Ψυχογενής ανορεξία

Τι είναι η ψυχογενής ανορεξία

Η ψυχογενής ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή που ορίζεται από τον περιορισμό της πρόσληψης τροφής, οδηγώντας σε σημαντικά χαμηλό σωματικό βάρος, έντονο φόβο αύξησης βάρους και στρεβλή εικόνα του σώματος. Τα άτομα που πάσχουν από νευρική ανορεξία επιθυμούν να χάσουν βάρος μανιωδώς και να φτάσουν σε ένα βάρος που είναι πολύ κάτω από το φυσιολογικό – συχνά μπορεί να λιμοκτονούν ή να ασκούνται υπερβολικά για να το καταφέρουν. Στην πραγματικότητα, η επιθυμία να χάσουν βάρος μπορεί να γίνει πιο σημαντική από οτιδήποτε άλλο. Ο δρόμος προς την ανορεξία είναι μία προσπάθεια του ατόμου να αντιμετωπίσει συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα που έχουν να κάνουν κατά βάση με την εικόνα του εαυτού και την αυτοεκτίμησή του.

Η ψυχογενής ανορεξία ή νευρική ανορεξία επηρεάζει συχνότερα τα νέα κορίτσια και τις γυναίκες, μπορεί όμως να εμφανιστεί σε οποιονδήποτε ανεξαιρέτως φύλου, ηλικίας, φυλής ή πολιτισμικού υπόβαθρου. Οι αθλήτριες, οι χορεύτριες και οποιοσδήποτε εργάζεται ή σπουδάζει σε έναν κλάδο που δίνει έμφαση στην αδύνατη σωματική διάπλαση διατρέχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο.

Συμπτώματα νευρικής ανορεξίας

Θα πρέπει να πούμε αρχικά ότι η λέξη ανορεξία είναι εν μέρει παραπλανητική καθώς η όρεξη για φαγητό υπάρχει στις ασθενείς αρχικά και το πρόβλημα εντοπίζεται στην εσκεμμένη αγνόηση της πείνας και στον εκούσιο περιορισμό της λήψης τροφής. Αργότερα σε πιο προχωρημένα στάδια δύναται πλέον να καταργηθεί δυστυχώς το αίσθημα της πείνας.

Εκτός από την υπερβολική αδυναμία και τον φόβο της αύξησης του βάρους, τα κοινά σημεία και συμπτώματα της ανορεξίας περιλαμβάνουν την παράλειψη γευμάτων, την άρνηση φαγητού με άλλους ανθρώπους σε κοινούς χώρους, συχνές αναφορές ή παράπονα για αύξηση βάρους, έντονα προγράμματα άσκησης και κάλυψη με στρώματα ρούχων για να συγκαλύψουν τη φιγούρα. Μπορεί να προσπαθήσετε να χάσετε βάρος λιμοκτονώντας τον εαυτό σας, κάνοντας υπερβολική άσκηση ή χρησιμοποιώντας καθαρτικά, έμετο ή άλλες μεθόδους για να ‘αδειάσετε’ το στομάχι σας μετά το φαγητό.

Οι σκέψεις σχετικά με τη δίαιτα, το φαγητό και το σώμα σας μπορεί να καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σας – αφήνοντας λίγο χρόνο για φίλους, οικογένεια και άλλες δραστηριότητες που απολαμβάνετε. Η ζωή γίνεται μια αμείλικτη αναζήτηση αδυνατίσματος και έντονης απώλειας βάρους, αλλά ανεξάρτητα από το πόσο αδύνατοι μπορεί να γίνετε, δεν είναι ποτέ αρκετό.

Ενώ τα άτομα με ανορεξία συχνά εμφανίζουν διαφορετικές συνήθειες, μια σταθερά είναι ότι το να ζεις με ανορεξία σημαίνει ότι κρύβεις συνεχώς αυτές τις συνήθειες. Αυτό μπορεί να δυσκολεύει αρχικά τους φίλους και την οικογένεια να εντοπίσουν τα προειδοποιητικά σημάδια. Εάν το φαγητό και το βάρος ελέγχουν τη ζωή σας, δεν χρειάζεται να περιμένετε μέχρι να προχωρήσουν τα συμπτώματά σας ή η υγεία σας να είναι επιδεινωθεί επικίνδυνα προτού ζητήσετε βοήθεια. Εάν έχετε ψυχογενή ανορεξία, τα συμπτώματά σας μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Αδυναμία διατήρησης φυσιολογικού βάρους
• Κούραση
• Αυπνία
• Δέρμα που είναι κίτρινο ή στίγμα και καλύπτεται με απαλές, λεπτές τρίχες
• Αραίωση ή πτώση των μαλλιών
• Δυσκοιλιότητα
• Διακοπή της περιόδου για τις γυναίκες (αμηνόρροια, δυσμηνόρροια)
• Ξηροδερμία
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση

Μπορεί επίσης να παρατηρήσετε συμπεριφορές όπως:

• Υπερβολική άσκηση
• Πρόκληση εμέτου
• Αποχώρηση από τις κοινωνικές δραστηριότητες
• Άρνηση πείνας
• Χρήση διουρητικών, καθαρτικών ή χαπιών διατροφής

---

Αίτια ανορεξίας

Δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις στα αίτια της ανορεξίας. Η ανορεξία είναι μια σύνθετη κατάσταση που προκύπτει από ένα συνδυασμό πολλών βιολογικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων:

• Βιολογικοί παράγοντες: Αν και δεν είναι σαφές το αν κάποια συγκεκριμένα γονίδια εμπλέκονται στην ανορεξία και πόσο, μπορεί να υπάρχουν γενετικές αλλαγές που κάνουν μερικούς ανθρώπους πιο ευάλωτους στο να αναπτύξουν νευρική ανορεξία. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν μια γενετική προδιάθεση προς την τελειομανία, την ευαισθησία και την επιμονή, χαρακτηριστικά που συνδέονται με την ανορεξία.
• Ψυχολογικοί παράγοντες: Άνθρωποι με ψυχαναγκαστικές τάσεις στον χαρακτήρα τους φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς σε «σκληρές» δίαιτες και στον εκούσιο περιορισμό της κατανάλωσης τροφής.
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Η σύγχρονη δυτική κουλτούρα δίνει μεγάλη έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση και συγκεκριμένα στην καλή φιγούρα του σώματος. Η κοινωνική πίεση που ασκείται λοιπόν από την κοινωνία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορεί να τροφοδοτήσει την επιθυμία, ιδιαίτερα μεταξύ των νεαρών κοριτσιών, να αποκτήσουν ένα ιδιαίτερα καλλίγραμμο σώμα με οποιοδήποτε κόστος.

---

Επικινδυνότητα

Η θνησιμότητα από όλες τις αιτίες είναι μεγαλύτερη στη νευρική ανορεξία σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από όλες τις διατροφικές διαταραχές λόγω ιατρικών επιπλοκών, κατάχρησης ουσιών και αυτοκτονίας. Οι ασθενείς με νευρική ανορεξία έχουν αυξημένα ποσοστά αυτοκτονίας και αυτό αντιπροσωπεύει το 25% των θανάτων που σχετίζονται με τη διαταραχή.

Συνήθεις παθολογικές επιπλοκές λόγω της διαταραχής μπορεί να είναι οι εξής

---

Ψυχογενής ανορεξία θεραπεία

Η θεραπεία της νευρικής ανορεξίας επικεντρώνεται στη διατροφική αποκατάσταση και ψυχοθεραπεία.

Νοσηλεία

Η πρώτη προτεραιότητα στη θεραπεία της ανορεξίας είναι η αντιμετώπιση και η σταθεροποίηση τυχόν σοβαρών προβλημάτων υγείας. Συχνά η κατάσταση είναι επείγουσα και χρειάζεται νοσηλεία σε νοσοκομείο προς αντιμετώπιση των ποικίλλων παθολογικών προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν από τον υποσιτισμό.

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στη θεραπεία της νευρικής ανορεξίας είναι να συνειδητοποιήσετε ότι χρειάζεστε βοήθεια. Πολλοί με νευρική ανορεξία δεν πιστεύουν ότι έχουν πρόβλημα. Αυτό μπορεί να κάνει τη θεραπεία δύσκολη. Ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι να επαναφέρετε το σώμα σας σε φυσιολογικό βάρος και να δημιουργήσετε φυσιολογικές διατροφικές συνήθειες. Ένας διαιτολόγος θα σας βοηθήσει να μάθετε πώς να τρώτε σωστά. Μπορεί επίσης να συνιστάται η οικογένειά σας να λάβει μέρος σε θεραπεία μαζί σας. Για πολλούς ανθρώπους, η ψυχογενής ανορεξία είναι μια δια βίου πρόκληση.

Πως αντιμετωπίζεται η σοβαρή αυτή διατροφική διαταραχή;

Κάποια από τα βήματα που μπορείς να πάρεις είναι τα εξής:

• Αποδέξου ότι υπάρχει λανθασμένη αντίληψη: Μέχρι τώρα, είχατε επενδύσει στην ιδέα ότι η ζωή θα βελτιωθεί – ότι τελικά θα νιώσετε καλά – εάν χάσετε περισσότερο βάρος. Το πρώτο βήμα στην ανάκαμψη της ανορεξίας είναι να παραδεχτείτε ότι η αδιάκοπη αναζήτηση του «τέλειου σώματος» σας προκαλεί πόνο και εξάντληση.
• Μιλά σε κάποιον: Μπορεί να είναι δύσκολο να μιλήσετε για αυτό που περνάτε, ειδικά αν έχετε κρατήσει μυστικό την ανορεξία σας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μπορεί να ντρέπεστε, να αμφιβάλλετε ή να φοβάστε. Αλλά είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι δεν είστε μόνοι.
• Μείνε μακριά από άτομα, μέρη και δραστηριότητες που πυροδοτούν την εμμονή σας να είστε αδύνατοι. Ίσως χρειαστεί να αποφύγετε να κοιτάτε περιοδικά μόδας ή γυμναστικής, να περνάτε λιγότερο χρόνο με φίλους που κάνουν συνεχώς δίαιτα και μιλούν για απώλεια βάρους και να μείνετε μακριά από ιστότοπους που προωθούν την απώλειας βάρους.
• Ζήτα επαγγελματική βοήθεια: Οι συμβουλές και η υποστήριξη εκπαιδευμένων επαγγελματιών διαταραχών διατροφής μπορούν να σας βοηθήσουν να ανακτήσετε την υγεία σας, να μάθετε να τρώτε ξανά κανονικά και να αναπτύξετε υγιέστερες στάσεις.

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία της ανορεξίας χρειάζεται πολύ χρόνο, αντοχές και υπομονή.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να τροποποιήσετε τη συμπεριφορά και τις σκέψεις που συμβάλλουν στην ανορεξία. Μπορείτε να αποκτήσετε καλύτερη αυτοεκτίμηση και να μάθετε θετικούς τρόπους για να αντιμετωπίσετε το άγχος και άλλα έντονα συναισθήματα.

Συγκεκριμένα, η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι μια μορφή θεραπείας στην οποία ο ασθενής και ο θεραπευτής συνεργάζονται για να κατανοήσουν τα πρότυπα των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών που μπορεί να συμβάλλουν στη διατήρηση των δυσκολιών που αντιμετωπίζετε. Μαζί, ο θεραπευτής και ο ασθενής αναπτύσσουν πρακτικές για να δοκιμάσουν τις πεποιθήσεις, να αμφισβητήσουν τις αρνητικές σκέψεις και να αναπτύξουν νέους τρόπους αντιμετώπισης.

Άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις επίσης μπορεί να έχουν θέση όπως η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία που έχει θέση επί αποτυχίας προηγουμένων προσπαθειών ή στη συννοσηρότητα με διαταραχή προσωπικότητας.

Οικογενειακή θεραπεία

Αυτή είναι η μόνη τεκμηριωμένη θεραπεία για εφήβους με ανορεξία. Επειδή ο έφηβος με ανορεξία δεν είναι σε θέση να κάνει καλές επιλογές σχετικά με τη διατροφή και την υγεία ενώ αντιμετωπίζει αυτή τη σοβαρή κατάσταση, αυτή η θεραπεία κινητοποιεί τους γονείς να βοηθήσουν το παιδί τους με επανατροφοδότηση και αποκατάσταση βάρους μέχρι το παιδί να κάνει καλές επιλογές για την υγεία του.

Φαρμακευτική αγωγή

Ειδικά φάρμακα για τη διαταραχή δεν υπάρχουν. Η ολανζαπίνη είναι ένα αντιψυχωτικό που ενδείκνυται σε επείγουσες περιπτώσεις και ενίοτε μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση βάρους. Παρόλο που δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με ψυχογενή ανορεξία, οι γιατροί μπορεί να συνταγογραφήσουν αυτά τα φάρμακα για να βοηθήσουν στον έλεγχο του άγχους και της κατάθλιψης που σχετίζονται με τις διατροφικές διαταραχές.

---

Συγγραφέας : Έφη Μερτζάνη ψυχολόγος

Συγγραφή & επιμέλεια : Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής

---

Βιβλιογραφία

Bulik, C. M., Slof-Op’t Landt, M. C., van Furth, E. F., & Sullivan, P. F. (2007). The genetics of anorexia nervosa. Annu. Rev. Nutr., 27, 263-275.

Fombonne, E. (1995). Anorexia nervosa. The British Journal of Psychiatry, 166(4), 462-471.

Garner, D. M., Vitousek, K. M., & Pike, K. M. (1997). Cognitive-behavioral therapy for anorexia nervosa.

Garner, D. M., & Garfinkel, P. E. (1980). Socio-cultural factors in the development of anorexia nervosa. Psychological medicine, 10(4), 647-656.

Romano SJ. Chapter 20. Eating Disorders. In: Feldman MD, Christensen JF, eds. Behavioral Medicine: A Guide for Clinical Practice. 3rd ed. New York: McGraw-Hill; 2008.