Τι είναι η ψυχογενής βουλιμία
Η ψυχογενής βουλιμία είναι μια σοβαρή διατροφική διαταραχή στην οποία εκδηλώνεται επανειλημμένη υπερφαγία που ακολουθείται από αντισταθμιστικές συμπεριφορές για να αποφευχθεί η αύξηση του σωματικού βάρους.
🔸Eμφανίζεται σε ποσοστό 90-95% σε νεαρές γυναίκες, συνήθως από την εφηβεία ως την τρίτη δεκαετία της ζωής. Ο ετήσιος επιπολασμός στο γυναικείο πληθυσμό είναι περίπου 1-1,5% και επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
🔸Αλλιώς μπορεί να τη συναντήσετε ως νευρική ή νευρογενής βουλιμία (Bulimia Nervosa).
🔸Όπως λέει και το όνομά της το βασικό πρόβλημα στη διαταραχή είναι η βουλιμία, δηλαδή η πιεστική επιθυμία για κατανάλωση ποσοτήτων φαγητού και γρήγορα που οφείλεται σε μια σειρά ψυχολογικών, συναισθηματικών και κοινωνικών παραγόντων.
🔸Τη χαρακτηρίζουμε διαταραχή όταν η βουλιμία επαναλαμβάνεται συστηματικά επιβαρύνοντας όχι μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχική υγεία.
Συμπτώματα της βουλιμίας
Διαγνωστικά περιλαμβάνει τα εξής κατά DSM V χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να συμβαίνουν 3 μήνες και πάνω :
1.Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας (βουλιμικό επεισόδιο)
Τα περιστατικά υπερφαγίας μπορεί να είναι αιφνίδια ή προγραμματισμένα για τα οποία ισχύει ότι :
- Η ποσότητα τροφής που καταναλώνεται σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα διάρκειας εώς 2 ωρών είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που θα κατανάλωνε ο μέσος άνθρωπος
- Στο διάστημα αυτό υπάρχει το αίσθημα απώλειας ελέγχου στην πρόσληψη τροφής
2.Επανειλημμένες συμπεριφορές αντιρρόπησης της υπερφαγίας :
- Νηστεία
- Υπερβολική άσκηση
- Πρόκληση εμέτου
- Λήψη καθαρτικών και διουρητικών
3. Αρνητική αυτοαξιολόγηση
Ο ασθενής αυτοαξιολογείται κατά κύριο λόγο βάσει του σχήματος και του βάρους του σώματός του.
Βιώνει συστηματικά αρνητικά συναισθηματικά συμπτώματα : Φαύλος κύκλος ντροπής, ενοχής & άγχους, ιδιαίτερα μετά από τα επεισόδια.
Παράγοντες πυροδότησης της βουλιμιας
- Δίαιτα
- Επικριτικός περίγυρος
- Απώλεια/απόρριψη
- Στρεσσογόνο γεγονός
Παράγοντες κινδύνου για βουλιμία
- Προνοσηρή παχυσαρκία
- Πρώιμη ενήβωση
- Καταθλιπτικές εκδηλώσεις
- Κακοποίηση
- Κοινωνικό ιδανικό λεπτού σώματος
- Οικογενειακό ιστορικό
Δεν είναι επίσης ασυνήθιστο η βουλιμική συμπεριφορά να εγκαθίσταται σε οικογενειακές συνθήκες που χαρακτηρίζονται από ιδιαιτερότητες όπως αγκύλωση σε αυστηρούς κανόνες, συναισθηματική παραμέληση και υπερπροστατευτικότητα.
Διαφορά με επεισοδιακή υπερφαγία
Η ψυχογενής βουλιμία έχει κάποιες ομοιότητες με τη διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας καθώς και στις δύο συμβαίνουν υπερφαγικά επεισόδια. Η διαφορά είναι ότι στη διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας δεν συμβαίνουν συμπεριφορές αντιρρόπησης όπως πρόκληση εμέτου, καθαρτικά, ασιτία. Όπως και στην επεισοδιακή υπερφαγία, έτσι και στη βουλιμία υπάρχει έντονο το φαινόμενο της πρόσληψης τροφής που εξυπηρετεί συναισθηματικούς σκοπούς.
Φαύλος κύκλος στη βουλιμία
Συχνά παρατηρείται φαύλος κύκλος συναισθημάτων και συμπεριφοράς που παγιδεύει τον ασθενή. Ο κύκλος αυτός αδρά είναι :
Υπερφαγία που οδηγεί σε ντροπή και αίσθηση απώλειας ελέγχου ➡️
που οδηγεί σε συμπεριφορά αποβολής του φαγητού ➡️
που οδηγεί ξανά σε ντροπή και μειωμένη αυτοεκτίμηση ➡️
που οδηγεί σε νέα συμπεριφορά αυστηρής δίαιτας προς ανάκτηση του ελέγχου
η οποία όμως δεν είναι εύκολο να κρατηθεί και αργά ή γρήγορα ξανασυμβαίνει υπερφαγία. Η υιοθέτηση της υπερφαγίας εξυπηρετεί πολλαπλούς στόχους για την ψυχική ισορροπία του ατόμου, στόχοι που κατανοούνται σταδιακά με υπομονετική ψυχοθεραπεία.
Συνέπειες ψυχογενούς βουλιμίας
Στη βουλιμια το βάρος του ατόμου μπορεί να είναι φυσιολογικό ή μεγαλύτερο από το κανονικό.Σε μια μειοψηφία περιστατικών υπάρχει εναλλαγή της διαταραχής με την ψυχογενή ανορεξία. Αν και λιγότερο από την ψ.ανορεξία υπάρχει αυξημένος κίνδυνος θνησιμότητας περίπου 2% κυρίως από παθολογικές επιπλοκές λόγω των αντιρροπιστικών συμπεριφορών.
Ορισμένα πιθανά παθολογικά συμπτώματα:
- Χρόνιος πονόλαιμος
- Πρησμένοι σιελογόνοι αδένες στην περιοχή του λαιμού και του σαγονιού
- Φθαρμένο σμάλτο δοντιών και όλο και πιο ευαίσθητα και φθαρμένα δόντια ως αποτέλεσμα της έκθεσης στο οξύ του στομάχου Διαταραχή γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και άλλα γαστρεντερικά προβλήματα
- Σοβαρή αφυδάτωση από την κάθαρση των υγρών
- Ανισορροπία ηλεκτρολυτών, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακά προβλήματα ή ακόμη και σε θάνατο.
Επιπλέον η Bulimia Nervosa είναι παράγοντας κινδύνου για αλκοολισμό και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Τέλος είναι σύνηθες να υφίσταται συννοσηρότητα με αγχώδης διαταραχή (κοινωνικό άγχος, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή), κατάθλιψη, κάποια διαταραχή προσωπικότητας και κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών.
Η αντιμετώπιση της ψυχογενούς βουλιμίας
Το ερώτημα πως κόβεται η βουλιμία δεν έχει απλή και εύκολη απάντηση. Συχνά η βουλιμική τάση είναι το εξωτερικό αποτέλεσμα σημαντικών ψυχολογικών και διαπροσωπικών δυσκολιών. Το “πως να σταματησω τον εμετο” μπορεί να αποτελεί το πρώτο ερώτημα σε πολλούς που αναζητούν θεραπεία, αλλά συνήθως αυτή δε θα ξεκινήσει από εκεί, καθώς η πρόκληση εμετού είναι ένα αποτέλεσμα και όχι η αιτία.
- Ψυχοθεραπεία : Η ψυχογενής βουλιμία χρήζει κυρίως ψυχοθεραπευτικής αντιμετώπισης. Η ψυχοθεραπεία (συνήθως γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, αλλά και ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις) βοηθά στην ανάδειξη του φαύλου κύκλου και άλλων θεμάτων και οδηγεί σταδιακά στην ψυχολογική ενδυνάμωση και αναδόμηση. Το χρονοδιάγραμμα της ψυχοθεραπείας είναι ανοιχτό και εξατομικεύεται. :
- Φαρμακευτική αγωγή : Φαρμακευτική υποστήριξη χρειάζεται συχνά. Η κατηγορία SSRIs από τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχει αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Η φλουοξετίνη (ladose) είναι το μόνο επίσημα εγκεκριμένο φάρμακο για τη διαταραχή από τον FDA. Για ορισμένους ο συνδυασμός φαρμάκων και ψυχοθεραπείας έχει τα βέλτιστα αποτελέσματα.
- Διατροφική υποστήριξη : Eνδείκνυται για ορισμένους ανθρώπους με βουλιμία.
- Υποστηρικτικό δίκτυο : Είναι απαραίτητο για τη συνέχιση της θεραπευτικής προσπάθειας, όσο χρόνο αυτή χρειάζεται, όπως και σε όλες τις διαταραχές ψυχικής υγείας. Πολλά άτομα με βουλιμία όμως κρύβουν το πρόβλημα λόγω έντονης ντροπής.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής