Τι είναι ο αλκοολισμός
Ως αλκοολισμός ορίζεται η επαναλαμβανόμενη κατάχρηση αλκοόλ για μεγάλα χρονικά διαστήματα παρά τις τεκμηριωμένες δυσμενείς συνέπειες σε βαθμό που υπάρχει ισχυρή εξάρτηση από αλκοόλ.
Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Δυνατή & συνεχής επιθυμία για αλκοόλ
- Απώλεια ελέγχου στην κατανάλωση
- Σύνδρομο στέρησης όταν δεν καταναλώνεται αλκοόλ
- Αύξηση της αντοχής στο αλκοόλ
Πως καταλαβαίνεις ότι είσαι εξαρτημένος
- Σκέφτεσαι το ποτό ως στήριγμα
- Περιμένεις πότε θα μπορέσεις να πιεις
- Δε χαλαρώνεις αν δεν πιεις
- Σκέφτεσαι ότι δε θα κοιμηθείς το βράδυ αν δεν πιεις
- Δε διασκεδάζεις αν δεν πιεις
- Σκέφτεσαι ότι αφού πίνεις όσο θέλεις μόνο το σαββατοκύριακο δεν έχεις πρόβλημα
Πως καταλαβαίνεις ότι είσαι αλκοολικός
Μερικά σημάδια που δείχνουν ότι πιθανώς είσαι αλκοολικός/αλκοολική είναι
- Δεν είστε λειτουργικός/ή στο σπίτι, στη δουλεια
- Κάνετε τα αγαπημένα σας πρόσωπα να ανησυχούν
- Αρνείστε ότι πίνετε, βρίσκετε δικαιολογίες, κρύβετε τα μπουκάλια ή θυμώνετε όταν σας υποδεικνύουν το πρόβλημα
- Χάνετε φιλίες ή αντιμετωπίζετε προβλήματα σχέσης λόγω κατανάλωσης αλκοόλ, αλλά δεν το σταματάτε
- Έχετε νομικά προβλήματα λόγω ανεξέλεγκτης συμπεριφοράς κατά τη μέθη
- Χρειάζεστε αλκοόλ για να χαλαρώσετε ή να νιώσετε αυτοπεποίθηση
- Πίνετε το πρωί ή όταν είστε μόνοι
- Μεθάτε χωρίς να το επιδιώκετε
- Ξεχνάτε συχνά τι κάνατε πίνοντας
Να πούμε εδώ ότι δεν είναι κάθε αλκοολικός σε κατάσταση αδυναμίας να λειτουργήσει, αλλά υπάρχει ένα ποσοστό που είναι σχετικά λειτουργικοί (high functioning alcoholics).
Ένας λειτουργικός αλκοολικός μπορεί να μην έχει την εικόνα που θα περιμένατε. Μπορεί να είναι υπεύθυνος και παραγωγικός. Μπορεί να είναι ένας φαινομενικά πρόσχαρος σύζυγος και πατέρας. Θα μπορούσε ακόμη και να είναι επιτυχημένος ή σε θέση ισχύος. Η επιτυχία του μάλιστα μπορεί να οδηγεί τους ανθρώπους να παραβλέπουν το πρόβλημα του.
Θα μπορούσε επίσης να είναι σε άρνηση. Μπορεί να σκεφτεί: «Έχω μια εξαιρετική δουλειά, πληρώνω τους λογαριασμούς μου και έχω πολλούς φίλους. επομένως δεν είμαι αλκοολικός ». Επίσης μπορεί να εφευρίσκει δικαιολογίες όπως: «Πίνω μόνο ακριβό κρασί» ή «Δεν έχω χάσει τα πάντα ή έχω υποστεί αποτυχίες λόγω του αλκοόλ».
Αλλά δεν είναι έτσι στην πραγματικότητα. Κανείς δεν μπορεί να πίνει υπερβολικά και να διατηρεί σημαντικές ευθύνες για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κάποια στιγμή αργά ή γρήγορα θα υπάρξει τίμημα.
Ποσότητες αλκοολ στα ποτά
Το αλκοόλ είναι μια νόμιμη ψυχοτρόπος εξαρτησιογόνος ουσία με δυνητικά δραματικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου όσο μεγαλώνει η κατανάλωσή.
Έχει καθιερωθεί η έννοια της «μονάδας αλκοόλ», για να μπορούμε να έχουμε μια μονάδα μέτρησης της κατανάλωσης. Μία μονάδα (standard unit) ισούται με 8-12gr ή 10-12.7ml καθαρής αιθυλικής αλκοόλης και αντιστοιχεί περίπου σε :
- μισό ποτήρι μπύρα (300 ml) ή
- ένα ποτήρι κρασί (12,5 ml) ή
- ένα ποτό whiskey (30 ml).
“Ασφαλή όρια” χρήσης αλκοόλ
Στο παρελθόν το ασφαλές όριο για τους άνδρες είχε τοποθετηθεί στις 21 μονάδες/εβδομ. & έως 4 μονάδες ημερησίως, ενώ για τις γυναίκες 14 μονάδες/εβδομ. & έως 3 μονάδες ημερησίως.
Η πιο θεμελιώδης αλλαγή των τελευταίων ετών είναι η απομάκρυνση από την ιδέα ενός «ασφαλούς» ορίου. Οι υγειονομικές αρχές τονίζουν πλέον ότι καμία ποσότητα αλκοόλ δεν είναι εντελώς ακίνδυνη. Αντί για «όρια ασφαλούς κατανάλωσης», η ορολογία έχει αλλάξει σε «οδηγίες για κατανάλωση χαμηλού κινδύνου».
Αυτή η αλλαγή βασίζεται σε ένα αυξανόμενο σώμα επιστημονικών στοιχείων που δείχνουν ότι ακόμη και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαφόρων προβλημάτων υγείας, όπως θα δούμε στη συνέχεια του άρθρου. Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ποσότητα που καταναλώνεται και δεν υπάρχει σαφές όριο κάτω από το οποίο η βλάβη είναι εντελώς ανύπαρκτη, γραμμή που έχει υιοθετηθεί πλέον από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 2023.
Τα όρια αυτά πάντως διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο το όριο είναι 14 μονάδες την εβδομάδα τόσο για άνδρες όσο και γυναίκες, ενώ στην Αυστραλία 10 μονάδες. Οι τρέχουσες οδηγίες στις ΗΠΑ συνιστούν όχι περισσότερο από δύο ποτά την ημέρα στους άνδρες και ένα στις γυναίκες. Στον Καναδά νέες κατευθυντήριες γραμμές από το 2023 ορίζουν τον χαμηλό κίνδυνο ως όχι περισσότερο από δύο ποτά την εβδομάδα.
Άμεσα συμπτώματα υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ ανάλογα με τα επίπεδα στο αίμα*:
- 20-30 mg/dl: ↓ κινητικής απόδοσης και ικανότητας σκέψης
- 30-80 mg/dl: Αυξημένα κινητικά και γνωσιακά προβλήματα
- 80-200 mg/dl: Αποδιοργάνωση γνωσιακών ικανοτήτων (↓κρίσης), συναισθηματική αστάθεια, μείωση κοινωνικής λειτουργικότητας και άρση αναστολών, δυσαρθρία, αταξία, αστάθεια στο βάδισμα
- 200-300 mg/dl: Νυσταγμός, κολλώδης ομιλία, διαλείψεις, υπογλυκαιμία, μείωση των αντανακλαστικών
- >300-400 mg/dl: Διαταραγμένα ζωτικά σημεία, αναπνευστική καταστολή, κώμα, θάνατος
*ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις καθώς τα επίπεδα του στο αίμα εξαρτώνται από το βάρος του ατόμου, το είδος του ποτού και ποικίλους μεταβολικούς παράγοντες
Τα συμπτώματα 1 ως 3 αποτελούν λίγο ή πολύ μέρος της καθημερινότητας του αλκοολικού
Ποιες συνέπειες έχει ο αλκοολισμός
Πατήστε το βελάκι για να εμφανιστούν οι πιθανές συνέπειες του αλκοολισμού που πραγματικά «μιλάνε από μόνες τους»!
| Ηπατική Νόσος | Κίρρωση Στεάτωση Ηπατίτιδα Καρκίνος Ήπατος |
| Χρόνια Παγκρεατίτιδα | |
| Καρκίνος Παγκρέατος | |
| Πεπτικό Σύστημα | Στοματίτιδα Οισοφαγίτιδα Γαστρίτιδα Έλκος στομάχου/δωδεκαδακτύλου Σύνδρομα δυσαπορρόφησης Καρκίνος γλώσσας, στόματος, φάρυγγα, οισοφάγου |
| Καρδιαγγειακή Νόσος | Μυοκαρδιοπάθεια Αρρυθμίες Αρτηριακή υπέρταση |
| Αιματολογικές Διαταραχές | Αναιμία Λευκοπενία Θρομβοπενία |
| Αναπνευστικό Σύστημα | Αναπνευστική καταστολή επί οξείας μέθης |
| Ηλεκτρολυτικές Διαταραχές | Υπογλυκαιμία Υπεργλυκαιμία Υπονατριαιμία Υπερασβεστιαιμία Υποφωσφαταιμία |
| Καρκίνος του Μαστού | |
| Γεννητικό Σύστημα | Υπογονιμότητα και στα δύο φύλα Διαταραχή στύσης Διαταραχές εμμήνου ρύσεως |
| Διαταραχές Θερμορύθμισης | |
| Λοιμώξεις | |
| Νευρολογικές Διαταραχές | Ηπατική εγκεφαλοπάθεια Χρόνια επίκτητη ηπατοεγκεφαλική εκφύλιση Παγκρεατική εγκεφαλοπάθεια Αλκοολική άνοια/εγκεφαλική ατροφία Μυοπάθεια Κεντρική γεφυρική μυελινόλυση Νόσος Marchiafava-Bignami Σύνδρομο αλκοολικού εμβρύου Επιληπτικές κρίσεις |
| Νευρολογικές λόγω Υποθρεψίας | Σύνδρομο Wernicke-Korsakoff Πελλάγρα Περιφερική Νευροπάθεια Οπτική Νευροπάθεια |
| Τραυματισμός (λόγω ατυχήματος ή επιληπτικών κρίσεων) | Ενδοεγκεφαλική αιμορραγία Επισκληρίδιο αιμάτωμα Υποσκληρίδιο αιμάτωμα Υδροκέφαλος Τραυματισμός νωτιαίου μυελού Συμπιεστικές νευροπάθειες («Παραλύσεις του Σαββατόβραδου») |
Να σημειωθεί απλώς ότι για αρκετές από αυτές τις συνέπειες ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται όταν ο αλκοολικός είναι και καπνιστής (το τσιγάρο είναι επίσης νόμιμη εξαρτησιογόνος ψυχοτρόπος ουσία).
Βάσει στοιχείων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το αλκοόλ προκαλεί περίπου 800.000 θανάτους ετησίως στην Ευρώπη, ήπειρο με μεγάλη παράδοση υψηλής χρήσης αλκοόλ στον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι ο καρκίνος είναι η κύρια αιτία θανάτων που οφείλονται στο αλκοόλ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σχέση μεταξύ αλκοόλ και καρκίνου παραμένει ανησυχητικά χαμηλή.
Οικονομικό κόστος αλκοολισμού
Τα στοιχεία μιλούν για ένα ΤΕΡΑΣΤΙΟ κοστος του αλκοολισμού σε οικονομικό επίπεδο.
Στις ΗΠΑ το κόστος της κατάχρησης αλκοόλ υπολογίζεται σε 185 δισεκατομμύρια δολάρια /έτος από τα οποία το μεγαλύτερο ποσοστό προκύπτει λόγω χαμένης εργασιακής παραγωγικότητας και το υπόλοιπο από δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης, έξοδα για ποινικά αδικήματα και τροχαία ατυχήματα!
Στην Ευρώπη το άμεσα μετρήσιμο κόστος που αφορά την απουσία από την εργασία, την ανεργία, τις συνέπειες από τα ατυχήματα και την εγκληματικότητα, υπηρεσίες υγείας, αστυνόμευσης, δικαιοσύνης και πρόνοιας για το 2003 υπολογίστηκε σε 125 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ το έμμεσο που αφορά την πρώιμη θνησιμότητα/ νοσηρότητα και την απώλεια παραγωγικότητας γύρω στα 270 δις.
Τα συμπεράσματα δικά σας.
Ψυχιατρικές διαταραχές από τον αλκοολισμό
Πατήστε για να εμφανιστούν οι πιθανές ψυχικές διαταραχές κατά τη διάρκεια της τοξίκωσης ή/και της στέρησης
| Τοξίκωση | Η χρήση τέτοιας ποσότητας όσης αρκεί για να προκαλέσει στο άτομο ένα σύνολο σωματικών και ψυχικών συμπτωμάτων και σημείων (βλέπε παρακάτω “επιδράσεις ανάλογα τη συγκέντρωση στο αίμα”) |
| Στερητικό Σύνδρομο | 1. Υπερδραστηριότητα Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (εφίδρωση, ταχυκαρδία) 2. Τρόμος άκρων χειρών 3. Ναυτία ή εμετός 4. Άγχος 5. Αϋπνία 6. Ψυχοκινητική διέγερση 7. Παροδικές οπτικές, κοιναισθητικές ή ακουστικές ψευδαισθήσεις 8. Επιληπτικές κρίσεις grand mal |
| Παραλήρημα στην τοξίκωση | |
| Παραλήρημα στη στέρηση (ΤΡΟΜΩΔΕΣ ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ ΜΕ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ 10%) | |
| Εμμένουσα άνοια | |
| Αμνησιακή διαταραχή | |
| Ψυχωτική διαταραχή, με παραληρητικές ιδέες ή/και ψευδαισθήσεις | |
| Διαταραχή του ύπνου | |
| Διαταραχή της διάθεσης (Κατάθλιψη, Διπολική Διαταραχή, Δυσθυμία) | |
| Αγχώδης διαταραχή | |
| Σεξουαλική δυσλειτουργία |
Ψυχιατρική Συννοσηρότητα
Άνθρωποι με ψυχιατρικά προβλήματα είναι πιο επιρρεπείς στη χρήση αλκοόλ ως μέσο αποφυγής και αυτοθεραπείας. Η συνεχής έκθεση σε στρεσογόνες καταστάσεις, είτε ενδοοικογενειακά είτε εργασιακά, μπορεί να οδηγήσει στην κατάχρηση αλκοόλ για την καταπράυνση του άγχους.
Ψυχικές διαταραχές και αλκοολισμός συνδέονται στενά όντας ουσιαστικά συγκοινωνούντα δοχεία. Για παράδειγμα, ένα άτομο με κατάθλιψη μπορεί να καταφύγει στο αλκοόλ, ενώ η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.
Συνύπαρξη κατάχρησης αλκοολ με τις παρακάτω διαταραχές & ποσοστά :
- Διαταραχές προσωπικότητας 50–80% (κυρίως αντικοινωνική, οριακή και παρανοειδής)
- Αγχώδεις διαταραχές 25-50%
- Μείζων καταθλιψη 30-40%.
- Εξάρτηση από ναρκωτικές παράνομες ουσίες 20-40%
- Σχιζοφρένεια 10-40%
- Διαταραχές διατροφής 10-50%
- 20-30% όσων αυτοκτονούν
Απεξάρτηση από αλκοόλ
“Πως να κόψω το αλκοόλ” είναι το μεγάλο ερώτημα για πολλούς ανθρώπους παγιδευμένους στην εξάρτηση.
Στο σοβαρό αλκοολισμό το απότομο κόψιμο του αλκοόλ χωρίς ιατρική υποστήριξη αποτελεί λάθος & δυνητικά επικίνδυνη κίνηση.
Στο χρόνιο αλκοολισμό η διακοπή είναι λάθος να γίνει χωρίς βοήθεια.
Η απεξάρτηση από το αλκοόλ είναι μια δύσκολη, πολυεπίπεδη, αλλά εφικτή διαδικασία. Όταν ο αλκοολισμός είναι βαρύς προηγείται η φάση της αποτοξίνωσης και αντιμετώπισης του συνδρόμου στέρησης με φάρμακα και στη συνέχεια ακολουθούν οι φάσεις της αντιμετώπισης της όποιας υποκείμενης διαταραχής, π.χ. η θεραπεία κατάθλιψης, αλλά και η φάση της συντήρησης/αποχής από την χρήση. Αυτό το τελευταίο ίσως είναι η μεγαλύτερη πρόκληση.
Για να κοπεί το αλκοόλ σωστά στη φάση της αποτοξίνωσης, συχνά απαιτείται νοσηλεία για ένα διάστημα ανάλογα με τη βαρύτητα της κατάχρησης. Πολλοί αλκοολικοί επιθυμούν να το αποφύγουν αυτό, επιδιώκοντας να διακόψουν είτε μόνοι τους, είτε στο σπίτι. Η απόλυτη συμμόρφωση στις οδηγίες του ψυχιάτρου που έχει εμπειρία στη διαδικασία απεξάρτησης είναι σημείο κλειδί για την ομαλή πορεία της αποτοξίνωσης.
Θεραπεία αποκατάστασης από το αλκοόλ
Πρόκειται για την πολύμηνη ή μακροχρόνια συνήθως θεραπεία που ακολουθεί την αρχική φάση απεξάρτησης. Εκτός από αντικαταθλιπτικά φάρμακα και σταθεροποιητικούς παράγοντες που συχνά χρησιμοποιούνται σε αυτές τις περιπτώσεις, άλλα φάρμακα που βοηθούν είναι :
- Ναλτρεξόνη (Nalorex) : ανταγωνιστής υποδοχέων οπιοειδών με υψηλότερη συγγένεια στον μ-υποδοχέα. Μειώνει το αίσθημα ανταμοιβής και άρα την επιθυμία για αλκοόλ. Χρήση για ένα έτος.
- Ναλμεφένη (Selincro) : ανταγωνιστής στους μ και δ υποδοχείς οπιοειδών και μερικός αγωνιστής στον υποδοχέα κάππα (κ)-οπιοειδών
Τα δύο παραπάνω φάρμακα ενδείκνυνται για τη μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ σε ενήλικες ασθενείς με εξάρτηση από το αλκοόλ που έχουν υψηλό επίπεδο κινδύνου κατανάλωσης, χωρίς σωματικά συμπτώματα στέρησης και οι οποίοι δεν χρειάζονται άμεση αποτοξίνωση.
Δεν κυκλοφορούν στην Ελλάδα τα παρακάτω 2 φάρμακα που επίσης χρησιμοποιούνται :
- Δισουλφιράμη (Antabuse) : Δρα αναστέλλοντας την αφυδρογονάση της ακεταλδεϋδης. Φάρμακο που αν συνδυαστεί με αλκοόλ προξενεί έντονη αντίδραση αποστροφής με πονοκέφαλο, ναυτία, ταχυκαρδία, δύσπνοια και σημαντική δυσφορία.
- Ακαμπροσάτη : ανταγωνιστής NMDA & ενεργοποίηση Gaba υποδοχέων. Συμβάλλει στη μείωση του άγχους, της ανησυχίας, της αϋπνίας, τα οποία είναι συχνά συμπτώματα στη φάση της αποκατάστασης.
Στη θεραπεία αποκατάστασης φυσικά περιλαμβάνεται ψυχοθεραπευτική υποστήριξη, η οποία μπορεί να είναι ομαδική σε ειδικά κέντρα όπως το ΚΕΘΕΑ αλλά και ατομική ψυχοθεραπεία.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής