Σπάνιες ψυχιατρικές διαταραχές
Όταν ακούμε τη φράση «ψυχιατρικές διαταραχές» έχουμε συνήθως πολύ συνηθισμένα πράγματα στο μυαλό μας: κατάθλιψη, ανορεξία, διπολική διαταραχή, ίσως και σχιζοφρένεια.
- Δείτε μια μεγάλη λίστα με τις βασικότερες και πιο συχνές ψυχιατρικές διαταραχές.
Γνωρίζετε όμως ότι υπάρχουν πολλές ψυχιατρικές διαταραχές που δε φανταζόσασταν καν ότι υφίστανται και επηρεάζουν πολλούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο;
Δείτε στη συνέχεια ορισμένα σπάνια και άγνωστα στο ευρύ κοινό ψυχιατρικά φαινόμενα που δυσκολεύουν αρκετά τη ζωή των ασθενών που πάσχουν από αυτές, ή και του περίγυρού τους αν μείνουν χωρίς αντιμετώπιση.
Σύνδρομο Capgras
Μία σπάνια πάθηση, για την οποία το ευρύ κοινό έμαθε από επεισόδιο της σειράς The Good Doctor. Το σύνδρομο Capgras είναι μια ψυχιατρική πάθηση κατά την οποία, το άτομο έχει την παράλογη πεποίθηση ότι κάποιος στο οικογενειακό ή φιλικό του περιβάλλον, ακόμα και κάποιο κατοικίδιο του έχει αντικατασταθεί από ένα ολόιδιο άτομο.
Οι πιο συνηθισμένες υποκείμενες πρωτογενείς ψυχιατρικές διαγνώσεις στο σύνδρομο Capgras είναι η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή. Σε μια ανασκόπηση πάνω από 4.000 ασθενών, έξι περιπτώσεις είχαν συμπτώματα CS. Οι περισσότεροι ασθενείς με CS εμφάνισαν βίαιη συμπεριφορά προς κάποιο οικείο άτομο και είχαν νευροϊατρικές συννοσηρές καταστάσεις.
Σε μια άλλη ανασκόπηση 260 αναφορών περιπτώσεων συνδρόμων παραληρητικής παραγνώρισης, 174 (66,9%) ασθενείς είχαν Capgras. Οι περιπτώσεις αυτές ήταν αποτέλεσμα άλλων ψυχιατρικών καταστάσεων όπως σχιζοφρένεια (73% των περιπτώσεων), άνοια (26,4% των περιπτώσεων) και διαταραχές διάθεσης (16,7% των περιπτώσεων). 25% έως 40% των περιπτώσεων Capgras έχει αναφερθεί σε σχέση με οργανικές εγκεφαλικές διαταραχές και εγκεφαλικό τραύμα.
Σύνδρομο Fregoli
Άλλη μια σπάνια έκφανση παραληρητικής παραγνώρισης, το Fregoli είναι ουσιαστικά η παραληρητική πεποίθηση ότι ένα οικείο πρόσωπο του ασθενούς μεταμφιέζεται σε πολλά άλλα άτομα, με των οποίων τη μορφή εμφανίζεται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Υπάρχει ψυχική ταύτιση αλλά όχι σωματική.
Παραλλαγή αυτού είναι το σύνδρομο σωματοψυχικής μεταμόρφωσης όπου πλέον υπάρχει πλήρης παραληρητική ταύτιση του οικείου προσώπου με κάποιο ξένο.
Τέλος υπάρχει και το σύνδρομο σωσία όπου πιστεύει ο ασθενής ότι άλλοι άνθρωποι έχουν πάρει τη μορφή του ιδίου.
Σύνδρομο Cotard
Μία αρκετά πιο σπάνια κατάσταση ψυχικής διαταραχής, κατά την οποία ο ασθενής πιστεύει ότι του λείπουν μέλη του σώματος του, ότι πεθαίνει και του το κρύβουν ή -ακόμα χειρότερα- ότι έχει ήδη πεθάνει και δεν υπάρχει. Πιθανές αιτίες του συγκεκριμένου συνδρόμου είναι η άνοια, η επιληψία και το Πάρκινσον, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και ως απόρροια εγκεφαλικού επεισοδίου. Βαριές ψυχιατρικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη ή η ψύχωση μπορεί να οδηγήσουν σε σύνδρομο Cotard.
Το σύνδρομο του ξένου χεριού
Πρόκειται για μια σπάνια νευρολογική διαταραχή η οποία προκαλεί ακούσια κίνηση του χεριού, ή και του ποδιού. Μπορεί να εμφανιστεί μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματισμό, καρκινικό όγκο, ή νευροεκφυλιστική νόσο. Ουσιαστικά μοιάζει σαν το συγκεκριμένο μέλος του σώματος να έχει δική του βούληση λειτουργώντας ανεξάρτητα από τον ασθενή. (πχ να χαστουκίσει τη νοσοκόμα, παρόλο που ο ασθενής δεν θέλει να το κάνει αυτό). Παρόλο που δεν υπάρχει άμεση θεραπεία, συνήθως χορηγούνται μυοκατασταλτικά για να κρατήσουν το χέρι σε ηρεμία.
Παραμνησία
Ο όρος παραμνησία εισήχθη από τον Γερμανό ψυχίατρο, Emil Kraepelin, το 1886 για να υποδηλώσει σφάλματα μνήμης. Παραμνησία είναι το φαινόμενο όπου το άτομο δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν οι αναμνήσεις που έχει είναι πραγματικές ή φανταστικές. Παράδειγμα είναι όταν θυμάται ως αληθινά γεγονότα φαντασιώσεις ή πράγματα που είδε σε όνειρο.
Μορφή παραμνησίας, είναι το φαινόμενο déjà vu, στo οποίo μια νέα κατάσταση βιώνεται ως αντιγραφή μιας προηγούμενης κατάστασης με κάθε λεπτομέρεια. Λαμβάνοντας υπόψη την εμφάνισή του σε υγιή άτομα, το deja vu θεωρείται ψυχογενές και ότι έχει την προέλευσή του σε κάποια εν μέρει ξεχασμένη μνήμη, φαντασία ή όνειρο. Άλλη αιτία μπορεί να είναι η επιληψία.
Δεν είναι ακριβώς ψυχιατρική διαταραχή, αλλά δεν είναι ασυνήθιστη σε διαταραχές όπως μια ψύχωση ή μια αμνησιακή, αποσυνδετική ή συγχυτική κατάσταση. Σε αυτή την περίπτωση ο ασθενής μπορεί να θεωρεί ότι υπάρχουν παράλληλες πραγματικότητες και αντίγραφο αυτών που βλέπει σε κάποιο άλλο μέρος. Για παράδειγμα μπορεί να πιστεύει ότι το νοσοκομείο στο οποίο νοσηλεύεται έχει αντιγραφεί και υπάρχει και κάπου αλλού.
Ο Kraepelin έγραψε επίσης για απάτες συνειρμικής μνήμης, όπως όταν ένα άτομο που συναντούσε κάποιον για πρώτη φορά ισχυρίζεται ότι τον είχε δει σε προηγούμενες περιπτώσεις. Αυτό μετονομάστηκε σε αναπαραγωγική παραμνησία (reduplicative paramnesia).
Μικροψία ή μακροψία
Το σύνδρομο της «Αλίκης στη χώρα των Θαυμάτων» είναι ουσιαστικά μία νευρολογική κατάσταση κατά την οποία ο ασθενής έχει διαστρεβλωμένη αντίληψη των εικόνων, του χώρου και του χρόνου, ενώ μπορεί να βλέπει «λάθος» ακόμα και τα μέλη του σώματός του (πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα) γεγονός που του προκαλεί σύγχυση και πανικό. Η πάθηση αυτή σχετίζεται με την χρόνια χρήση ουσιών ή με κάποια εγκεφαλική βλάβη.
Σύνδρομο του Διογένη
Είναι μια συμπεριφορική διαταραχή που επηρεάζει κυρίως ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας και χαρακτηρίζεται από σοβαρή παραμέληση του εαυτού (π.χ. αυτοφροντίδα, ατομική υγιεινή), συλλογή άχρηστων αντικειμένων και σκουπιδιών, κοινωνική απομόνωση και έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή. Εμφανίζεται συνήθως μετά από βαρύ ψυχοπιεστικό γεγονός όπως μια διάγνωση απειλητικής για τη ζωή ασθένειας. Είναι συνήθως συνδεδεμένη με ψυχικές ασθένειες όπως σχιζοφρένεια, κατάθλιψη, άνοια, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ή κάποιου τύπου εθισμό. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία για τη διαταραχή αυτή και συνήθως οι ασθενείς αρνούνται κάθε βοήθεια.
Συγγραφή & επιμέλεια : Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
Βιβλιογραφία
Koç, A. and C. Hocaoglu (2021). What is Capgras Syndrome? Diagnosis and Treatment Approach: 1-16.
Mojtabai R. Fregoli syndrome. Aust N Z J Psychiatry. 1994;28(3):458-462. doi:10.3109/00048679409075874
Panikkath R, Panikkath D, Mojumder D, Nugent K. The alien hand syndrome. Proc (Bayl Univ Med Cent). 2014;27(3):219-220. doi:10.1080/08998280.2014.11929115
Cipriani G, Lucetti C, Vedovello M, Nuti A. Diogenes syndrome in patients suffering from dementia. Dialogues Clin Neurosci. 2012;14(4):455-460. doi:10.31887/DCNS.2012.14.4/gcipriani