Τι είναι η κυκλοθυμία
Η κυκλοθυμία είναι μια ψυχική κατάσταση με βασικό σύμπτωμα την αστάθεια της συναισθηματικής διάθεσης (θυμικό), η οποία φαίνεται μία να βελτιώνεται και μία να χειροτερεύει ανεξάρτητα από τον έλεγχο του ατόμου.
Βάσει των κριτηρίων του DSM V , δηλαδή του σύγχρονου αμερικανικού διαγνωστικού εγχειριδίου, η διάγνωση της κυκλοθυμίας τίθεται όταν εκδηλώνονται πολλές τέτοιες συναισθηματικές εναλλαγές μέσα σε ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον 2 χρόνων στη ζωή του ατόμου και στο οποίο διάστημα να μην έχει νιώσει καλά (νορμοθυμικά) για πάνω από 2 μήνες.
Επιπλέον θα πρέπει το άτομο να βιώνει κάποιες δυσκολίες στην κοινωνική, οικογενειακή, επαγγελματική του ζωή λόγω αυτών των προβλημάτων. Τέλος θα πρέπει να έχει αποκλειστεί κάποια άλλη αιτία εκδήλωσης των συναισθηματικών αυτών μεταβολών π.χ. κάποια χρήση ουσίας/φαρμάκου ή κάποια παθολογική κατάσταση (π.χ. υπερθυρεοειδισμός).
Η κυκλοθυμία είναι κάπως ανάλογη με τις διαταραχές της προσωπικότητας καθώς η εμφάνισή της είναι πρώιμη και η πορεία της είναι χρόνια και επίμονη. Λόγω των επικαλυπτόμενων διαγνωστικών κριτηρίων με άλλες διαταραχές, μπορεί εύκολα να ξεφύγει από τη διάγνωση.
Συχνότητα
Η κυκλοθυμική διαταραχή συνδέεται με επιπολασμό διάρκειας ζωής περίπου 0,4% -1% και αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών 1: 1.
Συμπτώματα κυκλοθυμίας
Πυρηνικό πρόβλημα στην κυκλοθυμία είναι η συναισθηματική αστάθεια.
Οι εναλλαγές του συναισθήματος στην κυκλοθυμία περιλαμβάνουν από τη μία καταθλιπτικά και από την άλλη τα λεγόμενα υπομανιακά συμπτώματα. Τα τελευταία είναι μια «ανεβασμένη» ή μια ευερέθιστη και οξύθυμη διάθεση με νευρικότητα, υπερένταση, παρορμητικές αποφάσεις.
Ο διαβασμένος αναγνώστης θα αναγνωρίσει ότι παρόμοια συμπτώματα χαρακτηρίζουν και άλλες διαταραχές, συγκεκριμένα δηλαδή τη διπολική διαταραχή.
Η διαφορά στην κυκλοθυμία είναι ότι τα συμπτώματα αυτά δεν έχουν τη μεγάλη ένταση που μπορεί να έχουν στις προαναφερόμενες διαταραχές. Το ίδιο ισχύει και για τα συμπτώματα του αντίθετου πόλου, δηλαδή τα καταθλιπτικά. Ο κυκλοθυμικος μπορεί να νιώσει πεσμένος, κακόκεφος και υποτονικός π.χ. για κάποιες μέρες, όμως δε θα έχει κατάθλιψη με την σοβαρότητα των συμπτωμάτων που υποδηλώνει ο όρος.
Η κυκλοθυμία έχει συνήθως χρόνια πορεία αλλά με διακυμάνσεις. Η διάρκεια της κάθε περιόδου (πεσμένης ή ανεβασμένης) μπορεί να είναι μέρες, βδομάδες ή μήνες (ακόμα και ώρες ενίοτε). Η επίπτωση στη λειτουργικότητά του μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλη όσο σε πιο σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές, εντούτοις τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μπορεί να συμβάλλουν (φαύλος κύκλος) στη συνέχιση της κυκλοθυμικής κατάστασης.
Πότε λέγεται κάποιος κυκλοθυμικός
Ο όρος κυκλοθυμία χρησιμοποιείται ευρύτατα από το γενικό πληθυσμό ως ενδεικτικός των πολύ διαφορετικών εκδηλώσεων του χαρακτήρα ή της συμπεριφοράς ενός ατόμου. Για παράδειγμα κάποιος με ασταθές ταμπεραμέντο που παρουσιάζεται ευερέθιστος και γκρινιάρης και άλλες ήρεμος και διαλλακτικός μπορεί να χαρακτηριστεί κυκλοθυμικός. Σε άλλες περιπτώσεις κυκλοθυμικό χαρακτηρίζεται το άτομο που δεν ξέρει τι θέλει.
Συννοσηρότητα με κυκλοθυμια
Τα παραπάνω δεν αποκλείουν την εμφάνιση σοβαρότερων συμπτωμάτων της διάθεσης κάποια στιγμή στη ζωή του κυκλοθυμικού. Σε αυτή την περίπτωση η διάγνωση αλλάζει και μεταπίπτει είτε σε διπολική διαταραχή 1 ή 2, είτε σε δυσθυμία ή μείζων κατάθλιψη. Ειδικά με τη διπολική διαταραχή μπορεί να βρεθεί μεγαλύτερη συσχέτιση και από ένα θετικό οικογενειακό ιστορικό.
Υπάρχει σε ένα ποσοστό των κυκλοθυμικών συννοσηρότητα με διαταραχή προσωπικότητας, κυρίως του δεύτερου φάσματος (π.χ. οριακή). Επίσης συνυπάρχει ενίοτε κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών, γεγονός που δυσκολεύει τη θεραπευτική προσέγγιση. Η διάκριση των διαφορών όλων των προαναφερόμενων συναισθηματικών διαταραχών μπορεί να είναι δύσκολη για τον απλό κόσμο και είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή η εμπειρία και η γνώση ενός ειδικού ψυχιάτρου θα καταστεί απαραίτητη στη διάγνωση και αντιμετώπιση.
Αντιμετώπιση κυκλοθυμίας
Υπό τις συνθήκες του στιγματισμού των ψυχικών διαταραχών μέσα στις οποίες διαβιούμε, θα πρέπει να σημειωθεί ότι όχι σπάνια ο κόσμος αρνείται να πάει στον ειδικό για πολύ σοβαρότερα από την κυκλοθυμία προβλήματα όπως π.χ. να θεραπεύσει την κατάθλιψη, μια ψύχωση ή έναν επικίνδυνο για τη ζωή αλκοολισμό. Η πλάνη ότι κάποιος μπορεί μόνος του να αντιμετωπίσει τέτοια προβλήματα επικρατεί αρκετά στο γενικό πληθυσμό και τροφοδοτείται κατά κόρον από την άγνοια.
Η αντιμετώπιση της κυκλοθυμίας είναι εξατομικευμένη. Το φαρμακευτικό κομμάτι μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα όλων των κατηγοριών (αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωτικά, σταθεροποιητικά του συναισθήματος). Ως αναμένεται η ψυχοθεραπεία έχει επίσης θέση στην αντιμετώπιση της κυκλοθυμίας. Η θεραπεία είναι αναγκαία γιατί έτσι βελτιώνεται η ψυχική πίεση που βιώνει ο κυκλοθυμικός, αυξάνεται η λειτουργικότητά του και μειώνεται η πιθανότητα μετάπτωσης σε σοβαρότερες συναισθηματικές διαταραχές.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής