Τι είναι η ηλεκτροσπασμοθεραπεία
Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ΗΣΘ) είναι μια μέθοδος θεραπείας της κατάθλιψης. Σε σχέση με το παρελθόν έχει υψηλότερο βαθμό ασφάλειας και σε αυτό έχει συμβάλλει η δραστική βελτίωση της τεχνολογίας των μηχανημάτων της ΗΣΘ. Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία εφαρμόζεται σε ειδικές κλινικές και νοσοκομεία και διενεργείται από αναισθησιολόγο σε συνεργασία με ψυχίατρο.
Πότε χρησιμοποιείται η ηλεκτροσπασμοθεραπεία
Σε όλους τους τύπους σοβαρής κατάθλιψης & άλλες διαταραχές
- Ανθεκτική κατάθλιψη μη ανταποκρινόμενη σε φαρμακευτική αγωγή
- Κατατονική κατάθλιψη / εμβροντησία (π.χ. άρνηση λήψης τροφής & υγρών)
- Ψυχωτική κατάθλιψη
- Επείγουσα ανάγκη ταχείας ύφεσης λόγω αυτοκτονικού ιδεασμού ή διέγερσης
- Επιλόχεια κατάθλιψη / ψύχωση
- Κατάθλιψη στην εγκυμοσύνη
- Διπολική κατάθλιψη
- Σοβαρή κατάθλιψη σε ηλικιωμένους
- Προφύλαξη κατάθλιψης ειδικά σε περιπτώσεις με προηγούμενο γνωστό ευεργετικό αποτέλεσμα
- Μανία
- Ανθεκτική Βαριά ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
- Ανθεκτική σε φάρμακα / Κατατονική σχιζοφρένεια
- Άλλες ειδικότερες / σπανιότερες διαταραχές
Στην εγκυμοσύνη και όταν συντρέχουν λόγοι μη χρήσης φαρμάκων έχει αρκετά θετικά αποτελέσματα. Πάντως η περίπτωση της κατάθλιψης στην εγκυμοσύνη είναι ιδιαίτερη και χρειάζεται να αξιολογηθούν όλες οι παράμετροι με συνεργασία ψυχιάτρου, γυναικολόγου και αναισθησιολόγου πριν τη λήψη απόφασης για οποιαδήποτε θεραπεία.
Μπορεί να εφαρμοστεί συνδυαστικά με φαρμακευτική αγωγή, ενώ έχει δοκιμαστεί και ενίσχυση της δράσης της με rTMS, μια άλλη αποτελεσματική θεραπεία της κατάθλιψης χωρίς φάρμακα και ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Στερεότυπα για το “ηλεκτροσόκ”
Εξαιρετικά διαστρεβλωμένες αντιλήψεις υπάρχουν στον ευρύ πληθυσμό σχετικά με την ηλεκτροσπασμοθεραπεία (Electroconvulsive Therapy , ECT). Πρόκειται για μια από τις πιο στιγματιστικές έννοιες στο χώρο της ψυχιατρικής. Ο όρος «ηλεκτροσοκ» χρησιμοποιείται με δέος, περιφρόνηση, απέχθεια ή ειρωνεία για να χαρακτηρίσει μια θεραπεία που στο εξωτερικό χρησιμοποιείται ευρύτατα στην αντιμετώπιση διάφορων ψυχικών διαταραχών με κύρια τη σοβαρή κατάθλιψη.
Ο κόσμος θεωρεί ότι η ΗΣΘ είναι κάτι το τρομερό..μια βαριά κατάθλιψη όμως είναι επίσης κάτι τρομερό, μια κατάσταση τόσο διαβρωτική για τον ψυχισμό του ατόμου όσο δύσκολα μπορεί να διανοηθεί κάποιος. Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία μπορεί να αποβεί σωτήρια για αυτά τα άτομα και να αποτρέψει μια πιθανή αυτοκτονία.
Τα στερεότυπα περιλαμβάνουν συχνά φόβο για πιθανή βλάβη στον εγκέφαλο λόγω της ΗΣΘ. Η σύγχρονη έρευνα δεν έχει στοιχειοθετήσει κάτι τέτοιο. Αν και ο τρόπος δράσης της δεν είναι πλήρως ξεκαθαρισμένος, είναι γνωστό ότι επιφέρει βιοχημικές μεταβολές στους νευροδιαβιβαστές και τις ορμόνες του εγκεφάλου, μεταβάλλοντας την επικοινωνία μεταξύ συγκεκριμένων τμημάτων του.
Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της ηλεκτροσπασμοθεραπείας (ΗΣΘ) για τη σοβαρή κατάθλιψη, αμφισβητώντας μακροχρόνια στίγματα. Μάλιστα μια μετα-ανάλυση του 2023 που δημοσιεύθηκε στο JAMA Psychiatry συνέκρινε την ECT με την κεταμίνη, δείχνοντας ότι η ECT προσφέρει γενικά ανώτερα αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση των συμπτωμάτων και την ύφεση των μείζονων καταθλιπτικών επεισοδίων, ιδίως σε περιπτώσεις ανθεκτικές στη θεραπεία.
Στην ίδια δημοσίευση αναφέρονται προσεγγίσεις που εφαρμόζονται για τη βελτιστοποίηση της δοσολογίας και της χορήγησης της ECT με στόχο τη μείωση των υπαρχουσών ανεπιθύμητων ενεργειών.
Διαδικασία ηλεκτροσπασμοθεραπείας
Η απόφαση για την έναρξη ECT λαμβάνεται από τον ασθενή μετά από την ενημέρωσή του για κάθε παράμετρο που αφορά τη θεραπεία από τον ψυχίατρο. Συζητούνται όλες οι πιθανές εναλλακτικές, οι προσδοκίες για το αποτέλεσμα, οι λεπτομέρειες της θεραπείας. Πριν την έναρξη λαμβάνεται η γραπτή συγκατάθεση του ασθενούς ή του έχοντος τη δικαστική συμπαράσταση.
Η κάθε συνεδρία ηλεκτροσπασμοθεραπειας περιλαμβάνει :
- Τοποθέτηση ηλεκτροδίων σε συγκεκριμένα σημεία στο ένα ή και στα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια (μονόπλευρη/αμφοτερόπλευρη)
- Χορήγηση μυοχαλαρωτικού φαρμάκου και γενικής αναισθησίας στον ασθενή διάρκειας λίγων λεπτών
- Διοχέτευση ηλεκτρικού ρεύματος διαμέσου των ηλεκτροδίων και πρόκληση σπασμών διάρκειας περίπου 20-60 δευτερολέπτων
- Χορήγηση οξυγόνου και αφύπνιση του ασθενούς μετά από λίγα λεπτά
Συνήθως ακολουθείται πρόγραμμα 6-15 συνεδριών με συχνότητα 2-3 φορές την εβδομάδα. Το αποτέλεσμα αρχίζει να γίνεται αισθητό από τη 2η εβδομάδα θεραπείας. Ο ασθενής δεν είναι απαραίτητο να παραμένει νοσηλευόμενος , αναλόγως και της παρουσίας ή όχι ανεπιθύμητων ενεργειών και δύναται να πραγματοποιεί τις συνεδρίες ως εξωτερικός ασθενής.
Επιπλέον πρέπει να τονιστεί ότι ο ασθενής δε βιώνει πόνο ή οποιοδήποτε πρόβλημα κατά τη διάρκεια της συνεδρίας καθώς βρίσκεται υπό αναισθησία.
Ανεπιθύμητες ενέργειες ηλεκτροσπασμοθεραπείας
- Ήπια γνωσιακή δυσλειτουργία : Με τον όρο αυτό εννοούμε ουσιαστικά μια παροδική σύγχυση και μια διαταραχή μνήμης που στην πλειοψηφία των περιπτώσεων έχει διάρκεια ωρών/λίγων ημερών, ενώ σπανίως για μεγαλύτερα διαστήματα. Πρέπει να τονιστεί ότι η μνημονική λειτουργία επανέρχεται στο φυσιολογικό μετά από μικρό χρονικό διάστημα από το πέρας της ΗΣΘ με μέγιστο διάστημα τους 6 μήνες.
- Σωματικά συμπτώματα τύπου κεφαλαλγίας, μυαλγίας και εμέτων επίσης μικρής διάρκειας και αντιμετωπίσιμα με αναλγητικά και αντιεμετικά φάρμακα.
- Παροδική ήπια μεταβολή σφύξεων και αρτηριακής πίεσης
Αντενδείξεις ΗΣΘ (όχι απόλυτες)
- Αυξημένη ενδοκράνια πίεση
- Ενδοεγγεφαλική αιμορραγία
- Πρόσφατο έμφραγμα μυοκαρδίου
- Βηματοδότης
- Αγγειακό Ανεύρυσμα
- Αποκόλληση αμφιβληστροειδούς
Ένα βίντεο αποστιγματοποίησης της ηλεκτροσπασμοθεραπειας
Συμπέρασμα
Μαζί με το rTMS συνιστούν τις κύριες βιολογικές θεραπείες για τον εγκέφαλο με συχνά υψηλότερη αποτελεσματικότητα από τη φαρμακευτική αγωγή.
Όπως φαίνεται από τα παραπάνω στοιχεία, το ECT παραμένει μια σημαντική θεραπευτική επιλογή και στη σημερινή εποχή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ιδιαίτερα σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής