Ο τρόπος επιλογής και παρουσίασης των ειδήσεων από τα ΜΜΕ αναπαράγει άκριτα γνωσιακές διαστρεβλώσεις & προκαταλήψεις. Θα δούμε στη συνέχεια τι είναι αυτές οι έννοιες και πως παρεμβάλλονται στην αντικειμενική ενημέρωση, αλλάζοντας το νόημα ή την οπτική των γεγονότων.
Επιρροή ΜΜΕ
Είναι γνωστό ότι τα ΜΜΕ σήμερα διαθέτουν μεγάλη επιρροή. Ο χαρακτηρισμός τους ως 4η εξουσία άλλωστε απορρέει από αυτό το γεγονός. Η δύναμή τους προκύπτει από την εισχώρηση, κυρίως των ηλεκτρονικών ΜΜΕ εν έτει 2013, στη συντριπτική πλειοψηφία των σπιτιών των πολιτών κάθε χώρας. Η τηλεόραση εν προκειμένω έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας του ανθρώπου, ο οποίος την κρατά ανοιχτή για να ενημερωθεί, να σχηματίσει άποψη, να ψυχαγωγηθεί, ακόμη και να του κρατήσει συντροφιά σε κάποιες περιπτώσεις. Οι σκοποί της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας είναι «ευγενείς», αδιαμφισβήτητα πολλοί σημαντικοί για τον άνθρωπο σήμερα και δεν είναι λίγοι αυτοί που αντιμετωπίζουν ως λειτούργημα το επάγγελμα του δημοσιογράφου.
Πέρα από την εισαγωγική θεωρητική αυτή προσέγγιση, η 4η εξουσία χρήζει προσεκτικότερης εξέτασης σχετικά με το πώς έχει διαμορφωθεί σήμερα. Η κρίση των αξιών, την οποία λίγοι αμφισβητούν ότι υφίσταται στη σημερινή εποχή, έχει ακουμπήσει τα ΜΜΕ; Επίσης λίγοι είναι αυτοί που θα απαντήσουν αρνητικά. Είναι ο τρόπος μετάδοσης των γεγονότων αντικειμενικός, ανεπηρέαστος δηλαδή από την υποκειμενική αντίληψη του δημοσιογράφου και ως ατόμου, αλλά και ως εργαζόμενου σε μια ιδιωτική επιχείρηση;
Κάποιοι μπορεί να επιχειρηματολογήσουν ότι μια πλήρως αντικειμενική προσέγγιση είναι πρακτικά αδύνατη, καθώς η μεσολάβηση του ανθρώπου ως αναμεταδότη αυτόματα προσδίδει ένα βαθμό υποκειμενικότητας. Βέβαια μέρος της εκπαίδευσης ενός δημοσιογράφου αποτελεί η εμφύσηση της ικανότητας ανεπηρέαστης ενημέρωσης, πόσο όμως είναι αυτό δυνατόν και πόσο εφαρμόζεται στην πράξη;
Αν εκλάβουμε λοιπόν ως δεδομένο ότι η 100% αντικειμενική ενημέρωση είναι πρακτικά ανέφικτη, τελειώνει το θέμα εκεί; Μάλλον όχι και αυτό υποστηρίζεται από κάποια διαχρονικά γεγονότα. Είναι κοινή γνώση των περισσότερων ότι κάθε μέσο κρατά μια είτε διακριτικότερη, είτε πιο εμφανή στάση υπέρ ή κατά κάποιων θεσμών όπως συντεχνίες, πολιτικά κόμματα ή αθλητικές ομάδες, αλλά και ιδεολογιών/απόψεων που εκφράζουν κάποια τμήματα του κοινωνικού συνόλου. Έτσι στην Ελλάδα είναι γνωστή στην πλειοψηφία των πολιτών η τοποθέτηση κάθε εφημερίδας, κάθε τηλεοπτικού καναλιού, κάθε ραδιοσταθμού και μάλιστα η τοποθέτηση αυτή έχει ουσιώδη ρόλο στην επιλογή του κάθε πολίτη από πού θα αντλήσει ενημέρωση.
Βλέπουμε λοιπόν ότι έχει πλέον θεωρηθεί δεδομένο από πολλούς ότι η ενημέρωσή τους θα είναι συγκεκριμένης απόχρωσης. Για παράδειγμα οι φίλαθλοι μιας ομάδας με τίποτα δεν θα διαβάσουν εφημερίδες που γνωρίζουν ότι υποστηρίζουν την αντίπαλη. Παρομοίως πολίτες με «δεξιά» πολιτική τοποθέτηση γνωρίζουν εκ των προτέρων να αποφεύγουν εφημερίδες που κλίνουν προς τα αριστερά. Το ότι κάθε εφημερίδα αυτοπροβάλλεται στην αρχική της σελίδα ως αντικειμενική απλά αναδεικνύει την ιλαρότητα στην οποία έχει περιπέσει το ζήτημα αυτό.
Τελικά ο πολίτης επιθυμεί αντικειμενική ενημέρωση; Ας αναρωτηθεί ο καθένας από μας. Υποψιάζομαι ότι οι απαντήσεις θα είναι συντριπτικά καταφατικές. Υπάρχουν αντικειμενικά ΜΜΕ σήμερα που να του παρέχουν αυτή την υπηρεσία; Αν υπάρχουν είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Φυσικά υφίσταται και ένα αξιοπρόσεκτο ποσοστό του κόσμου, που είναι πεπεισμένο ότι λαμβάνει αντικειμενική ενημέρωση από το μέσο που επιλέγει, ενώ υπάρχει και ένα άλλο ποσοστό που δεν απασχολείται καν με το αν ενημερώνεται αντικειμενικά ή όχι και… απλώς ακούει.
Για το τέλος άφησα το καθόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό εκείνου του κόσμου, που εξαιτίας της απογοήτευσής του για το υπάρχον επίπεδο των μίντια έχει γυρίσει την πλάτη στα παραδοσιακά ΜΜΕ και είτε δεν ενημερώνεται, είτε ψάχνεται διαρκώς για νέες πηγές ενημέρωσης. Οι τελευταίες αφθονούν στις μέρες μας λόγω της μεγάλης διάδοσης του διαδικτύου.
Χρειάζεται ο πολίτης αντικειμενική ενημέρωση; Χρειάζεται γιατί για να σχηματίσει άποψη για σημαντικά ζητήματα που τον αφορούν πρέπει να έχει όλες τις οπτικές περί αυτών. Όταν ο πολίτης επιλέγει μη αντικειμενική ενημέρωση, έχει ήδη σχηματίσει άποψη και απλώς επιλέγει να επιβεβαιώσει αυτό που ήδη πιστεύει; Εδώ υπεισέρχεται για πρώτη φορά στην ανάλυσή μας η έννοια των γνωσιακών προκαταλήψεων (cognitive bias). Ο άνθρωπος βρίσκεται υπό την ασυνείδητη συνήθως επιρροή αδυναμιών του ίδιου του νου του που διαστρεβλώνουν τον τρόπο που ερμηνεύει εξωτερικά ερεθίσματα όπως διάφορα γεγονότα της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας. Πρόκειται για ευρήματα της γνωσιακής ψυχολογίας με πολυεπίπεδες εφαρμογές στην πραγματικότητα αυτή, τμήμα της οποίας αποτελούν και τα ΜΜΕ.
Η αναπαραγωγή διάφορων γνωσιακών προκαταλήψεων από τα ΜΜΕ είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί. Πρώτο και κύριον, εφόσον οι γνωσιακές προκαταλήψεις αποτελούν χαρακτηριστικό του ανθρώπινου νου, άρα και όλοι όσοι απασχολούνται στον τομέα των ΜΜΕ από τους δημοσιογράφους εώς και τους ιδιοκτήτες είναι σε τελική ανάλυση ως άνθρωποι επιρρεπείς σε αυτές. Δεύτερον, ένας άλλος κλάδος της ψυχολογίας συσχετίζεται με τα ΜΜΕ και την ανάπτυξή τους διαχρονικά. Πρόκειται για την κοινωνική ψυχολογία δηλαδή την επιστήμη που ως αντικείμενό της έχει να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τις αλληλεπιδράσεις της σκέψης, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς μεταξύ των ατόμων.
Ουσιαστικά το ερώτημα είναι το κατά πόσο τα ΜΜΕ σήμερα αξιοποιούν εξελιγμένες γνώσεις από τον τομέα της κοινωνικής ψυχολογίας, αλλά και άλλους όπως η γνωστική ψυχολογία, η νευροψυχολογία και η κοινωνιολογία ώστε να κατευθύνουν προς συγκεκριμένους στόχους τη βούληση των πολιτών. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι απλή και αποτελεί πεδίο συνεχιζόμενης έρευνας. Πέρα από την καθαρά επιστημονική έρευνα, υπάρχουν κάθε είδους θεωρήσεις επί του θέματος αυτού, αρκετές σε καθαρά συνωμοσιολογικό επίπεδο, οι οποίες αποδίδουν κάθε είδους κακόβουλη πρόθεση στη λειτουργία των ΜΜΕ.
Το παρόν άρθρο λαμβάνει ξεκάθαρες αποστάσεις από τέτοιου είδους «δαιμονοποιήσεις» και θεωρίες συνωμοσίας και έχει στόχο εκτός από την παράθεση επιστημονικών δεδομένων, την εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων που προκύπτουν από πραγματικά γεγονότα και παραδείγματα. Έτσι λοιπόν τα παραδείγματα γνωσιακών προκαταλήψεων που επί καθημερινής βάσης μπορούν να εντοπιστούν παρακολουθώντας ΜΜΕ είναι απεριόριστα.
Παρατίθενται κάποιες από αυτές παρακάτω :
«Τυφλό σημείο» Bias blind spot Η τάση να θεωρούμε τον εαυτό μας λιγότερο προκατειλημμένο από τους γύρω μας
Προδιάθεση επιβεβαίωσης Confirmation bias Η τάση να ερμηνεύουμε ερεθίσματα βάσει των προσχηματισμένων πεποιθήσεών μας ώστε να τις επιβεβαιώνουμε ή αλλιώς «μας αρέσει να συμφωνούμε με άτομα που συμφωνούν με μας»!
Επιλεκτική στατιστική Selection bias Ανάλογα με τον τρόπο επιλογής του δείγματος μιας έρευνας ή δημοσκόπησης, τα αποτελέσματα τείνουν να διαφέρουν
Επίδραση πλαισίου Framing effect Η καθοδήγηση σε διαφορετικά συμπεράσματα με βάση την ίδια πληροφορία, αναλόγως με τον τρόπο παρουσίασής της
Φαινόμενο «status quo» (Status quo bias) Η τάση να θέλουμε τα πράγματα να μείνουν ίδια και απαράλλαχτα ή αλλιώς να προτιμώνται υπάρχουσες κοινωνικές,πολιτικές,οικονομικές δομές ασχέτως με τη λειτουργικότητά τους και σε βάρος εναλλακτικών επιλογών που θα ήταν ενδεχομένως επωφελείς για το σύνολο
Φαινόμενο εχθρικών μίντια Hostile media effect Η τάση να θεωρούμε τα ΜΜΕ ως προκατειλλημένα ανάλογα την κομματική ή οπαδική προτίμηση του καθενός.
Ψευδής συσχέτιση Illusory correlation Η λανθασμένη εκτίμηση ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δύο άσχετων γεγονότων
Προδιάθεση προβολής (Projection bias) Η τάση του ατόμου να θεωρεί ασυνείδητα ότι οι άλλοι μοιράζονται μαζί του σκέψεις, απόψεις, αξίες, συναισθήματα
Προδιάθεση προσοχής Attentional bias Η τάση του ατόμου να στρέφει την προσοχή του σε συγκεκριμένα ερεθίσματα (συνήθως με συναισθηματικό ή απειλητικό περιεχόμενο) του περιβάλλοντος αγνοώντας τα υπόλοιπα.
Φαινόμενο Διαθεσιμότητας (Availability heuristic) Η τάση να υπερεκτιμάται η πιθανότητα να συμβούν γεγονότα με μεγαλύτερη διαθεσιμότητα στη μνήμη, δηλαδή γεγονότα που μπορούμε ευκολότερα να φέρουμε στο νου μας. Σχετικός είναι και ο «καταρράκτης διαθεσιμότητας» (Availability cascade) ή αλλιώς (Spacing effect) Σχετίζεται με την αύξηση της διαθεσιμότητας στη μνήμη ορισμένων πληροφοριών μέσω της συνεχούς επανάληψής τους. Ο συνδυασμός των δύο αυτών φαινομένων ουσιαστικά μπορεί να αποδοθεί με τη φράση «επανέλαβε κάτι αρκετά και θα γίνει πραγματικότητα»!
Η φράση «δεν ακούμε και κάνα καλό νέο πλέον» έχει χρησιμοποιηθεί πιθανώς από τους περισσότερους από εμάς. Ο μεγάλος όγκος των αρνητικών πληροφοριών που καθημερινά «βομβαρδίζουν» το άτομο μέσω των ΜΜΕ δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Γιατί συμβαίνει αυτό άραγε; Δεν υπάρχουν καλά νέα τη σημερινή εποχή; Αν γίνει αποδεκτό το επιχείρημα ότι σε καιρούς παρακμής και κρίσης τα νέα είναι περισσότερο αρνητικά παρά θετικά, τότε θα πρέπει να επιχειρηθεί σύγκριση με το πώς μεταδίδονταν τα γεγονότα πριν την κρίση.
Αν και ορισμένοι μπορεί να το βρουν δύσκολο να ανακαλέσουν κάτι τέτοιο, κάποιοι άλλοι με λίγο «δυνατότερη μνήμη» ίσως θυμούνται ότι τα δελτία ειδήσεων σχεδόν πάντοτε περιλάμβαναν περισσότερες αρνητικές πληροφορίες όπως σκάνδαλα, διαφθορά, γραφειοκρατία κ.α. Επιπλέον όταν συνέβαιναν (και όταν συμβαίνουν ακόμη φυσικά) τραγικά γεγονότα όπως μαζικές δολοφονίες, τρομοκρατικές ενέργειες (π.χ. δίδυμοι πύργοι), πόλεμοι (π.χ. Ιράκ), φυσικά ή ανθρώπινα ατυχήματα (π.χ. ναυάγιο Σάμινα, τσουνάμι στην Ταυλάνδη, ατύχημα Φουκουσίμα) κ.α. κατακλύζεται η ειδησεογραφία από αυτά απωθώντας άλλες ειδήσεις τοπικές ή παγκόσμιες που πιθανώς θα άξιζε να μάθει ο κόσμος.
Το θέμα βέβαια είναι ότι τα περισσότερα γεγονότα παρουσιάζονται με ένα υπερβολικό ύφος και υπό ένα πρίσμα καταστροφοποίησης (βλέπε εδώ μεγαλοποίηση αρνητικών ή catastrophizing), ακόμα και όταν δεν είναι τόσο σοβαρά. Η τακτική αυτή έχει το στόχο να προσελκύσει την προσοχή του ακροατή/αναγνώστη. Έχει βρεθεί σε σχετικές μελέτες ότι ερεθίσματα και ο τρόπος παρουσίασης αυτών, που στοχεύουν στο συναίσθημα του κοινού, έχουν «σαγηνευτική» επίδραση σε αυτό. Επιπλέον ερεθίσματα με αρνητικό περιεχόμενο προκαλούν μεγαλύτερη ενεργοποίηση του εγκεφάλου από αυτά με ουδέτερο ή θετικό και άρα εντονότερες συναισθηματικές αντιδράσεις φόβου, δέους, στενοχώριας, περιφρόνησης, θυμού κ.α.
Μάλιστα έχει βρεθεί ότι υπάρχει γονίδιο που προδιαθέτει ορισμένα άτομα να εστιάζουν σε αρνητικά ερεθίσματα και να αντιλαμβάνονται πιο έντονα τα γεγονότα με αρνητικό συναισθηματικό φορτίο από άτομα που δεν το έχουν σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη στο Psychological Science. Το γονίδιο είναι το ADRA2b και σχετίζεται με το νευροδιαβιβαστή νοραδρεναλίνη, που έχει πολυεπίπεδο ρόλο στην εγκεφαλική λειτουργία.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα έχει τίτλο «Τρώνε παιδιά για να επιβιώσουν στη Βόρειο Κορέα». Και μόνο στον τίτλο αυτό μπορεί κανείς να εντοπίσει 3 τουλάχιστον γνωσιακές διαστρεβλώσεις : Υπεργενίκευση, καταστροφοποίηση, αυθαίρετο συμπέρασμα. Η θεαματικότητα λοιπόν αυξάνεται και οι… πελάτες μαζεύονται είτε με την προβολή περισσότερων αρνητικά φορτισμένων θεμάτων, είτε με την επικέντρωση σε “light ψυχαγωγία” που υποτίθεται ότι στοχεύει στη χαλάρωση του ακροατή από τις δυσκολίες της καθημερινότητας.
Άρα λοιπόν το φαινόμενο της αρνητικής ενημέρωσης δεν είναι τωρινό, απλώς σήμερα με αφορμή την οικονομική κρίση έχει παραγίνει! Η καταστροφολογική ερμηνεία διαφόρων γεγονότων τον καιρό της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα είναι στην ημερήσια διάταξη. Κάθε δήλωση για παράδειγμα Ευρωπαίου αξιωματούχου που πιθανώς εμπεριέχει κάποια μομφή για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας είναι στην ευχέρεια του κάθε δημοσιογράφου-σχολιαστή να ερμηνευθεί ως προάγγελος νέων μέτρων (μετρολαγνεία).
Ακόμη, το 2010 επαναλαμβανόταν διαρκώς και με κάθε δυνατό τρόπο στην Ελλάδα ότι μόνο η αποδοχή των μνημονίων μπορεί να σώσει τη χώρα από τη χρεωκοπία. Η πλειοψηφία του κόσμου απεδέχθη τα μνημόνια ως αναγκαίο κακό και φτάνουμε στο έτος 2013 όπου ήδη ακούγονται επισήμως παραδοχές λάθους από εκείνους που επέβαλαν τα μνημόνια αυτά, χωρίς τότε να θέσουν στη διάθεση του κόσμου άλλες εναλλακτικές λύσεις.
Παρατηρούμε ότι η επανάληψη κάποιων απόψεων και εκτιμήσεων, στο πλαίσιο της προδιάθεσης διαθεσιμότητας της πληροφορίας Availability cascade και του (Spαcing effect) , οδήγησε στην αποδοχή αυτών ως δεδομένες.Ταυτόχρονα βλέπουμε στο πρόσφατο παράδειγμα της Κύπρου ότι χρησιμοποιείται περίπου η ίδια διπολική λογική, δηλαδή μνημόνιο ή χρεωκοπία (για κάποιους εκβιασμός), ενώ πλέον είναι γνωστά τα διαλυτικά αποτελέσματα των μνημονίων στην ελληνική οικονομική ζωή. Είτε η μνήμη τους κάπως βολικά δεν τους βοηθά είτε δείχνουν για πολλοστή φορά επιλεκτική προσοχή σε καταστροφολογικές εκτιμήσεις , είτε και τα δύο, πάντως για γνωσιακές διαστρεβλώσεις μιλάμε.
Τέλος δε θα πρέπει να ξεχνάμε την επιβαρυντική επίδραση της συνεχούς καταστροφολογίας στην ψυχολογία του κάθε πολίτη ως ξεχωριστό άτομο. Τα αρνητικά συναισθήματα που προαναφέρθηκαν όπως ο φόβος και ο θυμός, όταν διακινούνται συστηματικά, μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες όσον αφορά την ψυχική υγεία!
Ποιοι είναι οι λόγοι της μη αντικειμενικότητας; Γιατί διαιωνίζονται κάποιες γνωσιακές προκαταλήψεις που «θολώνουν» την κρίση του ακροατή ή του αναγνώστη; Ως γνωστόν τα ΜΜΕ αντλούν τα μεγαλύτερα τους έσοδα από διαφημίσεις και κατά δεύτερον από κρατικές επιχορηγήσεις και τραπεζικά δάνεια. Άρα το κάθε μέσο στοχεύει στην υψηλότερη δυνατή θεαματικότητα μέσω της οποίας η διαφήμιση θα δώσει μεγαλύτερο αποτέλεσμα.
Ως παράδειγμα μεταφέρω αυτούσιο το απόσπασμα από το εξής δημοσίευμα : «Μπορεί για κάποιους να είναι απλώς «αριθμοί», αλλά για τα στελέχη των σταθμών αποτελούν βασική πηγή πληροφοριών, αλλά και προβληματισμού για τα επόμενα βήματά τους, καθώς σκοπός τους είναι να δουν τι είναι αυτό που… μαζεύει πελάτες, αλλά και τι είναι αυτό που τους κάνει να φεύγουν… και να πηγαίνουν αλλού. Και όπως ανέφερα και στην αρχή του κειμένου, το βασικό είναι να αποδείξουν ότι έχουν «πελάτες», για να μπορέσουν να ζητήσουν και μερίδιο της διαφημιστικής πίτας. Κι ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που η πίτα μεταφράζεται σε… ψίχουλα, κάθε αποχώρηση από το «ταμείο» τους, τους φέρνει ακόμα λιγότερα έσοδα!»
Κλείνοντας τη μακροσκελή αυτή ανάλυση θα ήθελα να δώσω έμφαση στο πόσο συχνή είναι η ύπαρξη γνωσιακών διαστρεβλώσεων στα ΜΜΕ μέσω του παραδείγματος μιας δημοσκόπησης. Έτσι λοιπόν η ανάλυση των στοιχείων της σχετικής δημοσκόπησης κλείνει με την εξής παράγραφο : “Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα ευρήματα της έρευνας για την τρομοκρατία. Το 60% της κοινής γνώμης εμφανίζεται να πιστεύει ότι τα φαινόμενα τρομοκρατίας μεγεθύνονται για λόγους αποπροσανατολισμού των πολιτών. Μόνο το 38,1% τα αντιμετωπίζει ως μεγάλο πλήγμα για τη χώρα. Εκτιμάται λοιπόν ότι δημιουργείται ξανά ένα κοινωνικό υπόστρωμα ανοχής στα τρομοκρατικά κρούσματα και όχι ένα καθαρό μέτωπο κατά της βίας, όπως προσδοκά ο πολιτικός κόσμος.”
Παρατηρούμε καταρχήν ότι χρησιμοποιείται το απαρέμφατο της λέξης εκτιμώ (εκτιμάται). Το ερώτημα είναι εκτιμάται από ποιόν!; Στη συνέχεια διαβάζουμε το αυθαίρετο συμπέρασμα ότι υπάρχει κοινωνικό υπόστρωμα ανοχής σε τρομοκρατικά κρούσματα. Από που προκύπτει αυτό; Το 60% δεν αρνείται την ύπαρξη φαινομένων τρομοκρατίας, αλλά θεωρεί ότι μεγαλοποιείται η σημασία φαινομένων βίας, τα οποία μέσω υπεργενίκευσης χαρακτηρίζονται ως τρομοκρατικά. Επιπλέον το 38,1% που τα θεωρεί όσο σοβαρά θα έπρεπε κατά τη δημοσιογράφο-σχολιαστή είναι μικρό;
Το σχόλιο κλείνει με τη φράση “όχι ένα καθαρό μέτωπο κατά της βίας, όπως προσδοκά ο πολιτικός κόσμος”. Δηλαδή οι πολίτες έρχονται σε αντίθεση με τον πολιτικό κόσμο ανεχόμενοι τη βία. Πέρα από το αυθαίρετο και αυτού του συμπεράσματος βάσει των παρατιθέμενων ποσοστών, η δημοσιογράφος ξέχασε να επιχειρηματολογήσει για το τι κάνει ο πολιτικός κόσμος για να πατάξει τη βία που “δεν ανέχεται”. Δηλαδή η αύξηση της εγκληματικότητας, της βίας στα γήπεδα, οι καταστροφές και τα θύματα στην Αθήνα όταν γίνονται διαδηλώσεις, ακόμα και τα περιστατικά βίας σε ζωντανό τηλεοπτικό χρόνο είναι ενδείξεις της μη ανοχής του πολιτικού κόσμου απέναντι στη βία;
Όλα τα παραπάνω δε σημαίνει ότι όλα τα ΜΜΕ καταδικάζονται αναφανδόν και χωρίς ελαφρυντικά. Η χρησιμότητα των ΜΜΕ δεν μπορεί να αμφισβητηθεί παρά τα σοβαρά αρνητικά τους στοιχεία. Επίσης η υπεργενίκευση θα πρέπει να αποφεύγεται και όσον αφορά την κριτική που γίνεται στα ΜΜΕ. Σε τελική ανάλυση ο κάθε ένας από μας θα μπορούσε να είναι αρκετά ευαισθητοποιημένος ώστε να επιλέγει μόνο τα κομμάτια της ενημέρωσης που προσεγγίζουν περισσότερο στις ευγενείς θεωρητικές πτυχές της. Τέτοια κομμάτια υπάρχουν, αλλά απαιτείται ενεργοποίηση από τον κάθε πολίτη ξεχωριστά ώστε να τα εντοπίσει και να τα επιλέξει.
Ρητά για την ενημέρωση
*Είπαν για την ενημέρωση
“Everybody gets so much information all day long that they lose their common sense.”
— Gertrude Stein
“We are buried beneath the weight of information, which is being confused with knowledge; quantity is being confused with abundance and wealth with happiness.
We are monkeys with money and guns.”
― Tom Waits
“In an age in which the media broadcast countless pieces of foolishness, the educated man is defined not by what he knows, but by what he doesn’t know.”
― Nicolás Gómez Dávila
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
Πηγές :