Αξίες : Τι είναι & 12 ρητά για το τι έχει αξία στη ζωή

Αξίες – αξία : ορισμοί

Με τον όρο αξίες έχει επικρατήσει να εννοούμε εκείνες τις ιδέες, πεποιθήσεις, έννοιες, συμπεριφορές που θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές και επιθυμητές για το σύνολο ή για πολύ μεγάλες ομάδες ανθρώπων π.χ. η φιλία, η ελευθερία.

Από μια άλλη οπτική, αξία είναι ένα ποσοτικό και ποιοτικό μέτρο σύγκρισης που χρησιμοποιείται στο οικονομικό πεδίο και αποδίδεται αριθμητικά : λέμε π.χ. η οικονομική αξία ενός προϊόντος είναι τόσα ευρώ, η χρηματική αξία ενός αγαθού.

Αξία αποτελεί επίσης και το σύνολο των θετικών ιδιοτήτων, προτερημάτων, επιτευγμάτων ενός ατόμου ή ενός έργου. Έτσι σε αυτή την περίπτωση μιλάμε π.χ. για καλλιτεχνική αξία, επιστημονική αξία.

Σε κάθε περίπτωση οι αντιλήψεις μας για την αξία επηρεάζουν σε αδιαμφισβήτητα μεγάλο βαθμό τόσο την ψυχική μας κατάσταση όσο και τη συμπεριφορά μας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι ακολουθούν ένα προσωπικό σύστημα αξιών είτε συνειδητά είτε όχι. Η πορεία στη ζωή με βάση ένα απόλυτο σύστημα αξιών δεν είναι κάτι εύκολο και η ανάγκη για συμβιβασμούς είναι πιθανό να παραστεί καθώς δεν μπορούμε να ελέγχουμε το τυχαίο.

Αν και θεωρητικά το τι έχει αξία στη ζωή είναι διαχρονικό, σε ρεαλιστικό-πραγματιστικό επίπεδο δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε αδιόρατες ή πιο εμφανείς αλλαγές με το πέρασμα του χρόνου και με την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Κατηγορίες αξιών

Βλέπουμε ήδη ότι από τους αρκετούς ορισμούς οι αξίες μπορούν να διαχωριστουν σε διάφορες κατηγορίες που συχνά αλληλοεπικαλύπτονται. Για παράδειγμα η αγάπη ως έννοια και συναίσθημα. Ας δούμε ορισμένες κατηγορίες αξιών :

• Οι ηθικές αξίες οι οποίες έχουν μια πανανθρώπινη διάσταση και συχνά η παραμέληση, παραβίασή τους εγείρει ψυχική αναστάτωση στα άτομα μέσω των συναισθημάτων της ενοχής και της ντροπής. Άλλωστε ντροπή και ενοχή θεωρούνται συναισθήματα με ηθικό περιεχόμενο. Παραδείγματα είναι η εντιμότητα, ο σεβασμός, η αξιοπρέπεια, η ειλικρίνεια.
• Oι παραδοσιακές αξίες που θεωρούνται σημαντικές ή άξιες σεβασμού από ορισμένες ομάδες ανθρώπων έχοντας προκύψει ως προϊόν ιστορικής ωρίμανσης από το μακρινό παρελθόν.
• Oι πολιτισμικές αξίες που αφορούν ιδέες και έννοιες σπουδαίες και ξεχωριστές σε εθνικό επίπεδο όπως η γλώσσα.
• Oι πνευματικές αξίες όπως π.χ. η κριτική ικανότητα, η συναισθηματική νοημοσύνη, η περισυλλογή, η ενδοσκόπηση, η δημιουργικότητα.
• Oι ψυχικές αξίες όπως το θάρρος, η ελπίδα, η υπομονή, η επιμονή, η ενσυναίσθηση.
• Oι θρησκευτικές αξίες όπως η κατάνυξη, η εγκράτεια, η προσευχή, η συμπόνια.
• Όσες αφορούν την αισθητική που αποδίδουν το πόσο ωραίο είναι κάτι για παράδειγμα η αρμονία, η ομορφιά, ο μινιμαλισμός.
• Οι ανθρωπιστικές αξίες που αφορούν την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων π.χ. η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη.

Ρητά και γνωμικά για αξίες

---

Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος