Τι είναι η κυκλοθυμία
Η κυκλοθυμία είναι μια ψυχική κατάσταση με βασικό στοιχείο την αστάθεια της συναισθηματικής διάθεσης (θυμικό).
Ο όρος κυκλοθυμία χρησιμοποιείται ευρύτατα στο γενικό πληθυσμό ως ενδεικτικός των πολύ διαφορετικών εκδηλώσεων του χαρακτήρα ή της συμπεριφοράς ενός ατόμου. Για παράδειγμα κάποιος που κάποιες φορές παρουσιάζεται ευερέθιστος και γκρινιάρης και άλλες ήρεμος και διαλλακτικός μπορεί να χαρακτηριστεί κυκλοθυμικός. Σε άλλες περιπτώσεις κυκλοθυμικός χαρακτηρίζεται ως κάποιος που δεν ξέρει τι θέλει.
Η κυκλοθυμία είναι κάπως ανάλογη με τις διαταραχές της προσωπικότητας καθώς η εμφάνισή της είναι πρώιμη και η πορεία της είναι χρόνια και επίμονη. Λόγω των επικαλυπτόμενων διαγνωστικών κριτηρίων με άλλες διαταραχές, μπορεί εύκολα να ξεφύγει από τη διάγνωση.
Η κυκλοθυμία συνδέεται με επιπολασμό διάρκειας ζωής περίπου 0,4% -1% και αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών 1: 1.
Πότε λέγεται κάποιος κυκλοθυμικός
Βάσει των κριτηρίων του DSM V , δηλαδή του σύγχρονου αμερικανικού διαγνωστικού εγχειριδίου, για να πούμε ότι κάποιος είναι κυκλοθυμικός χρειάζεται να έχει πολλές τέτοιες εναλλαγές μέσα σε ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον 2 χρόνων στη ζωή του και στο οποίο διάστημα να μην έχει νιώσει καλά (νορμοθυμικά) για πάνω από 2 μήνες. Επιπλέον θα πρέπει το άτομο να έχει βιώσει κάποιες δυσκολίες στην κοινωνική, οικογενειακή, επαγγελματική του ζωή λόγω αυτών των προβλημάτων. Συν τοις άλλης θα πρέπει να έχει αποκλειστεί κάποια άλλη αιτία εκδήλωσης των συναισθηματικών αυτών μεταβολών π.χ. κάποια χρήση ουσίας/φαρμάκου ή κάποια παθολογική κατάσταση (π.χ. υπερθυρεοειδισμός).
Συμπτώματα κυκλοθυμίας
Βλέπουμε ότι πυρηνικό πρόβλημα στην κυκλοθυμία είναι η συναισθηματική αστάθεια. Οι εναλλαγές του συναισθήματος στην κυκλοθυμία περιλαμβάνουν από τη μία καταθλιπτικά και από την άλλη τα λεγόμενα υπομανιακά συμπτώματα. Τα τελευταία θα μπορούσε να είναι μια «ανεβασμένη» ή μια ευερέθιστη και οξύθυμη διάθεση σε συνδυασμό με μια αυξημένη δραστηριότητα ως υπερκινητικότητα, μεγαλύτερη ομιλητικότητα, μειωμένη ανάγκη για ύπνο κ.α. Ο διαβασμένος αναγνώστης θα αναγνωρίσει ότι παρόμοια συμπτώματα χαρακτηρίζουν και άλλες διαταραχές, συγκεκριμένα δηλαδή τη διπολική διαταραχή 1 & 2.
Η διαφορά στην κυκλοθυμία είναι ότι τα συμπτώματα αυτά δεν έχουν τη μεγάλη ένταση και την επιμονή που μπορεί να έχουν στις προαναφερόμενες διαταραχές. Το ίδιο ισχύει και για τα συμπτώματα του αντίθετου πόλου τα καταθλιπτικά δηλαδή. Ο κυκλοθυμικος μπορεί να νιώσει πεσμένος, κακόκεφος και υποτονικός π.χ. για κάποιες μέρες, όμως δε θα έχει κατάθλιψη με την σοβαρότητα των συμπτωμάτων που υποδηλώνει ο όρος. Η διάρκεια της κάθε περιόδου (πεσμένης ή ανεβασμένης) μπορεί να είναι μέρες, βδομάδες ή μήνες (ακόμα και ώρες ενίοτε) και αν και η επίπτωση στη λειτουργικότητά του μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλη, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μπορεί να συμβάλλουν (φαύλος κύκλος) στη συνέχιση της κυκλοθυμικής κατάστασης.
Τα παραπάνω δε σημαίνει ότι αποκλείουν την εμφάνιση σοβαρότερων συμπτωμάτων της διάθεσης κάποια στιγμή στη ζωή του κυκλοθυμικού. Σε αυτή την περίπτωση η διάγνωση αλλάζει και μεταπίπτει είτε σε διπολική διαταραχή 1 ή 2, είτε σε δυσθυμία ή μείζων κατάθλιψη. Ειδικά με τη διπολική διαταραχή μπορεί να βρεθεί μεγαλύτερη συσχέτιση και από ένα θετικό οικογενειακό ιστορικό, χωρίς βέβαια αυτό να είναι σίγουρο.
Συννοσηρότητα με κυκλοθυμια
Υπάρχει σε ένα ποσοστό των κυκλοθυμικών συννοσηρότητα με διαταραχή προσωπικότητας, κυρίως του δεύτερου φάσματος (π.χ. οριακή). Επίσης συνυπάρχει ενίοτε κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών, γεγονός που δυσκολεύει τη θεραπευτική προσέγγιση. Η διάκριση των διαφορών όλων των προαναφερόμενων συναισθηματικών διαταραχών μπορεί να είναι δύσκολη για τον απλό κόσμο και είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή η εμπειρία και η γνώση ενός ειδικού ψυχιάτρου θα καταστεί απαραίτητη στη διάγνωση και αντιμετώπιση.
Αντιμετώπιση κυκλοθυμίας
Υπό τις συνθήκες του στιγματισμού των ψυχικών διαταραχών μέσα στις οποίες διαβιούμε, θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολύ συχνά ο κόσμος αρνείται να πάει στον ειδικό για πολύ σοβαρότερα από την κυκλοθυμία προβλήματα όπως μια ψύχωση ή μια μείζων καταθλιπτική διαταραχή ή ο αλκοολισμός. Η πλάνη ότι κάποιος μπορεί μόνος του να αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα επικρατεί αρκετά στο γενικό πληθυσμό και τροφοδοτείται κατά κόρον από την άγνοια.
Η αντιμετώπιση της κυκλοθυμίας είναι εξατομικευμένη. Το φαρμακευτικό κομμάτι μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα όλων των κατηγοριών (αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωτικά, σταθεροποιητικά του συναισθήματος). Ως αναμένεται η ψυχοθεραπεία έχει επίσης θέση στην αντιμετώπιση της κυκλοθυμίας. Η θεραπεία είναι αναγκαία γιατί έτσι βελτιώνεται η ψυχική πίεση που βιώνει ο κυκλοθυμικός, αυξάνεται η λειτουργικότητά του και μειώνεται η πιθανότητα μετάπτωσης σε σοβαρότερες συναισθηματικές διαταραχές.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής