Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας έχει περιγραφεί γλαφυρά από τον Freud, Pierre Janet και άλλους μελετητές με διάφορα επίθετα. Τακτικοί, φειδωλοί, πεισματάρηδες, επιθετικοί, απόμακροι, τακτοποιημένοι, τελειομανείς, ακριβείς, σχολαστικοί, ολιγαρκείς, λιτοί, τείνουν στη διανοητικοποίηση, άκαμπτοι, με έλλειψη προσαρμοστικότητας, υπερβολικά ευσυνείδητοι, πειθαρχημένοι και αδικαιολόγητα επίμονοι μπορεί να είναι κάποια σχετικά χαρακτηριστικά. Είναι γενικά αξιόπιστοι και έχουν υψηλά πρότυπα και ηθικές αξίες. Είναι πρακτικοί, ακριβείς και σχολαστικοί στις ηθικές απαιτήσεις τους. Υπό συνθήκες άγχους ή ακραίων απαιτήσεων, η συγκεκριμένη χαρακτηρολογική δομή μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα που στη συνέχεια ενδέχεται να λάβουν στοιχεία τελετουργίας.
Στην ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα τα διάφορα χαρακτηρολογικά στοιχεία είναι συμβατά με το Εγώ, δηλαδή γενικά επιθυμητά, χωρίς να προκαλούν δυσφορία ως επί το πλείστον.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας κατατάσσεται στις διαταραχές προσωπικότητας και έχει συχνότητα εμφάνισης περίπου 2% και αναλογία φύλου άντρες – γυναίκες 2>1. Για να τεθεί η διάγνωση πρέπει να εντοπίζονται τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω διαγνωστικά κριτήρια:
- ΥΠΕΡΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ-ΑΠΩΛΕΙΑ ΟΥΣΙΑΣ
- ΤΕΛΕΙΟΘΗΡΙΑ & ΜΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
- ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΑΦΟΣΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ
- ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΣΙΑ,ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΗΘΙΚΗΣ,ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ,ΑΞΙΩΝ
- ΑΚΑΜΨΙΑ-ΙΣΧΥΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ
- ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ
- ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΑΠΑΛΛΑΓΗΣ ΑΠΟ ΑΧΡΗΣΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ
- ΜΙΖΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΩΝ
Στην ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα μέγιστη προτεραιότητα έχει ο Έλεγχος που προσδίδει μια αίσθηση ασφάλειας και αυτοπεποίθησης. Παράλληλα υπάρχει συσχέτιση με το ναρκισσισμό του κάθε ατόμου, καθώς τα ψυχαναγκαστικά χαρακτηριστικά ανάγονται σε στοιχείο υπεροχής. Συχνά τα ψυχαναγκαστικά άτομα νομίζουν ότι έχουν βρει τον καλύτερο τρόπο να λειτουργούν σε διάφορες πλευρές της ζωής τους, μη βλέποντας πιθανά μειονεκτήματα και απορρίπτοντας άλλες νοοτροπίες ως κατώτερες.
Το απόλυτο γίνεται πυξίδα και κάθε παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα προκαλεί δυσανάλογη δυσφορία.
Διαφορές και ομοιότητες με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ocd)
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα είναι 2 διαφορετικές ψυχιατρικές οντότητες που συχνά συγχέονται μεταξύ τους.
Παρόλο που παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες, όπως για παράδειγμα βαθύτερα σχήματα και πεποιθήσεις τελειοθηρίας, ελέγχου, υπερβολικής υπευθυνότητας που συνήθως «δουλεύουν στο προσκήνιο και παρασκήνιο» των δύο αυτών καταστάσεων, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι διαφορές τους είναι πολύ περισσότερες και ουσιαστικές.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιδεοληψιών, ψυχαναγκασμών και έντονου άγχους, συμπτώματα τα οποία είναι εγω-δυστονικά, δηλαδή ανεπιθύμητα στο άτομο. Η ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα δεν χαρακτηρίζεται από αυτά τα συμπτώματα εκτός από τις περιπτώσεις ταυτόχρονης ύπαρξης και των δύο.
Διαβάστε περισσότερα στο ειδικό άρθρο για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Το βασικό στοιχείο που οριοθετεί τη διάγνωση είναι η έννοια διαταραχή προσωπικότητας. Διαταραχή προσωπικότητας ορίζεται ως ένα μακροχρόνια δυσπροσαρμοστικό και επίμονο πρότυπο σκέψης και συμπεριφοράς που αποκλίνει σημαντικά από το κοινωνικοπολιτισμικό υπόβαθρο του ατόμου. Αφορά τις διαπροσωπικές του επαφές, την εικόνα του εαυτού του, τις αντιλήψεις του, τη διακύμανση και την ένταση των συναισθημάτων του και τον έλεγχο των παρορμήσεών του.
Συχνά έχει ως αποτέλεσμα την έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου σε τομείς όπως η οικογένεια, η καθημερινότητα, η κοινωνική ζωή, η εργασία. Σε αρκετές περιπτώσεις τα συμπτώματα έχουν υφή χρόνιων «ελαττωμάτων του χαρακτήρα», αν και συχνά επιπλέκονται με πιο οξείες διαταραχές όπως οι αγχώδεις, οι συναισθηματικές και οι ψυχωτικές σε κάποιες περιπτώσεις.
Συνύπαρξη των δύο διαταραχών σημειώνεται σε ένα ποσοστό 20% περίπου. Η θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής προσωπικότητας είναι κατά βάση μακροπρόθεσμη ψυχοθεραπεία και ενίοτε φάρμακα αν εμφανιστεί κατάθλιψη, άγχος και ψυχοσωματικές εκδηλώσεις.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής