Τι είναι η αποδοχή;
Η αποδοχή είναι η συνειδητή και εσωτερική αναγνώριση μιας κατάστασης, ενός συναισθήματος ή μιας πραγματικότητας, χωρίς αντίσταση, άρνηση ή προσπάθεια να την αλλάξουμε άμεσα. Δεν σημαίνει παθητικότητα ή παραίτηση, αλλά κατανόηση και επίγνωση, ώστε να μπορούμε να ανταποκριθούμε με σοφία και δράση, όταν χρειάζεται.
Η αποδοχή δεν είναι κάτι αυτονόητο για όλους, ούτε κάτι που υπακούσει στη διχοτόμηση άσπρο-μαύρο. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μάθει ότι είναι λάθος να αποδέχονται το οτιδήποτε και άλλοι που αποδέχονται τα πάντα ακόμα και αυτά που τους βλάπτουν γιατί νιώθουν ότι δεν έχουν τη δύναμη να αντιδράσουν.
Πότε πρέπει να αποδεχόμαστε αυτό που συμβαίνει (εσωτερικά και εξωτερικά);
Η αποδοχή είναι απαραίτητη όταν:
1️⃣ Δεν μπορούμε να αλλάξουμε μια κατάσταση
- 📌 Παράδειγμα: Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Ο πόνος είναι φυσικός, αλλά η αποδοχή της πραγματικότητας επιτρέπει την προσαρμογή και την επούλωση.
2️⃣ Όταν αφορά τα συναισθήματά μας (χωρίς να τα καταπιέζουμε)
- 📌 Παράδειγμα: Αν νιώθουμε θλίψη, άγχος ή burnout, η αποδοχή του συναισθήματος χωρίς αυτοκατηγορία βοηθά να το διαχειριστούμε αποτελεσματικά.
3️⃣ Όταν πρόκειται για τον εαυτό μας (τα όριά μας, την προσωπικότητά μας, το σώμα μας)
- 📌 Παράδειγμα: Ένας άνθρωπος που έχει χαμηλή αντοχή στην αδικία πρέπει να αποδεχτεί αυτή την ευαισθησία (αφού την αναγνωρίσει ότι υπάρχει) και να βρει τρόπους να τη διαχειριστεί, αντί να πιέζεται να είναι κάποιος άλλος.
4️⃣ Όταν αφορά την ανθρώπινη ποικιλομορφία και τη διαφορετικότητα
- 📌 Παράδειγμα: Η αποδοχή των πολιτισμικών διαφορών, των προσωπικών επιλογών ή των πεποιθήσεων των άλλων, χωρίς να προσπαθούμε να τους αλλάξουμε.
5️⃣ Όταν η άρνηση της πραγματικότητας φέρνει περισσότερο πόνο
- 📌 Παράδειγμα: Κάποιος που δεν αποδέχεται ότι η σχέση του έχει τελειώσει, βασανίζεται προσπαθώντας να την επαναφέρει με λάθος τρόπους.
Πότε δεν πρέπει να αποδεχόμαστε μια κατάσταση;
Η αποδοχή δεν είναι σωστή όταν:
1️⃣ Όταν κάτι είναι άδικο ή ανήθικο
- 📌 Παράδειγμα: Αν ένας εργαζόμενος υφίσταται εκμετάλλευση ή παρενόχληση στη δουλειά του, δεν πρέπει να αποδεχτεί τη συμπεριφορά, αλλά να αναζητήσει λύσεις.
2️⃣ Όταν μπορούμε να αλλάξουμε κάτι προς το καλύτερο
- 📌 Παράδειγμα: Αν κάποιος έχει ανθυγιεινές συνήθειες, η αποδοχή ότι «έτσι είμαι» δεν είναι ωφέλιμη. Αντίθετα, μπορεί να κάνει μικρές αλλαγές για βελτίωση.
3️⃣ Όταν κάποιος μας χειραγωγεί ή μας εκμεταλλεύεται
- 📌 Παράδειγμα: Σε μια τοξική σχέση, αν αποδεχτούμε την κακομεταχείριση και το gaslighting, ενισχύουμε τον κύκλο της καταπίεσης.
4️⃣ Όταν οδηγεί σε παραίτηση από τα όνειρα και τους στόχους μας
- 📌 Παράδειγμα: Αν κάποιος θέλει να κάνει καριέρα σε έναν δημιουργικό τομέα, αλλά εγκαταλείπει το όνειρό του επειδή «είναι δύσκολο», η αποδοχή λειτουργεί ως παγίδα.
5️⃣ Όταν χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για αδράνεια
- 📌 Παράδειγμα: «Δεν μπορώ να αλλάξω τη ζωή μου, οπότε θα συμβιβαστώ»—αν και κάποιες καταστάσεις δεν αλλάζουν άμεσα, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να προσπαθήσουμε.
📌 Η αποδοχή είναι ένα σημαντικό εργαλείο, αλλά δεν πρέπει να οδηγεί σε παθητικότητα ή εγκατάλειψη. Πρέπει να αποδεχόμαστε αυτό που δεν αλλάζει, να μαθαίνουμε από αυτό, και να δρούμε όταν μπορούμε να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη.
Πως μπορείς να μάθεις τι να αποδέχεσαι και τι όχι
Το να μάθεις τι να αποδέχεσαι και τι όχι είναι μια διαδικασία που απαιτεί αυτογνωσία, κριτική σκέψη και συναισθηματική ισορροπία. Δεν υπάρχει μια απόλυτη απάντηση, αλλά υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές που μπορούν να σε βοηθήσουν να πάρεις σωστές αποφάσεις.
🔹 1. Χρησιμοποίησε το τρίπτυχο: Αποδοχή – Αλλαγή – Απομάκρυνση
Για να αποφασίσεις αν πρέπει να αποδεχτείς μια κατάσταση, ρώτησε τον εαυτό σου:
✅ Μπορώ να την αλλάξω; → Αν ναι, τότε χρειάζεται δράση.
✅ Δεν μπορώ να την αλλάξω; → Αν όχι, τότε χρειάζεται αποδοχή.
✅ Με βλάπτει σοβαρά; → Αν ναι και δεν αλλάζει, τότε χρειάζεται απομάκρυνση.
📌 Παράδειγμα:
- Αν έχω ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον, μπορώ είτε να προσπαθήσω να το αλλάξω (μέσω διαλόγου, καταγγελίας) είτε, αν δεν αλλάζει, να αποχωρήσω.
- Αν βρέχει έξω, δεν μπορώ να αλλάξω τον καιρό, αλλά μπορώ να πάρω ομπρέλα.
- Αν έχασα ένα αγαπημένο πρόσωπο, δεν μπορώ να το αλλάξω, οπότε η αποδοχή είναι το μόνο που μπορεί να με βοηθήσει.
🔹 2. Διαχώρισε τα πράγματα που είναι στον έλεγχό σου από αυτά που δεν είναι
Σύμφωνα με τον Στωικισμό, ένα σημαντικό βήμα είναι να διαχωρίσεις τα γεγονότα σε:
1️⃣ Αυτά που μπορείς να ελέγξεις (τι λες, τι κάνεις, πώς αντιδράς).
2️⃣ Αυτά που δεν μπορείς να ελέγξεις (τι σκέφτονται οι άλλοι, τι θα συμβεί αύριο, παρελθοντικά γεγονότα).
📌 Παράδειγμα:
- Δεν μπορείς να ελέγξεις αν κάποιος σε απορρίψει, αλλά μπορείς να ελέγξεις πώς θα το διαχειριστείς.
- Δεν μπορείς να ελέγξεις την οικονομική κρίση, αλλά μπορείς να ελέγξεις πώς θα προσαρμοστείς σε αυτήν.
💡 Γενικός κανόνας: Αν κάτι δεν μπορείς να το αλλάξεις, το να το αποδεχτείς φέρνει ηρεμία.
🔹 3. Ρώτησε τον εαυτό σου: Αυτή η αποδοχή με βοηθάει ή με παγιδεύει;
Η αποδοχή είναι θετική όταν σε βοηθάει να προχωρήσεις. Είναι αρνητική όταν σε κρατάει στάσιμο ή σε κάνει να συμβιβάζεσαι με κάτι βλαβερό.
📌 Παράδειγμα:
- Αν αποδέχεσαι ότι έχεις άγχος, αυτό σε βοηθά να το διαχειριστείς.
- Αν αποδέχεσαι ότι δεν αξίζεις την αγάπη, αυτή η αποδοχή σε καταστρέφει.
💡 Τεχνική: Όταν δεν είσαι σίγουρος, δοκίμασε να φανταστείς τη ζωή σου με και χωρίς την αποδοχή. Ποιο σενάριο είναι πιο υγιές;
🔹 4. Διάκριση μεταξύ «Παθητικής Αποδοχής» και «Συνειδητής Αποδοχής»
- Παθητική αποδοχή: «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα, οπότε δεν προσπαθώ καν».
- Συνειδητή αποδοχή: «Αυτό δεν αλλάζει, οπότε σταματώ να σπαταλώ ενέργεια σε κάτι που δεν έχει λύση».
📌 Παράδειγμα:
- Παθητική αποδοχή: «Έτσι είναι οι σχέσεις, πάντα πληγώνουν». (Αρνητικό)
- Συνειδητή αποδοχή: «Οι σχέσεις μπορεί να έχουν δυσκολίες, αλλά μπορώ να επιλέξω να μην μένω σε τοξικές καταστάσεις». (Θετικό)
🔹 5. Αν κάτι σε κάνει να υποφέρεις, δες αν είναι λόγω μη αποδοχής ή επειδή πρέπει να αλλάξει
🔹 Αν υποφέρεις γιατί αρνείσαι την πραγματικότητα, τότε η αποδοχή μπορεί να σε απελευθερώσει.
🔹 Αν υποφέρεις γιατί κάτι είναι ανθυγιεινό ή βλαβερό, τότε δεν πρέπει να το αποδεχτείς, αλλά να το αλλάξεις.
📌 Παράδειγμα:
- Αν νιώθεις άσχημα επειδή δεν αποδέχεσαι ένα τραυματικό παρελθόν, η λύση είναι να το αποδεχτείς και να θεραπευτείς.
- Αν νιώθεις άσχημα επειδή είσαι σε μια σχέση που σε μειώνει, τότε η αποδοχή δεν είναι η λύση. Πρέπει να δράσεις.
💡 Ρώτα τον εαυτό σου: «Υποφέρω επειδή δεν αποδέχομαι κάτι ή επειδή πρέπει να το αλλάξω;»
🔹 6. Εμπιστεύσου τη διαίσθησή σου
Μερικές φορές, βαθιά μέσα σου ξέρεις τι πρέπει να αποδεχτείς και τι όχι. Αν κάτι συνεχώς σε ενοχλεί, πιθανότατα πρέπει να αλλάξει και όχι να το αποδεχτείς. Η διαίσθηση βέβαια δεν πρέπει να εξιδανικεύεται ως ένας απόλυτος οδηγός καθώς εξαρτάται από το πως αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα και άρα ενίοτε μας οδηγεί σε λάθη.
📌 Παράδειγμα:
- Αν νιώθεις δυσφορία κάθε φορά που πηγαίνεις στη δουλειά σου, ίσως πρέπει να αλλάξεις περιβάλλον.
- Αν σε ταλαιπωρεί ένα παρελθοντικό λάθος που δεν αλλάζει, τότε η αποδοχή θα σε λυτρώσει.
💡 Άσκηση: Αν έχεις αμφιβολίες, γράψε τις σκέψεις σου σε δύο στήλες:
- Τι μπορώ να αλλάξω;
- Τι πρέπει να αποδεχτώ;
Συχνά, η απάντηση γίνεται πιο ξεκάθαρη όταν τη βλέπεις γραμμένη.
🔹 7. Εφαρμογή του κανόνα των 5 ετών
Αν αναρωτιέσαι αν κάτι αξίζει την αποδοχή ή την αλλαγή, σκέψου το εξής:
💭 «Θα έχει σημασία αυτό το πρόβλημα σε 5 χρόνια;»
📌 Παράδειγμα:
- Αν σε απασχολεί μια αποτυχία σε μια εργασία, πιθανότατα δεν θα έχει σημασία σε 5 χρόνια → Αποδοχή.
- Αν είσαι σε μια σχέση που σε μειώνει, αυτό θα σε επηρεάσει μακροπρόθεσμα → Αλλαγή.
📌 Συμπέρασμα
Το να μάθεις τι να αποδέχεσαι και τι όχι είναι ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα ζωής και μας βοηθά στο χτίσιμο ψυχικής ανθεκτικότητας. Χρειάζεται:
✔ Αυτογνωσία – Να ακούς τον εαυτό σου.
✔ Ορθολογική σκέψη – Να διαχωρίζεις τι αλλάζει και τι όχι.
✔ Συναισθηματική επίγνωση – Να κατανοείς πότε η αποδοχή σε βοηθά και πότε σε εγκλωβίζει.
✔ Δράση όταν χρειάζεται – Να μην αποδέχεσαι ό,τι σε βλάπτει.
💡 Τελική σκέψη: Αν κάτι δεν αλλάζει, αποδέξου το. Αν μπορεί να αλλάξει, δράσε. Αν δεν ξέρεις, δώσε χρόνο στον εαυτό σου να το κατανοήσει. ✨
Σπύρος Καλημέρης
Πηγές
- Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης (ACT – Acceptance and Commitment Therapy)
- Βιβλίο: Harris, R. (2009). The Happiness Trap: How to Stop Struggling and Start Living.
- Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT – Cognitive Behavioral Therapy)
- Beck, A. T. (1976). Cognitive Therapy and the Emotional Disorders.
- Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία (DBT – Dialectical Behavior Therapy)
- Linehan, M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder.
Φιλοσοφικές προσεγγίσεις
- Στωικισμός (Epictetus, Marcus Aurelius, Seneca)
- Epictetus: The Enchiridion (Διαχωρισμός μεταξύ όσων μπορούμε και δεν μπορούμε να ελέγξουμε).
- Marcus Aurelius: Meditations (Η σημασία της αποδοχής της πραγματικότητας).
Μοντέλα αυτογνωσίας και λήψης αποφάσεων
- Stephen R. Covey: The 7 Habits of Highly Effective People (Κύκλος επιρροής και ελέγχου).
Τεχνικές ενσυνειδητότητας (Mindfulness)
Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever You Go, There You Are: Mindfulness Meditation in Everyday Life.