Πονοκέφαλος – κεφαλαλγία
Ο πονοκέφαλος αποτελεί ένα από τα πιο συχνά, δυσάρεστα και βασανιστικά συμπτώματα που μπορεί να βιώσει άνθρωπος. Υπάρχουν τρία βασικά είδη κεφαλαλγίας και τα δύο από αυτά (κεφαλαλγία τάσης και ημικρανία) κυρίως έχουν συσχετισθεί ποικιλοτρόπως με την ύπαρξη αυξημένου στρες στον τρόπο ζωής μας.
- Κεφαλαλγία τάσης
- Ημικρανία
- Αθροιστική κεφαλαλγία
Οι κεφαλαλγίες εξακολουθούν να είναι από τις πιο διαδεδομένες και επιβαρυντικές παθήσεις παγκοσμίως, επηρεάζοντας 2,9 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, δηλαδή σχεδόν 1 στους 3 ανθρώπους. Έχει υπολογιστεί ότι σχεδόν ο μισός ενήλικος πληθυσμός είχε πονοκέφαλο τουλάχιστον μία φορά μέσα στο τελευταίο έτος.
Κατατάσσονται :
- στην 6η θέση μεταξύ όλων των αιτιών απώλειας υγείας το 2023, σύμφωνα με μια την πιο πρόσφατη ανάλυση Global Burden of Disease (2023) και
- στην 3η θέση μεταξύ όλων των αιτίων πρόκλησης ανικανότητας (μείωσης της λειτουργικότητας) σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Ο πονοκέφαλος επιφέρει ένα υψηλό κόστος στη ζωή των πασχόντων, συμπεριλαμβανομένων της υγείας, της μειωμένης ποιότητας ζωής και του οικονομικού κόστους. Οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις κεφαλαλγίας, και συχνά ο συνεχής φόβος της επόμενης, βλάπτουν την οικογενειακή ζωή, την κοινωνική ζωή και την εργασιακή απασχόληση. Η μακροπρόθεσμη προσπάθεια αντιμετώπισης μιας χρόνιας διαταραχής πονοκεφάλου μπορεί επίσης να προδιαθέσει το άτομο σε άλλες ασθένειες.
Κεφαλαλγία τάσης
Η κεφαλαλγία τάσης είναι ο πιο συχνός τύπος πονοκεφάλου. Η λέξη τάση υποδηλώνει την αίσθηση της μυικής πίεσης ή σφιξίματος. Η σύσπαση των μυών στο λαιμό, τον αυχένα, το πρόσωπο, το τριχωτό της κεφαλής και το σαγόνι οδηγεί στην ενεργοποίηση του πόνου. Η κεφαλαλγία τάσης μπορεί επίσης να προκληθεί από σφίξιμο της γνάθου, έντονη εργασία, χαμένα γεύματα, κατάθλιψη, άγχος ή προβλήματα ύπνου.
Ο πόνος είναι συνήθως ήπιος έως μέτριος, αισθητός και στις δύο πλευρές του κεφαλιού ως επί το πλείστον. Βιώνεται σαν να ασκείται σταθερή πίεση στο μπροστινό μέρος του προσώπου ή ως πονοκεφαλος στο πισω μερος του κρανιου και στον αυχένα ή ως σφίξιμο στο κεφάλι μας,
Μπορεί να συνοδεύεται από ζάλη, ευερεθιστότητα, μείωση συγκέντρωσης.
Οι επεισοδιακοί πονοκέφαλοι τύπου τάσης μπορεί να σχετίζονται με υψηλό στρες και συνήθως αντιμετωπίζονται με την εξάλειψη του στρεσσογόνου παράγοντα ή με μη συνταγογραφούμενα αναλγητικά. Όσοι έχουν κάθε μέρα πονοκέφαλο ή τις περισσότερες μέρες του μήνα, θα πρέπει να εξετάσουν αν το χρόνιο στρες εμπλέκεται ως αίτιο του πρβλήματος. Ένας πιθανός μηχανισμός είναι η υπεραλγησία. Χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως η τελειομανία έχουν συνδεθεί επίσης με αυτό τον τύπο.
Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη σωστή χρήση των αναλγητικών φαρμάκων ως προς την αντιμετώπισης της κεφαλαλγίας. Η κατάχρηση τους επιδεινώνει το πρόβλημα και δημιουργείται ανοχή δηλαδή το θεραπευτικό αποτέλεσμα τους είναι πολύ μικρότερο.
Ημικρανία
Η ημικρανία είναι μια διαταραχή που επηρεάζει κυρίως το αισθητικό νευρικό σύστημα. Διακρίνεται από επεισόδια, που διαρκούν γενικά λίγες ώρες, και περιλαμβάνουν έναν παλλόμενο πόνο στη μία πλευρά του κεφαλιού που μπορεί να κυμαίνεται από ήπιος έως πολύ βαρύς. Ωστόσο, ο πονοκεφαλος δεν είναι το μόνο σύμπτωμα στην πάθηση.
Άλλα πιθανά συμπτώματα εκτός από τον πόνο στο κεφάλι είναι :
- Πόνος στον αυχένα, πίσω από το μάτι και στους ώμους.
- Η ναυτία και ο έμετος, είναι συνοδά χαρακτηριστικά.
- Μπορεί επίσης να συνυπάρχει κοκκίνισμα των ματιών, δακρύρροια, έξαψη ή ωχρότητα.
- Τέλος, η πλειοψηφία των κρίσεων ημικρανίας περιλαμβάνουν αισθητηριακές ενισχύσεις: φωτοφοβία, φωνοφοβία, οσμοφοβία και δερματική αλλοδυνία, δηλαδή βιώνεται ενισχυμένη ή/και επώδυνη η αντίληψη του φωτός, του ήχου, της μυρωδιάς και της φυσιολογικής αφής αντίστοιχα.
Σε έως και το ένα τρίτο των ασθενών, η κρίση ημικρανίας προαναγγέλλεται από μια αύρα : πρόκειται για ένα φαινόμενο αισθητηριακής ψευδαίσθησης, με οπτικές ή σωματικές αντιλήψεις που δεν υπάρχουν στο περιβάλλον.
Τα γεγονότα που προκαλούν συναισθηματικό στρες μπορούν να προκαλέσουν ημικρανία. Σε περιόδους στρες, απελευθερώνονται ορισμένες χημικές ουσίες υπεύθυνες για τις αγγειακές αλλαγές που προκαλούν ημικρανία και άρα οι ημικρανικές εισβολές γίνονται πιο συχνές.
Σύνδεση στρες & ψυχικής διαταραχής με τον πονοκέφαλο
Σε έρευνα που διεξήχθη μεταξύ περίπου 5000 ατόμων με κεφαλαλγία ηλικίας 21-71 ετών επιβεβαιώνεται ακριβώς αυτό το γεγονός. Το γενικότερο συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το στρες είναι παράγων πυροδότησης μιας κεφαλαλγίας, επιταχύνει την εξέλιξή της σε χρόνιο πρόβλημα, ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι και η αντίστροφη κατάσταση : η κεφαλαλγία προκαλεί στρες ή περισσότερο στρες από το προϋπάρχον, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο.
Υπάρχουν αρκετές ψυχικές διαταραχές στις οποίες η κεφαλαλγία έχει αυξημένο ποσοστό εμφάνισης προκαλώντας συννοσηρότητα.
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
- Διαταραχή πανικού
- Κατάθλιψη
- Διπολική διαταραχή
- Διαταραχές σωματικών συμπτωμάτων
Αντίστροφα, το άγχος και η κατάθλιψη είναι σημαντικά πιο συχνά σε άτομα με ημικρανία παρά σε υγιή άτομα.
Συνήθως σημειώνεται βελτίωση των συμπτωμάτων της κεφαλαλγίας όταν αντιμετωπιστεί επαρκώς η αντίστοιχη πρωτοπαθής ψυχική διαταραχή. Η θεραπεία του άγχους έχει θετικό αποτέλεσμα στη μείωση της ψυχογενούς κεφαλαλγίας. Το άγχος συνήθως δεν μπορεί να αποφευχθεί εντελώς, αλλά η εκμάθηση της καλύτερης αντιμετώπισης του μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των πονοκεφάλων.
Η μείωση του στρες στη ζωή μας αναμένεται να έχει θετικό αντίκτυπο και στη μείωση της συχνότητας της κεφαλαλγίας.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής