιών (craving). Αφορά επί του παρόντος την εξάρτηση από νικοτίνη, εξάρτηση από κοκαΐνη, εξάρτηση από αλκοόλ, ακόμη και στη μείωση του binge eating.
Ινομυαλγία
Η θεραπεία rtms συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, στη βελτίωση των συμπτωμάτων διάθεσης, αλλά και σύμφωνα με πολύ πρόσφατη μελέτη βελτίωση στον πόνο σε βάθος τουλάχιστον 6 μηνών.
Νευροπαθητικός πόνος
Μάθετε περισσότερα για τη χρήση του rTMS στο νευροπαθητικό πόνο
Διαταραχή μετατραυματικού στρες
Υπάρχουν πρωτόκολλα επαναληπτικού διακρανιακού μαγνητικού ερεθισμού που έχουν δείξει ότι προσφέρουν βελτίωση στη διαταραχή μετατραυματικού στρες.
rtms & Άλλες παθήσεις
- Άνοια Αλτσχάιμερ & νόσος Πάρκινσον
- Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια
- Εμβοές
- Ημικρανία
rTMS & διακοπή καπνίσματος
Τα οφέλη της διακοπής καπνίσματος είναι γνωστά και δε χρειάζεται να αναλυθούν εδώ. Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που δυσκολεύονται πολύ να κόψουν το κάπνισμα για πολλούς λόγους και παρά τους πολλούς τρόπους διακοπής που έχουν δοκιμάσει. Ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός είναι μια ασφαλής και καινοτόμος μέθοδος για την μείωση της επιθυμίας κατανάλωσης καπνού σε εξαρτημένους από νικοτίνη υγιείς κατά τα άλλα ανθρώπους. Επιπλέον σε μια πολύ τελευταία μελέτη στο Nature που ολοκληρώθηκε το 2021, υψηλής συχνότητας TMS στον αριστερό προμετωπιαίο φλοιό για 10 ημέρες μείωσε την επιθυμία, την εξάρτηση και την κατανάλωση τσιγάρων, προκαλώντας επιπλέον βελτίωση σε κλίμακες άγχους και κατάθλιψης που μετρήθηκαν στους συμμετέχοντες.
Ποια αποτελέσματα επιφέρει το rtms ;
- Τη βελτίωση της διάθεσης
- Τη μείωση του άγχους
- Τη βελτίωση γνωστικών λειτουργιών όπως η συγκέντρωση
- Τη μείωση της επιθυμίας (craving) για ουσίες, αλκοόλ, φαγητό (βουλιμία) μέσω της επίδρασης στο κύκλωμα της ανταμοιβής.
- Τη βελτίωση συμπτωμάτων πόνου σε διάφορα σύνδρομα πόνου όπως η ινομυαλγία
- Την επίδραση σε μεταβολικούς δείκτες όπως η χοληστερίνη, τα τριγλυκερίδια, την ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη. Υπάρχουν ενδείξεις για ευεργετική επίδραση ακόμη και στο εντερικό μικροβίωμα. Οι δράσεις αυτές συγκλίνουν σε μια θετική συμβολή του rtms στην απώλεια βάρους και την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Το rTMS επιφέρει μια σειρά θετικών αλλαγών σε επίπεδο βιοχημείας και νευροβιολογίας του εγκεφάλου
- Eνισχύει τη νευροδιαβίβαση, τη συγκέντρωση νευροδιαβιβαστών όπως η ντοπαμίνη και υποδοχέων
- Αυξάνει νευροτροφικούς παράγοντες όπως ο BDNF
- Έχει θετικές νευροενδοκρινικές δράσεις όπως της ενίσχυση της θυρεοειδικής λειτουργίας
- Ενισχύει την αιματική ροή σε εγκεφαλικές περιοχές
- Ενισχύει την πλαστικότητα των νευρικών συνάψεων
- Προάγει τη συνδεσιμότητα μεταξύ περιοχών του εγκεφάλου
Θα με βοηθήσει το rTMS;
Πολλοί ρωτούν εύλογα για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι ότι ο διακρανιακός ερεθισμός δεν παρουσιάζεται ως μια μαγική θεραπεία με 100% σίγουρα αποτελέσματα.
Άλλωστε καμία τέτοια θεραπεία δεν υπάρχει σε οποιαδήποτε ιατρική ειδικότητα.
Ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός είναι μια νέα διαρκώς εξελισσόμενη θεραπεία που έχει δείξει σημαντικά αποτελέσματα ως τώρα στην κατάθλιψη, έχει λάβει εγκρίσεις τα τελευταία χρόνια και για άλλες διαταραχές όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και οι εξαρτήσεις και συνεχίζει να μελετάται εκτεταμένα δημιουργώντας σημαντικές προσδοκίες στο πεδίο της ψυχιατρικής.
Η θεραπεια rtms προσφέρει αποτελεσματικότητα και ασφάλεια
Το rTMS θα μπορούσε να λειτουργήσει ως επιλογή σε ασθενείς που
- ταλαιπωρούνται υποφέροντας χρονίως από ανθεκτικές σε φαρμακευτική αγωγή διαταραχές
- δεν έχουν λάβει ή δε θέλουν να λάβουν φαρμακευτική αγωγή
- δεν μπορούν να ανεχθούν φαρμακευτική θεραπεία εξαιτίας παρενεργειών.
Επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως
- κύρια ή
- συνδυαστικά και ενισχυτικά σε φάρμακα ή ψυχοθεραπεία
Το βασικό πλεονέκτημα της θεραπείας rTMS είναι η ασφάλεια. Δεν ενέχει κάποια από τις παρενέργειες των φαρμακευτικών θεραπειών πέραν μιας ήπιας συνήθως εύκολα αναστρέψιμης κεφαλαλγίας.
- Δεν επιδεινώνει τη σεξουαλική λειτουργία.
- Δεν προκαλεί αύξηση όρεξης, βάρους ή μεταβολικές διαταραχές.
- Δεν προκαλεί καταστολή.
- Δεν επηρεάζει αρνητικά συγκέντρωση, μνήμη και γενικά τις γνωστικές λειτουργίες.
Ποια είναι η διαδικασία της μεθόδου rTMS ;
Το αρχικό βήμα είναι η συνολική αξιολόγηση του κάθε ασθενή με λήψη του ιστορικού του και εξέταση της παρούσας ψυχικής του κατάστασης. Ελέγχεται η καταλληλότητα του ασθενή μέσω ειδικών ερωτηματολογίων. Εφόσον ολοκληρωθεί το στάδιο αυτό προγραμματίζεται η έναρξη της θεραπείας.
Η θεραπεία TMS διαμεσολαβείται στην εξωτερική πλευρά του εγκεφάλου από ειδικό μηχάνημα με πηνίο που παράγει μαγνητικό πεδίο. Το πηνίο τοποθετείται κατάλληλα χωρίς να πιέζει ώστε να ενεργοποιήσει εντοπισμένα & στοχευμένα τις περιοχές του εγκεφάλου που γνωρίζουμε ότι σχετίζονται με κάποιες διαταραχές όπως η κατάθλιψη.
Η όλη διαδικασία είναι εύκολη, δεν απαιτεί νοσηλεία, χρόνο αποθεραπείας, αναισθησία, αιματολογικές ή άλλες εξετάσεις και ο ασθενής μπαίνει κανονικά στην καθημερινότητά του μετά από τη συνεδρία rTMS.
Κάθε συνεδρία έχει διάρκεια από 3 λεπτά για τα πιο σύγχρονα πρωτόκολλα (TBS) ως 20-40 λεπτά περίπου και επιτελείται σε χώρο απλού ιατρείου 5 μέρες την εβδομάδα πλην σαββατοκύριακου.
Ο αριθμός των απαραίτητων για την εκδήλωση θεραπευτικού αποτελέσματος συνεδριών κυμαίνεται από 20 μίνιμουμ ως 36, ολοκληρώνεται δηλαδή σε ένα διάστημα 4-7 εβδομάδων.
Σε συγκεκριμένες σοβαρότερες, πιο σύνθετες, χρόνιες περιπτώσεις ή/και με ιστορικό αργής ανταπόκρισης το απαιτούμενο διάστημα μπορεί να επιμηκυνθεί κατά 1-4 εβδομάδες.
Τι είναι το TBS
Το TBS (Theta Burst Stimulation) αποτελεί μια νέα εξειδικευμένη μορφή διακρανιακού μαγνητικού ερεθισμού. Με απλά λόγια το TBS αποδίδουν μαγνητικό πεδίο μεγαλύτερης συχνότητας συμπυκνωμένο σε ελάχιστο χρόνο. Αυτή η μικρή χρονική διάρκεια χορήγησης ουσιαστικά είναι το σημαντικό πλεονέκτημα των πρωτοκόλλων TBS έναντι των τυπικών προσεγγίσεων rTMS. Οι συμβατικές διαδικασίες rTMS διαρκούν μεταξύ 20 και 40 λεπτών, σε σύγκριση με τα πρωτόκολλα TBS που παρέχουν διέγερση 1 έως 3 λεπτών. Πρόσφατα, ένας αριθμός μελετών πιστοποιεί ότι το TBS είναι ίσης αποτελεσματικότητας στη θεραπεία της κατάθλιψης σε σύγκριση με το rTMS. Υπάρχουν 2 τύποι TBS , το iTBS & το cTBS.
Χρειάζεται να επαναληφθεί η μέθοδος rTMS;
Ο επαναληπτικός διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός εφαρμόζεται με συγκεκριμένα πρωτόκολλα που εκτός από το βασικό κορμό της θεραπείας περιλαμβάνουν και αραιές αναμνηστικές συνεδρίες συντήρησης που έχει βρεθεί ότι συμβάλλουν στη μεγαλύτερη διάρκεια του αποτελέσματος.
Κόστος rTMS
Επικοινωνήστε μαζί μας για τον υπολογισμό του κόστους.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής