Τι είναι οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές
Επιστημονικός Οδηγός βάσει DSM-5 και ICD-11
Οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές αποτελούν μια ομάδα διαταραχών με νευροβιολογική βάση που εκδηλώνονται κατά την πρώιμη αναπτυξιακή περίοδο και χαρακτηρίζονται από ελλείμματα στην απόκτηση και εκτέλεση συγκεκριμένων νοητικών, κινητικών, γλωσσικών ή κοινωνικών λειτουργιών επηρεάζοντας τη λειτουργικότητα.
Γενικά Χαρακτηριστικά
Σύμφωνα με το DSM-5 και το ICD-11, οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές εμφανίζονται συνήθως στην πρώιμη παιδική ηλικία, πριν από την έναρξη του σχολείου, αν και μπορεί να μην διαγνωστούν πλήρως μέχρι αργότερα, όταν οι απαιτήσεις του περιβάλλοντος ξεπεράσουν τις περιορισμένες ικανότητες του ατόμου.
Επιδημιολογικά στοιχεία: Οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές επηρεάζουν περίπου το 10-15% του παιδικού πληθυσμού παγκοσμίως, με σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής.
Κατηγορίες Διαταραχών
1. Διαταραχές Νοητικής Ανάπτυξης
Περιλαμβάνουν ελλείμματα στις γενικές νοητικές ικανότητες και προσαρμοστικές δεξιότητες. Η σοβαρότητα κατηγοριοποιείται ως ήπια, μέτρια ή σοβαρή, βάσει της προσαρμοστικής λειτουργικότητας παρά αποκλειστικά του IQ.
2. Διαταραχές Επικοινωνίας
Περιλαμβάνουν:
- Διαταραχή Γλωσσικής Ανάπτυξης: Επίμονες δυσκολίες στην απόκτηση και χρήση της γλώσσας
- Διαταραχή Ήχου της Ομιλίας: Επίμονες δυσκολίες στην παραγωγή φωνημάτων
- Διαταραχή Ροής της Ομιλίας (Τραυλισμός): Διαταραχές στη φυσιολογική ροή και χρονική οργάνωση της ομιλίας
3. Διαταραχές Φάσματος Αυτισμού
Χαρακτηρίζονται από επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, καθώς και περιορισμένα, επαναλαμβανόμενα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων ή δραστηριοτήτων. Το ICD-11 υιοθέτησε τον όρο “Διαταραχές Φάσματος Αυτισμού” ευθυγραμμιζόμενο με το DSM-5.
Ενημερωθείτε αναλυτικά για το Φάσμα του Αυτισμού
4. Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
Χαρακτηρίζεται από επίμονο πρότυπο απροσεξίας ή/και υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας που παρεμβαίνει στη λειτουργικότητα ή την ανάπτυξη. Αναγνωρίζονται τρεις υπότυποι : κυρίως απρόσεκτος, κυρίως υπερκινητικός-παρορμητικός και μικτός.
Ενημερωθείτε αναλυτικά για τη ΔΕΠΥ
5. Ειδική Μαθησιακή Διαταραχή
Περιλαμβάνει δυσκολίες στην εκμάθηση και χρήση ακαδημαϊκών δεξιοτήτων, όπως:
- Δυσλεξία (δυσκολίες ανάγνωσης)
- Δυσαριθμησία (δυσκολίες μαθηματικών)
- Δυσγραφία (δυσκολίες γραφής)
6. Διαταραχές Κινητικών Δεξιοτήτων
Περιλαμβάνουν τη διαταραχή αναπτυξιακού συντονισμού και τις κινητικές στερεοτυπίες.
- Η Διαταραχή Αναπτυξιακού Συντονισμού χαρακτηρίζεται από ελλείμματα στην απόκτηση και εκτέλεση συντονισμένων κινητικών δεξιοτήτων.
- Η Διαταραχή Στερεοτυπικών Κινήσεων χαρακτηρίζεται από την επίμονη (π.χ. για αρκετούς μήνες) παρουσία εκούσιων, επαναλαμβανόμενων, στερεοτυπικών, φαινομενικά άσκοπων (και συχνά ρυθμικών) κινήσεων που εμφανίζονται κατά την πρώιμη αναπτυξιακή περίοδο.
7. Διαταραχές Τικ
Τα πρωτογενή τικ ή οι διαταραχές τικ χαρακτηρίζονται από την παρουσία χρόνιων κινητικών ή/και φωνητικών (φωνητικών) τικ. Τα κινητικά και φωνητικά τικ ορίζονται ως ξαφνικές, γρήγορες, μη ρυθμικές και επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή φωνητικές εκφωνήσεις, αντίστοιχα. Για να διαγνωστούν, τα τικ πρέπει να είναι παρόντα για τουλάχιστον ένα έτος, αν και μπορεί να μην εκδηλώνονται με συνέπεια.
Διαγνωστική Προσέγγιση
Η διάγνωση των νευροαναπτυξιακών διαταραχών βασίζεται σε συνολική αξιολόγηση που περιλαμβάνει το ιστορικό ανάπτυξης, κλινική παρατήρηση, τυποποιημένες δοκιμασίες και πληροφορίες από πολλαπλά περιβάλλοντα. Η διαφορική διάγνωση είναι κρίσιμη, καθώς πολλές διαταραχές συνυπάρχουν.
Οι διαταραχές αυτές εκδηλώνονται οπωσδήποτε πριν από την ηλικία των 18 ετών, ανεξάρτητα από την ηλικία που γίνονται για πρώτη φορά αντικείμενο κλινικής προσοχής.
Σημαντική παρατήρηση: Το DSM-5 και το ICD-11 τονίζουν τη διαστατική φύση πολλών νευροαναπτυξιακών διαταραχών, αναγνωρίζοντας ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται σε ένα συνεχές φάσμα σοβαρότητας.
Αιτιολογία
Οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές έχουν σύνθετη αιτιολογία η οποία σε πολλές περιπτώσεις παραμένει άγνωστη. Εκτιμάται ότι κυρίως σχετίζεται με γενετικούς ή άλλους παράγοντες παρόντες από τη γέννηση.
Παράλληλα, η ανεπάρκεια κατάλληλων περιβαλλοντικών ερεθισμάτων ή οι περιορισμένες μαθησιακές ευκαιρίες και εμπειρίες μπορούν επίσης να συμβάλουν στην εκδήλωσή τους και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση.
Επιπλέον, ορισμένες νευροαναπτυξιακές διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε τραυματισμό, ασθένεια ή άλλη βλάβη του κεντρικού νευρικού συστήματος κατά την αναπτυξιακή περίοδο.
Θεραπευτική Προσέγγιση
Η αντιμετώπιση των νευροαναπτυξιακών διαταραχών απαιτεί πολυπαραγοντική προσέγγιση που μπορεί να περιλαμβάνει εκπαιδευτικές παρεμβάσεις, συμπεριφοριστικές θεραπείες, λογοθεραπεία, εργοθεραπεία και, όπου είναι απαραίτητο, φαρμακευτική αγωγή. Η πρώιμη παρέμβαση είναι κρίσιμη για τη βελτίωση των μακροπρόθεσμων εκβάσεων σε προσωπικό, κοινωνικό, ακαδημαϊκό ή επαγγελματικό επίπεδο.
Βιβλιογραφία
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
- World Health Organization. (2019). International Classification of Diseases for Mortality and Morbidity Statistics (11th Revision). WHO.
- Thapar, A., Cooper, M., & Rutter, M. (2017). Neurodevelopmental disorders. The Lancet Psychiatry, 4(4), 339-346.
- Morris-Rosendahl, D. J., & Crocq, M. A. (2020). Neurodevelopmental disorders—the history and future of a diagnostic concept. Dialogues in Clinical Neuroscience, 22(1), 65-72.