Τι είναι η διπολική κατάθλιψη
Η διπολική κατάθλιψη είναι η καταθλιπτική διαταραχή που συμβαίνει στο πλαίσιο της πορείας της διπολικής διαταραχής τύπου 1 & 2. Η διπολική διαταραχή συναντάται σε ποσοστό ~1% του πληθυσμού και εκδηλώνεται με φάσεις κατά τη διάρκεια της ζωής του ασθενούς. Στο ~90% των περιπτώσεων οι φάσεις αυτές είναι δύο τύπων ή δύο πόλων ακριβέστερα, εξού και ο όρος διπολική. Ο ένας πόλος αφορά το καταθλιπτικό συναίσθημα και ο άλλος το υπερβολικά ευφορικό ή άλλοτε δυσφορικό συναίσθημα.
Συμπτώματα στη διπολική κατάθλιψη
Ουσιαστικά όσον αφορά την τυπική συμπτωματολογία η διπολική κατάθλιψη δε διαφέρει από τη μονοπολική, δηλαδή την κατάθλιψη που διαδράμει χωρίς μετάπτωση στον αντίθετο πόλο. Έτσι λοιπόν και η διπολική κατάθλιψη περιλαμβάνει για ένα διάστημα τουλάχιστον 2 εβδομάδων κάποια από τα εξής συμπτώματα :
- Καταθλιπτικό συναίσθημα
- Απώλεια βιώματος ευχαρίστησης από δραστηριότητες
- Δυσκολία συγκέντρωσης σε δραστηριότητες
- Συχνή αίσθηση κόπωσης & μειωμένη ενεργητικότητα
- Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή σπανιότερα διέγερση
- Αίσθηση υπερβολικής απελπισίας, απογοήτευσης, αναξιότητας, ενοχών
- Ιδέες αυτοκτονίας
- Μείωση ή σπανιότερα αύξηση όρεξης/πρόσληψης τροφής
- Αυπνια ή υπερυπνία
Η ψυχωτικού τύπου συμπτωματολογία με ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες έχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης στη διπολική κατάθλιψη και καθιστά βαρύτερη την πρόγνωση και τη θεραπεία της.
Παράγοντες κινδύνου μετάπτωσης σε διπολική διαταραχή
Η διπολική κατάθλιψη είναι η επικρατούσα σε συχνότητα συναισθηματική κατάσταση της διπολικής διαταραχής. Μάλιστα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το πρώτο επεισόδιο στη ζωή του ασθενούς είναι καταθλιπτικό. Δεν είναι ασυνήθιστο το πρώτο επεισόδιο να παρουσιάζεται στην εφηβεία. Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα το πρώτο ή τα πρώτα καταθλιπτικά επεισόδια να συνεχιστούν κάποια στιγμή με μανιακό ή υπομανιακό επεισόδιο και άρα η διάγνωση να αλλάξει από μείζων κατάθλιψη σε διπολική διαταραχή τύπου 1 ή 2 :
- Μικρή ηλικία έναρξης
- Επιλόχεια εμφάνιση συμπτωμάτων
- Οικογενειακό ιστορικό διπολικής διαταραχής
- Μεγάλη ψυχοκινητική επιβράδυνση
- Ψυχωτικά συμπτώματα
- Εμφάνιση φαρμακοεπαγόμενης υπομανίας
Συνέπειες διπολικής κατάθλιψης
Οι ασθενείς με διπολική κατάθλιψη παρουσιάζουν ~15πλάσιο κίνδυνο αυτοκτονίας σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Ο κίνδυνος αυτοκτονικής συμπεριφοράς στη διπολική κατάθλιψη είναι ~20%.
Η διπολική κατάθλιψη προκαλεί σημαντική επιβάρυνση στη λειτουργικότητα του ασθενή σε εργασιακό, κοινωνικό και οικογενειακό επίπεδο.
Θεραπεία διπολικής κατάθλιψης
Η θεραπεία της διπολικής κατάθλιψης είναι ουσιαστικά μια θεραπεία κατάθλιψης με κάποιες ιδιαιτερότητες (βλέπε πιο κάτω) και περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες φαρμάκων :
- · Σταθεροποιητικά του συναισθήματος
- · Αντικαταθλιπτικά
- · Αντιψυχωτικά
- · Αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες)
Ο συνδυασμός των ανωτέρω κατηγοριών αποτελεί ουσιαστικά μια «τέχνη» που θα πρέπει να εξασκείται από ειδικό ψυχίατρο με σύγχρονη αντίληψη και γνώση και έχει κεφαλαιώδη σημασία για την πορεία του ασθενή. Στοιχεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής είναι :
· Η αποφυγή της πολυφαρμακίας που δύναται να επιβαρύνει τον ασθενή τόσο σε ανεπιθύμητες ενέργειες, όσο και στην ποιότητα ζωής του.
· Η απρόσκοπτη χρήση αντικαταθλιπτικών που μπορεί να οδηγήσουν στο λεγόμενο φαρμακοεπαγόμενο μανιακό ή υπομανιακό επεισόδιο ή στην επαγωγή ταχείας/υπερταχείας εναλλαγής των δύο αντίθετων πόλων (rapid cycling) της διπολικής διαταραχής. Η αντιμετώπιση του rapid cycling καθίσταται δυσκολότερη από την τυπική μορφή της διαταραχής.
· Τα αντικαταθλιπτικά θα πρέπει σχεδόν πάντοτε να συνδυάζονται με αντιμανιακό παράγοντα δηλαδή σταθεροποιητή του συναισθήματος κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως με αντιψυχωτικό.
· Τα ψυχωτικά συμπτώματα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται πρωτευόντως με άτυπο αντιψυχωτικό λόγω ευνοικότερου προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών.
· Οι αλληλεπιδράσεις των διαφόρων φαρμάκων λόγω επαγωγής ή αναστολής του ενζυμικού συστήματος CYP 450.
· Η διάρκεια της θεραπείας θα πρέπει να είναι μακροπρόθεσμη και να συνοδεύεται από τακτική παρακολούθηση από τον ειδικό προς έγκαιρη αναγνώριση σημείων υποτροπής.
Λεπτομέρειες για τη φαρμακευτική θεραπεία μπορείτε να βρείτε σε μια σειρά πληροφοριακών σελίδων που περιλαμβάνονται εδώ : Φάρμακα & Μηχανισμοί Δράσης
Η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή έχει ισχυρή ένδειξη. Υποστηρικτικού τύπου ψυχοθεραπεία, ανάπτυξη της εναισθησίας, εγκατάσταση θεραπευτικής συμμαχίας, ψυχοεκπαίδευση του ασθενή και του στενού του περιβάλλοντος είναι ορισμένες μόνο από τις μεθόδους που μπορούν να επιστρατευθούν. Ο ψυχίατρος θα πρέπει να είναι σε θέση να συναξιολογήσει το σύνολο των παραγόντων που επηρεάζουν τη συναισθηματική κατάσταση του ασθενή και να επιλέξει την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση. Όσο πιο άμεση είναι η επαφή με τον ψυχίατρο από τη στιγμή της εκδήλωσης συμπτωμάτων ή της υπόνοιας υποτροπής της διπολικής διαταραχής, τόσο πιο πιθανό είναι το ευνοϊκό θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής