Στο πλαίσιο της κοινωνικοποίησης κάθε ανθρώπου θα μπορούσε να λεχθεί ότι υπάρχει μια εσωτερίκευση στην αντίληψη ότι το οτιδήποτε διαφορετικό είναι προβληματικό (ή δεν είναι καλό, είναι κακό). Το διαφορετικό είναι μη αποδεκτό και το προβληματικό είναι μη αποδεκτό. Έτσι δημιουργείται μια στάση μη αποδοχής και προς άλλους και προς τον εαυτό μας, όταν ερμηνεύεται το οτιδήποτε ως διαφορετικό. Η εσωτερίκευση αυτή μετατρέπεται σε μηχανισμό καταπίεσης γιατί η θεώρηση του διαφορετικού δεν έχει να κάνει μόνο με το φύλο, το χρώμα, τη ράτσα, τη θρησκεία, τη σεξουαλική κατεύθυνση. Με πόσους μικρούς τρόπους μπορεί να διαφέρει κανείς από τους άλλους? Σχετίζεται και με κάθε σκέψη, άποψη, πεποίθηση, αντίληψη, συναίσθημα, συμπεριφορά, στοιχείο χαρακτήρα που δεν εντοπίζουμε ότι το έχουν οι γύρω μας. Κάθε τι non correct, που δε ταιριάζει με το υφιστάμενο status quo. Οι κανόνες καλής συμπεριφοράς (savoir vivre) διογκώνονται, διευρύνονται και μετατρέπονται σε ασφυκτικά δεσμά που εγκλωβίζουν. «Πρέπει να νιώθω έτσι?», «Τι θα πουν οι άλλοι?», «Μήπως είμαι προβληματικός?» είναι βασανιστικά ερωτήματα στον εσωτερικό διάλογο. Και ακολουθούν έντονα αισθήματα ντροπής και ενοχής και μια σύγκρουση, ένας εσωτερικός διχασμός μεταξύ του πρέπει και του είμαι.
Ο φόβος της απομόνωσης/μοναξιάς παραμονεύει πίσω από τη γνωστοποίηση της διαφορετικότητας. Εξίσου απειλητικός είναι και ο φόβος της αποτυχίας. Πρόκειται για ακόμη μια εσωτερικευμένη τάση στη σημερινή κοινωνία, η οπτική των πραγμάτων βάσει ενός φίλτρου προσωπικής επιτυχίας ή αποτυχίας, αφού το άτομο μέσα στην «παντοδυναμία» του μπορεί ή δεν μπορεί να ελέγχει τα πάντα. Το διαφορετικό λοιπόν δεν είναι εγγυημένο, προϋποθέτει ρίσκο και άρα ανασφάλεια. Ενώ το «ίδιο» είναι ασφαλές. Πόσοι από μας ανάμεσα σε δύο διπλανά εστιατόρια δε θα επιλέξουμε αυτό που έχει περισσότερο κόσμο («για να έχει πιο πολύ κόσμο, θα είναι καλύτερο»).
Κάποιοι δεν ξέρουν καν ότι βιώνουν αυτή τη σύγκρουση, δηλαδή μεταξύ σε αυτό που ο αληθινός εαυτός τους θα ήθελε να κάνει και μεταξύ αυτό που «πρέπει» να κάνουν. Άλλοι απωθούν και αμύνονται απέναντι στη δύσκολη αυτή κατάσταση ποικιλοτρόπως. Ο διχασμός μπορεί να δημιουργήσει δύο διαφορετικές εκφάνσεις του εαυτού, μία δημόσια και μία ιδιωτική. Η συντήρηση και των δύο είναι κοπιαστική, προκαλεί σύγχυση και συνεχή αρνητικά συναισθήματα που και αυτά χρειάζονται επιπλέον κόπο στη διαχείρισή τους.
Η εντύπωση ότι ο πραγματικός μας εαυτός δεν είναι αρκετά καλός ώστε να είναι αποδεκτός και ελεύθερος να εκφράζεται είναι μια διαρκής ανοιχτή πληγή.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
