Ο εργασιακός εκφοβισμός είναι φαινόμενο υπαρκτό και συχνά υποτιμημένο. Αν δεν το έχετε βιώσει εσείς οι ίδιοι, σίγουρα θα έχετε ακούσει από τρίτους ιστορίες παρενόχλησης, απαξίωσης, χλευασμού και εκφοβισμού στο εργασιακό περιβάλλον. Και αν νομίζατε ότι αυτά είναι απλά ατυχή περιστατικά που έχουν να κάνουν με κακά αφεντικά ή δύστροπους συναδέλφους, δυστυχώς, αποτελούν κάτι πολύ πιο σοβαρό, που έχει δυσμενείς ψυχοσωματικές επιπτώσεις σε όποιον το υφίσταται σε τακτική βάση:
Αποτελούν φαινόμενα Mobbing.
Το Mobbing ως όρος: προέλευση και σημασία
Τον όρο χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Σουηδός ψυχολόγος Heinz Leymann τη δεκαετία του 1980, θέλοντας να ερευνήσει τις πράξεις νοσοκόμων που είχαν διαπράξει αυτοκτονία ή προσπάθησαν να αυτοκτονήσουν, λόγω γεγονότων που βίωσαν στο χώρο εργασίας τους. Περιέγραψε το φαινόμενο ως «μια εχθρική και ανήθικη συμπεριφορά, η οποία κατευθύνεται με συστηματικό τρόπο από ένα ή περισσότερα άτομα προς ένα άλλο άτομο, που καθηλώνεται αβοήθητο και ανυπεράσπιστο λόγω της συνεχιζόμενης έκθεσής του στο mobbing». Έβγαλε τη λέξη από το αγγλικό ρήμα mob που σημαίνει επιτίθεμαι και περικυκλώνω.
Έχει εξαιρετικό σημειολογικό ενδιαφέρον μάλιστα, ότι ο όρος είχε πρωτοχρησιμοποιηθεί από τον ιατρό και ζωολόγο K. Lorenz, ο οποίος περιέγραψε με αυτό τον τρόπο την επιθετική και συσπειρωμένη συμπεριφορά μιας αγέλης ζώων απέναντι σε μέλη της, με σκοπό τον εκφοβισμό και την εκδίωξή τους απ’ αυτήν. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA), όρισε το mobbing ως «η επαναλαμβανόμενη και αδικαιολόγητη συμπεριφορά προς ένα εργαζόμενο, ή μια ομάδα εργαζομένων, η οποία προκαλεί κινδύνους για την υγεία και ασφάλεια τους».
Ο εργασιακός εκφοβισμός έχει γίνει αντικείμενο συζητήσεων και μελετών, καθώς πλήττει την ψυχική υγεία και την ευημερία των εργαζομένων.
Πως εκδηλώνεται o εργασιακός εκφοβισμός
Πιο απλά, το mobbing είναι ένα είδος εκφοβισμού και βίας, που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες εχθρικές, λεκτικές και μη λεκτικές συμπεριφορές εναντίον του εργαζομένου, προερχόμενες είτε από τον προϊστάμενο στον υφιστάμενο, είτε μεταξύ συναδέλφων. Όπως είναι αναμενόμενο, είναι μια επίθεση που προκαλεί σοκ, ταραχή και απελπισία στο άτομο που την υφίσταται, ενώ το οδηγεί σταδιακά σε απομόνωση, αμφισβήτηση των ικανοτήτων του και θλίψη. Αυτά τα συναισθήματα και η επαναληπτικότητα της κατάστασης, λειτουργούν τελικά διαβρωτικά και τοξικά, φέροντας σοβαρότατες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, την ασφάλεια, την εργασιακή ζωή και τα παραγωγικά αποτελέσματα του θύματος.
Σε αρκετές περιπτώσεις, προκύπτει σαν αποτέλεσμα υπάρχουσας προκατάληψης σε βάρος εργαζόμενου που διαφέρει από τους συναδέρφους του πχ στο φύλο, την καταγωγή, τις θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις, την ηλικία, κάποια σωματική αναπηρία κα. Συχνά επίσης σε εργασιακούς χώρους δημιουργείται προκατάληψη, επειδή ένα άτομο διαφέρει σε κάτι που προκαλεί τη ζήλεια και τον φθόνο, όπως είναι η εμφάνισή του, κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, η οικονομική του κατάσταση, οι σπουδές ή οι ικανότητές του.
Είναι θλιβερό το γεγονός, ότι η χώρα μας, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια μεταξύ των πρώτων θέσεων στην Ευρώπη για κακοποιητικές μεταχειρίσεις στο χώρο εργασίας, παρά το γεγονός ότι με το νόμο (Ν 4808/21) ενσωμάτωσε στο δίκαιο της τη Σύμβαση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που αφορά στην εξάλειψη της παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο με παράλληλη απαγόρευση οποιασδήποτε μορφής βίας.
Μήπως είστε θύμα mobbing;
Αν έχετε δεχθεί κατ’ επανάληψη, λεκτική, σωματική και ηθική παρενόχληση στη δουλειά σας, αν έχετε χάσει παντελώς το κέφι σας για εργασία, βιώνετε άγχος, ντροπή και φόβο όταν μπαίνετε στο χώρο και σκέφτεστε καθημερινά να τα παρατήσετε, πιθανότατα είστε θύμα mobbing.
Βίαιη και εχθρική συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο, πρακτικά υφίσταται όταν:
- Παρεμποδίζονται συστηματικά οι ιδέες και προτάσεις σας
- Αγνοείστε, δε σας απευθύνουν το λόγο, δε σας καλούν στις συναντήσεις
- Δέχεστε υποτιμητικά σχόλια, φωνές και ύβρεις, είτε είστε μόνοι σας, είτε μπροστά σε τρίτους
- Σας απομονώνουν συστηματικά
- Διαδίδουν ψευδείς πληροφορίες, κάνουν διαρκές και κακόβουλο κουτσομπολιό για σας
- Σας αναθέτουν μεγάλο όγκο εργασίας και σας αποδίδουν αβάσιμες ευθύνες για λάθη και ασυνέπειες
- Σας τοποθετούν σε θέση «ψυγείο», θέση δηλαδή χωρίς καθήκοντα
- Δέχεστε απειλές, εκβιασμούς, ακόμη και σωματική επίθεση
- Δεν σας παρέχονται τα κατάλληλα εργαλεία για να εκτελέσετε το καθήκον σας, πχ υπολογιστή, ή σας αποκρύπτουν χρήσιμες για τη δουλειά σας πληροφορίες
- Υπομένετε ανάρμοστα, ανεπιθύμητα σεξουαλικά αγγίγματα και σχετικούς υπαινιγμούς
Οι δηλητηριώδεις επιπτώσεις του εργασιακού εκφοβισμού στο θύμα
Η διαρκής έκθεση σε περιβάλλον άγχους, έντασης και βίας, οδηγεί μαθηματικά στην ανάπτυξη ψυχοσωματικών προβλημάτων, με ότι αυτό σημαίνει στη συνέχεια για την κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική ζωή του θύματος. Μπορεί να εμφανίσει άγχος, κατάθλιψη, ακόμα και μετατραυματικό στρες (PTSD) και ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως πονοκέφαλοι, αϋπνία ή στομαχικά προβλήματα. Αυτές οι επιπτώσεις επηρεάζουν όχι μόνο την υγεία και την ευημερία του θύματος, αλλά και την ικανότητά του να συνεχίσει να λειτουργεί αποτελεσματικά και παραγωγικά. Όταν ένα άτομο ταπεινώνεται και παρενοχλείται συστηματικά, χάνει τελικά την εμπιστοσύνη στις ικανότητές του, την αίσθηση του εαυτού του και άρα… την ταυτότητά του.
Και δυστυχώς, οι επιπτώσεις είναι πιθανό να «ριζώσουν» στο θύμα και να εξακολουθήσουν να υφίστανται, ακόμη και μετά την οριστική αποχώρηση του από τον χώρο εργασίας.
Τοξικό εργασιακό περιβάλλον ως αποτέλεσμα εργασιακού εκφοβισμού είναι παράγοντας κινδύνου για το φαινόμενο της εργασιακής εξουθένωσης (burnout). Ο εργασιακός εκφοβισμός είναι κάθε άλλο παρά ασυνήθιστο φαινόμενο και μάλιστα τελευταία έρευνα στην Ελλάδα τον τοποθετεί στο 40% των εργαζομένων τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα.
Ο εργασιακός εκφοβισμός δυστυχώς δε λείπει στον τομέα της ιατρικής και της επιστήμης, γεγονός που πρόσφατα έχει αναγνωριστεί. Μάλιστα πρόσφατη πρωτοφανής ελληνική μελέτη μετράει ~50% ποσοστά εκφοβισμού ιατρών και νοσηλευτών σε μονάδες εντατικής θεραπείας παίδων.
Συνοπτικά οι πιθανές συνέπειες του mobbing :
- Κατάθλιψη
- Απώλεια αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης
- Αυξημένα επίπεδα άγχους
- Κρίσεις πανικού
- Κακή ποιότητα ύπνου ή αυπνία
- Αδράνεια και απροθυμία
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι, ανορεξία, εφιδρώσεις, τρέμουλο, ευερέθιστο έντερο
- Αίσθημα μοναξιάς & απομόνωσης
- Επιθετικότητα και θυμό
- Άγχος και διάφορες φοβίες
- Burnout
Αντιμετωπίστε το mobbing – Ψυχολογική και Νομική Αρωγή
Είναι σαφές από τα παραπάνω, ότι εκείνος που θα βιώσει mobbing, θα χρειαστεί όση περισσότερη υποστήριξη και συμπαράσταση μπορεί να έχει από το οικείο του -και όχι μόνο- περιβάλλον. Πάντως, το θύμα δεν πρέπει επ’ ουδενί να διστάσει να το συζητήσει και να ζητήσει βοήθεια. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας, μπορεί να του δώσει συμβουλές σχετικά με την ανάκτηση της αυτοπεποίθησής του, την αναγνώριση των προσωπικών του ορίων και την υπεράσπιση με σθένος και σταθερότητα της θέσης του, ενώ θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση τυχόντων τραυματικών συμπτωμάτων.
Σε επίπεδο εργασιακών και νομικών δικαιωμάτων, το θύμα πρέπει να καταγράφει όλα τα περιστατικά με λεπτομέρειες, όταν διαπιστώσει ότι επαναλαμβάνονται. Στη συνέχεια, να μιλήσει με τον προϊστάμενο του ή να κάνει γραπτή (ώστε να αποδεικνύεται) αναφορά στον εργοδότη του για την κατάσταση, καλώντας τον να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να πάψει η παρενόχληση. Αν αυτά δεν αποδώσουν, μπορεί να καταθέσει προσφυγή στην Επιθεώρηση Εργασίας ή τον Συνήγορο του Πολίτη, με ταυτόχρονη καταγγελία του εργοδότη.
Η συντακτική ομάδα του Kalimeristherapist