Η ενδοοικογενειακή βία καλά κρατεί
Η ενδοοικογενειακή βία, μια διάχυτη σκιά που δεσπόζει πάνω από πολλά σπίτια, είναι κάτι περισσότερο από μια κοινωνική ανησυχία – είναι μια σπαρακτική αντανάκλαση των διαρρηγμένων ανθρώπινων σχέσεων, της αγάπης που έγινε οργή και μίσος και της καταστροφής αυτού που προορίζεται να είναι το ασφαλέστερο καταφύγιό μας. Τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα επιβεβαιώνουν μόνο τους χειρότερους φόβους μας : παρά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση, η ενδοοικογενειακή βία παραμένει τραγικά διαδεδομένη.
Πρόσφατες μελέτες αποκαλύπτουν ότι παγκοσμίως, περίπου 1 στις 3 γυναίκες έχουν βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία από στενό σύντροφο στη διάρκεια της ζωής τους. Αυτό δεν είναι απλώς ένας αριθμός. Μεταφράζεται σε αμέτρητες νύχτες τρόμου και ζωές τραυματικών αναμνήσεων για εκατομμύρια. Κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις καταλήγουν στο φόνο. Περίπου 45000 γυναίκες και κορίτσια σκοτώθηκαν παγκοσμίως το 2021 από “συντρόφους” ή άλλα μέλη της οικογένειας. Πέρα από τις γυναίκες, η βία αφορά φυσικά τόσο τα παιδιά όσο και σε λιγότερο βαθμό τους άνδρες.
Δείτε εδώ συγκλονιστικά στατιστικά στοιχεία που αφορούν τις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα για το 2022 σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές, οι αρχές ασχολήθηκαν με 11.476 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Την περίοδο της πανδημίας η ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε παγκοσμίως.
Αποθάρρυνση
Πόση αποθάρρυνση πρέπει να υπερβεί μια γυναίκα για να μιλήσει και να καταγγείλει τη βία που δέχεται;
Να ξεπεράσει τη ντροπή ότι θα γίνει βούκινο στον κοινωνικό περίγυρο.
Να ξεπεράσει τις προτροπές της παλαιάς γενιάς, συνήθως μανάδες, θειάδες, γιαγιάδες, να το καταπνίξει για να “μην χαλάσει την οικογένεια της”.
Να ξεπεράσει τη συνεχή τρομοκρατία του θύτη με συστηματικές απειλές για περαιτέρω ξύλο, ακόμα και για τη ζωή της στο παρόν , αλλά και στο μέλλον!
Να ξεπεράσει τις απειλές του θύτη, ειδικά αν είναι ευκατάστατος, ότι θα της πάρει τα παιδιά, ενίοτε με αφορμή την “ψυχική της υγεία”.
Να ξεπεράσει το άγχος για την αναστάτωση κάθε πλευράς της ζωής της π.χ. εργασία και για το που θα βρει υποστήριξη η ίδια και τα παιδιά της τόσο άμεσα, όσο και αργότερα. Δεν είναι αυτονόητο ότι πάντα υπάρχουν συγγενείς ή ότι πάντα είναι διαθέσιμοι να βοηθήσουν!
Να ξεπεράσει το άγχος της για τις ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά της. Τα οποία και αυτά μπορεί να δέχονται σωματική βία εκτός από την ψυχολογική.
Να ξεπεράσει την οικονομική ανασφάλεια που επηρεάζει και τη ζωή των παιδιών της και ξέρει ότι την περιμένει εφόσον καταφέρει να χωρίσει.
Να ξεπεράσει την αποθάρρυνση που ορισμένες λίγες φορές δυστυχώς προέρχεται και από αστυνομικά όργανα, τύπου που να μπλέκεις τώρα.
Να πρέπει να εξηγεί στον καθέναν και να μιλάει όλη την ώρα για τα τραυματικά γεγονότα που βίωσε.
Συνέπειες
Τα παιδιά που εκτίθενται σε ενδοοικογενειακη βια είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν μια σειρά συναισθηματικών, ψυχολογικών και συμπεριφορικών προβλημάτων. Το τραύμα από την παρακολούθηση βίας μπορεί να είναι εξίσου επιζήμιο με το να την βιώσεις από πρώτο χέρι. Είναι παράγοντας κινδύνου για κατάθλιψη, άγχος και μετατραυματική διαταραχή στρες τόσο κατά την παιδική ηλικία όσο και στην ενήλικη ζωή. Ορισμένοι μεγαλώνοντας θα συνεχίσουν τον κύκλο της βίας οι ίδιοι.
Οι συνέπειες της οικογενειακής βίας εκτείνονται πέρα από τους τοίχους του σπιτιού. Τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης επιβαρύνονται με τραυματισμούς, τόσο σωματικούς όσο και ψυχολογικούς, που προέρχονται από την ενδοοικογενειακή βία. Οικονομικά, τα κράτη επιβαρύνονται με απώλειες δισεκατομμυρίων λόγω του κόστους υγειονομικής περίθαλψης, των νομικών διαδικασιών και της απώλειας παραγωγικότητας.
Αλλά οι αριθμοί από μόνοι τους δεν μπορούν να αποτυπώσουν τα βαθιά συναισθηματικά σημάδια που άφησαν πίσω. Πίσω από κάθε στατιστική είναι μια πικρή ιστορία – ένα παιδί που πετάγεται από δυνατούς θορύβους, μια γυναίκα που κοιτάζει πάνω από τον ώμο της με διαρκή φόβο, ένας άντρας που χλευάζεται και ντρέπεται επειδή κατέστη θύμα βίας. Οι σιωπηλές κραυγές και οι κρυφοί μώλωπες τους είναι οι μαρτυρίες του απέραντου πόνου που προκαλεί η ενδοοικογενειακή βία.
Να σημειώσουμε εδώ ότι σημαντικό ποσοστό των βίαιων περιστατικών δε γίνεται γνωστό. Συχνά η βία παραμένει πίσω από κλειστές πόρτες, τα θύματα σιωπούν είτε λόγω κλίματος τρομοκρατίας, είτε λόγω απουσίας υποστήριξης από το συγγενικό περιβάλλον, το οποίο τείνει συχνά να κρύβει, να υποβαθμίζει, να δικαιολογεί, να κανονικοποιεί την πραγματική κατάσταση.
Επίσης πρέπει να τονίσουμε ότι η φυσική σωματική βία δεν είναι το μοναδικό είδος βίας που συμβαίνει στις οικογένειες. Η λεκτική κακοποίηση συνήθως προηγείται και μάλιστα επί μεγάλα διαστήματα. Η ψυχολογική κακοποίηση που διαιωνίζεται κάτω από τα ραντάρ σε πολλές οικογένειες, έχει εξίσου τρομερές συνέπειες στον ψυχισμό των θυμάτων.
Δράση
Ωστόσο, ενώ αυτοί οι αριθμοί και οι ιστορίες δίνουν μια ζοφερή εικόνα, μας ωθούν επίσης να αναλάβουμε δράση. Μας υπενθυμίζουν ότι αυτό δεν είναι μόνο προσωπικό ζήτημα αλλά συλλογικό. Δεν πρέπει να σταματάμε τις προσπάθειες για την πρόληψη της ενδοοικογενειακής βίας περιλαμβάνοντας κοινότητες, θεσμούς και έθνη. Από προγράμματα εκπαίδευσης και ενημέρωσης έως ισχυρά νομικά μέτρα, από υποστηρικτικές παρεμβάσεις στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης έως κοινωνικούς κανόνες που καταδικάζουν τη βία και απομονώνουν τους θύτες—κάθε προσπάθεια μετράει.
Και πρέπει να συνεχίσουμε να μιλάμε. Έχουμε αρχίσει να σπάμε τη σιωπή, αλλά έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να υπερβούμε την αποθάρρυνση και την αδράνεια.
Σε αυτήν τη σύγχρονη εποχή της αλματώδους εξέλιξης είναι τραγική ειρωνεία το ότι σε ορισμένους τομείς φαίνεται να μένουμε πίσω. Είναι καιρός να διασφαλίσουμε ότι τα σπίτια θα γίνουν αυτό που έπρεπε πάντα να είναι – καταφύγια αγάπης, κατανόησης και ασφάλειας.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής