Στρες και υγεία
Κάθε ασθένεια, ιατρικό περιστατικό ή πιθανή εισαγωγή στο νοσοκομείο, προκαλεί σε όλους μας μικρή ή μεγάλη αγωνία και στρες. Είναι όμως μόνο η πιθανή διάγνωση που μας προκαλεί τόσο άγχος και φόβο; Ή μήπως πρόκειται για τα αρνητικά συναισθήματα που συχνά μας συνοδεύουν όταν είναι να αντιμετωπίσουμε την πιθανή «Οδύσσεια» που δυστυχώς συνεπάγεται η αλληλεπίδραση μας με το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ);
Το κόστος της φροντίδας υγείας αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στρες και ψυχικής επιβάρυνσης για εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Η οικονομική δυσχέρεια περιορίζει την πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες και δεν επηρεάζει μόνο την υγεία του σώματος, αλλά διαβρώνει και την ψυχική ευημερία, ενισχύοντας αισθήματα αβεβαιότητας, φόβου και κοινωνικής απομόνωσης.
Η προσβασιμότητα και διαθεσιμότητα υπηρεσιών υγείας δε θεωρείται δεδομένη σε κάθε περιοχή και αποτελεί ακόμα μια πηγή στρες. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας κυρίως στην επαρχία, η πρόσβαση σε ειδικό ιατρό μπορεί να είναι δύσκολη και κάποιες φορές αδύνατη λόγω αφενώς των μεγάλων αποστάσεων και αφετέρου της ανεπαρκούς κάλυψης από όλες τις απαραίτητες ιατρικές ειδικότητες.
Παράλληλα η επίσκεψη στα επείγοντα ενός ελληνικού νοσοκομείου αποτελεί για χιλιάδες ανθρώπους μια εμπειρία υψηλής συναισθηματικής και ψυχολογικής έντασης – τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους συνοδούς.
Στη συνέχεια θα αναφερθούμε πιο αναλυτικά στα παραπάνω σημεία.
Το κόστος της υγείας ως πηγή χρόνιου στρες
Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, (π.χ. αυτή) περίπου οι μισοί ενήλικες στις ΗΠΑ δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης, ενώ ένας στους τέσσερις ανέφερε ότι είτε ο ίδιος είτε κάποιο μέλος της οικογένειάς του αντιμετώπισε προβλήματα πληρωμής για ιατρική φροντίδα τον τελευταίο χρόνο . Αυτό το οικονομικό βάρος οδηγεί πολλούς να αναβάλλουν ή να αποφεύγουν απαραίτητες ιατρικές επισκέψεις, επιδεινώνοντας την υγεία τους και ενισχύοντας το άγχος τους.
Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA) αναφέρει ότι 18 εκατομμύρια άτομα στις ΗΠΑ δεν ήταν σε θέση να πληρώσουν για την αναγκαία ιατρική περίθαλψη τους τελευταίους 3 μήνες και παρέλειψαν συνταγογραφούμενα φάρμακα λόγω κόστους, και οι οποίοι δήλωσαν ότι δεν θα ήταν σε θέση να πληρώσουν ποιοτική περίθαλψη αν την χρειάζονταν σήμερα. 94% το ποσοστό των ατόμων αυτών βιώνουν το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης ως καθημερινή πηγή στρες, σε σύγκριση με το 62% εκείνων που έχουν μέτρια δυσκολία ανταπόκρισης και το 23% εκείνων που δεν αναφέρουν δυσκολία ως προς το κόστος.
Αυτό το είδος στρες δεν είναι παροδικό· πρόκειται για χρόνιο στρες που επηρεάζει αρνητικά την ψυχική και σωματική υγεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, κατάθλιψη και άλλες ψυχοσωματικές διαταραχές.
Η ελληνική πραγματικότητα: Μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού κόστους
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το 24,5% του ελληνικού πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω έχει κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας, ενώ το 24,4% του πληθυσμού δήλωσε ότι υπήρξε περίπτωση, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών, που πραγματικά χρειάστηκε ιατρική εξέταση ή θεραπεία για πρόβλημα υγείας και δεν υποβλήθηκε σε αυτήν.
Στην Ελλάδα, παρόλο που το δημόσιο σύστημα υγείας παρέχει δωρεάν ή επιδοτούμενες υπηρεσίες, τα προβλήματα υποχρηματοδότησης, οι ελλείψεις προσωπικού, υποδομών και οργάνωσης και οι μεγάλες λίστες αναμονής ωθούν πολλούς πολίτες στον ιδιωτικό τομέα, όπου το κόστος είναι σημαντικό. Μια επίσκεψη σε ιδιωτικό ιατρό μπορεί να κοστίζει από 50 έως 150 ευρώ (σε κάποιες περιπτώσεις και περισσότερο), ενώ οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εισφορές αναμένεται να αυξηθούν κατά 14% το 2025, επηρεάζοντας περίπου 1,2 εκατομμύρια ασφαλισμένους (πηγή).
Η οικονομική κρίση και οι περικοπές στη δημόσια υγεία έχουν οδηγήσει σε αύξηση των ιδιωτικών δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη (33% των συνολικών δαπανών προέρχεται απευθείας από τους ασθενείς, στοιχείο από Eurostat), επιβαρύνοντας ιδιαίτερα τα χαμηλότερα εισοδήματα και τις ευάλωτες ομάδες
Το Ελληνικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) της χώρας μας στοχεύει, ως οφείλει άλλωστε, στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης και ίσης πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας για όλους. Δυστυχώς όμως, τις τελευταίες δεκαετίες αντιμετωπίσει σοβαρές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της φθίνουσας ποιότητας των υπηρεσιών, των ανεπαρκών πόρων και των δυσλειτουργικών δομών. Αυτή η παρακμή βέβαια δεν ήρθε τυχαία, αλλά αποτέλεσε συνδυασμό διαφόρων παραγόντων, όπως η πολύχρονη οικονομική κρίση που περάσαμε, οι οργανωτικές και διοικητικές αστοχίες και φυσικά, η έλλειψη μακρόπνοου πολιτικού στρατηγικού σχεδιασμού και οράματος στον ευρύτερο χώρο της υγείας.
Σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις, στην Ελλάδα το 90% των ιδιωτικών δαπανών για την υγεία προέρχεται απευθείας από τους τους πολίτες και μόνο το 10% καλύπτεται από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες συμβαίνει το ανάποδο. Αυτή η προβληματική χρηματοδότηση, είναι μόνο ένα από τα προβλήματα του ΕΣΥ. Εντελώς συνοπτικά και σχηματικά, από την ίδια έρευνα, προκύπτουν τα εξής πολύ βασικά προβλήματα του ΕΣΥ:
- Απουσία οργανωμένης πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας
- Έλλειψη σύγχρονων μονάδων περίθαλψης (νοσηλεία στο σπίτι, μονάδες ημερήσιας νοσηλείας, κέντρα αποκατάστασης, μονάδες χρονίως πασχόντων)
- Περιορισμένη χρήση νέων τεχνολογιών
- Σχεδόν πλήρης απουσία μηχανισμών αξιολόγησης, ελέγχου και ποιότητας
- Εκτεταμένη παραοικονομία
- Ηλικιακή γήρανση και εργασιακή κόπωση του εργατικού δυναμικού
- Προβλήματα οργάνωσης και διοίκησης, αναχρονιστικές και συγκεντρωτικές δομές
- Ανορθολογική κατανομή των νοσοκομειακών και πρωτοβάθμιων μονάδων ανά την επικράτεια.
Σύμφωνα με την έρευνα :
- 1 στους 5 ασθενείς δηλώνουν ότι δεν έλαβαν υπηρεσίες (εξέταση, διάγνωση ή θεραπεία), κυρίως για λόγους υψηλού κόστους
- 1 στους 3 καρκινοπαθείς, δηλώνει ότι είχε πρόβλημα πρόσβασης στον γιατρό
- 1 στους 4 είχε πρόβλημα αγοράς φαρμάκου
- Το 60% των διαβητικών και των υπερτασικών, αντιμετώπισαν πρόβλημα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας λόγω κόστους.
Τα ζητήματα αυτά 5 χρόνια μετά την εμφάνιση της πανδημίας δεν έχουν αντιμετωπιστεί.
Θετικά ΕΣΥ
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε και κάποια θετικά του συστήματος υγείας στην Ελλάδα σε σύγκριση με πολλά ξένα.
Υπάρχει πολύ υψηλός αριθμός ειδικών ιατρών στον ιδιωτικό τομέα. Μπορεί κανείς να κλείσει ραντεβού σχεδόν με οποιαδήποτε ειδικότητα για εξέταση πολύ σύντομα (ακόμα και εντός 24ώρου τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις), κάτι αδύνατο στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Το κόστος της ιατρικής εξέτασης στα μικρά ιδιωτικά ιατρεία είναι χαμηλότερο από αυτό π.χ. του Ηνωμένου Βασιλείου, κάνοντάς το πιο προσιτό σε μεγαλύτερο εύρος του πληθυσμού. Από την άλλη το κόστος της νοσηλείας σε ελληνικό ιδιωτικό νοσοκομείο είναι δυσθεόρατο.
Άλλο θετικό αποτελεί η δυνατότητα ανασφάλιστων ασθενών να λαμβάνουν επείγουσα βοήθεια όταν χρειάζεται στα ΤΕΠ των ελληνικών νοσοκομείων. Κάτι τέτοιο δε θεωρείται δεδομένο σε άλλα συστήματα υγείας.
Οικονομικά αδιέξοδα και δομικές ανεπάρκειες
Το σύστημα πρωτοβάθμιας περίθαλψης κρίνεται είτε ως ανύπαρκτο, είτε κακοσχεδιασμένο από τους πολίτες, οι οποίοι αναγκάζονται να καταφεύγουν στα νοσοκομεία με αποτέλεσμα, οι δευτεροβάθμιες ιατρικές μονάδες να επιβαρύνονται υπερβολικά. Έτσι, τα νοσοκομεία είναι σταθερά υπερπλήρη και οι χρόνοι αναμονής των ασθενών αβάσταχτα μεγάλοι. Τέλος, πολλές μονάδες κυρίως στην επαρχία αντιμετωπίζουν σοβαρή υποστελέχωση, απαρχαιωμένο ιατρικό εξοπλισμό και ελλείψεις προμηθειών.
Η ψυχοφθόρα κατάσταση εντείνεται από την επίγνωση της έλλειψης νοσηλευτικού προσωπικού για να καλύπτει ικανοποιητικά της ανάγκες της ιατρικής τους νοσηλείας όσο θα παραμένουν στο νοσοκομείο, ενώ υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να νοσηλεύονται σε ράντζα στους διαδρόμους των κλινικών καθώς είναι πιο πολύ ο κανόνας παρά η εξαίρεση να μην υπάρχουν κενά κρεβάτια για νοσηλεία.
Επιπλέον, μεγάλο στρες προκαλεί η λίστα αναμονής για τα χειρουργεία. Αν ο ασθενής δεν έχει χρήματα να απευθυνθεί στον ιδιωτικό τομέα και παρά το γεγονός πως είναι επιβαρυμένος στην υγεία του, θα πρέπει να υπομείνει τον οποιοδήποτε πόνο ή δυσφορία μέχρι να έρθει η σειρά του που θα είναι μετά από πολλούς μήνες. Αυτό του προκαλεί απελπισία και φόβο για το αν θα καταφέρει να αντέξει την αναμονή αυτή, ενώ είναι πιθανό σε κάποιες περιπτώσεις η υγεία του να επιδεινωθεί ραγδαία και να καταλήξει πριν προλάβει να χειρουργηθεί.
Υπό αυτές τις συνθήκες είναι αρκετά πιθανό να θελήσει να απευθυνθεί στον ιδιωτικό τομέα, προκειμένου να νιώθει πιο ασφαλής αντιμετωπίζοντας πιο άμεσα το πρόβλημα της υγείας του, αλλά δεν είναι η επιλογή αυτή προσβάσιμη σε όλους. Ακόμη όμως και για όσους μπορούν να το κάνουν, τα κόστη των ιδιωτικών νοσοκομείων είναι τόσο δυσανάλογα υψηλά που στραγγαλίζουν οικονομικά ακόμη και όσους βρίσκονται σε μια μέτρια οικονομική κατάσταση (π.χ. μεσαία αστική τάξη). Παρόλο που όπως προαναφέραμε, συγκριτικά με άλλες χώρες η πρόσβαση σε ιδιώτες ιατρούς είναι πιο οικονομικά εφικτή, αυτό και πάλι δεν είναι δεδομένο για τα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, ειδικά αν η θεραπευτική διαδικασία απαιτεί επαναλαμβανόμενες επισκέψεις (όπως π.χ. στην ψυχική υγεία).
Πέρα από το κομμάτι της δημόσιας περίθαλψης, το πρόβλημα επεκτείνεται και στη συχνά ελλειπτική διαθεσιμότητα φαρμάκων στην ελληνική αγορά. Σε αρκετές περιπτώσεις είναι δύσκολο να βρει κανείς τα φάρμακα που απαιτούνται για την αγωγή του (π.χ. φάρμακα για την επιληψία, καρκίνο, διεγερτικά φάρμακα για το ΔΕΠΥ κλπ), προκαλώντας μεγάλο άγχος και φόβο για το κατά πόσο θα μπορέσει κανείς να μείνει συνεπής σε αυτή. Άλλες φορές η διαδικασία έγκρισης κάποιων ακριβών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων καθυστερεί και προκαλεί άγχος για την υγεία τους σε όσους έχουν την ατυχία να βρίσκονται στην ανάγκη των συγκεκριμένων σκευασμάτων. Ταυτόχρονα η αναμονή για ακτινοθεραπείες μπορεί να είναι μεγάλη.
Η συνεχής ανάγκη έρευνας στα φαρμακεία δημιουργεί στρες. Οι ελλείψεις επιβαρύνουν την υγεία των ασθενών που μπορεί να βρεθούν στην ανάγκη να δοκιμάσουν από την αρχή νέα φάρμακα, όπου αυτό υποστηρίζεται και χωρίς να υπάρχει εγγύηση ότι το θεραπευτικό αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο με πριν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη δυσχερή πρόσβαση αρκετών επαρχιακών περιοχών σε ιατρικές υπηρεσίες που αντίθετα υπερκαλύπτονται στα μεγάλα αστικά κέντρα. Πρόκειται για ανισότητα με πολυπαραγοντικά αίτια. Κραυγαλέο παράδειγμα αποτελεί η περιοχή της Κρήτης όπου δεν υπάρχει επαρκής κάλυψη σε διάφορες ειδικότητες όπως π.χ. η Παιδοψυχιατρική και συχνά ασθενείς με επείγοντα προβλήματα αναγκάζονται να διανύουν μεγάλες αποστάσεις από τον ένα νομό στον άλλον με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εξέλιξη της υγείας τους.
Στην πίεση ενός οικογενειακού προϋπολογισμού συμβάλλει ισχυρά και η πιθανή ανάγκη για φροντιστή. Δεν είναι λίγες οι οικογένειες που έχουν μέλη μεγάλης ή και μικρότερης ηλικίας με έκτακτες ή χρόνιες παθήσεις οι οποίες απαιτούν την παρουσία προσώπου-φροντιστή για να καλύπτει νοσηλευτικές ανάγκες στο νοσοκομείο ή εντός σπιτιού, μια και οι άμεσοι συγγενείς πρέπει να εργάζονται και έχουν τις δικές τους υποχρεώσεις. Κλασικό παράδειγμα αποτελούν οι άνθρωποι με άνοια, μια διαταραχή του εγκεφάλου που έχει αυξητικές τάσεις παγκοσμίως.
Τα Επείγοντα ως Ζώνη Υψηλού Στρες
Στην Ελλάδα, ο συνδυασμός ενός υποστελεχωμένου ΕΣΥ, των υψηλών ρυθμών αναμονής και της γενικής αβεβαιότητας για την έκβαση δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου το στρες κορυφώνεται.
Η εμπειρία στα επείγοντα είναι στρεσσογόνα ως και τραυματική ενίοτε, ιδιαίτερα για άτομα με ιστορικό ψυχικής νόσου, ηλικιωμένους, παιδιά και ασθενείς με χρόνιες παθήσεις.
📌 Παράγοντες που αυξάνουν το στρες στα ΤΕΠ:
- Μακρές ώρες αναμονής – Σύμφωνα με τον Έλληνα Υπουργό Υγείας «Σήμερα, δυστυχώς, έχουμε αναμονές που μπορούν να ξεπεράσουν και τις 10 ώρες στα μεγάλα νοσοκομεία σε εποχές μεγάλης εφημέρευσης. Και αυτό είναι πραγματικά εξοντωτικό για ένα ασθενή».
- Έλλειψη οργάνωσης – Πολλοί ασθενείς και συνοδοί δεν γνωρίζουν τι ακριβώς εξετάσεις θα γίνουν, γιατί θα γίνουν, πότε θα γίνουν, ποιος γιατρός θα τους δει, πότε θα τους δει, πότε θα βγουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων, πότε θα ενημερωθούν, πότε θα γίνει η εισαγωγή τους, κ.α.
- Έκθεση σε σκηνές πόνου ή θανάτου – Ο θάλαμος επειγόντων μπορεί να καταστεί μια ιδιαίτερα ψυχοπιεστική εμπειρία, καθώς ασθενείς είναι μάρτυρες άλλων σοβαρών περιστατικών.
- Αίσθημα ανυπαρξίας ιδιωτικότητας – Οι συνθήκες συχνά δεν προστατεύουν την αξιοπρέπεια του ασθενούς, δημιουργώντας συναισθήματα ντροπής ή ευαλωτότητας.
- Ψυχολογική εξάντληση προσωπικού – Το burnout του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού μειώνει τις αντοχές, μειώνοντας φαινομενικά την ενσυναίσθηση, ενισχύοντας το αίσθημα εγκατάλειψης ή παραμέλησης από την πλευρά του ασθενούς.
Ψυχολογικές Συνέπειες
Οι παραπάνω διαχρονικά προβληματικές συνθήκες έχουν επιπτώσεις στην ψυχολογία του ασθενούς. Προκαλείται ανασφάλεια, αβεβαιότητα, αγωνία, άγχος για το μέλλον, τα οποία μπορεί να επιβαρύνουν την κατάσταση της υγείας μέσω στρες.
Τα οικονομικά αδιέξοδα είναι στρεσσογόνα και σύμφωνα με πληθώρα μελετών αναμενεται σε αρκετές περιπτώσεις να πυροδοτήσουν συμπτώματα άγχους, πανικού ή κατάθλιψης, καταχρήσεις και επιδείνωση σωματικής υγείας (βλέπε πηγές στο τέλος του άρθρου).
Μια ασθένεια και γενικότερα η εισαγωγή στο νοσοκομείο ούτως ή άλλως επηρεάζει τα σωματικά και ψυχικά αποθέματα του ατόμου. Η οικονομική ανασφάλεια σε συνδυασμό με τις δομικές δυσλειτουργίες επιδεινώνουν τις αρνητικές αυτές επιδράσεις.
Τα συνήθη συναισθήματα και συμπτώματα είναι:
- Άγχος: Δεν είναι μόνο η αγωνία και η ανησυχία για πιθανή νόσο, τη σοβαρότητα ή την έκβασή της. Είναι και η επιβάρυνση που υπολογίζει ότι θα υποστεί ο ασθενής για το οικονομικό κόστος διάγνωσης και θεραπείας, η διατάραξη της καθημερινότητάς του, η απουσία από την εργασία του και η κατανόηση εργοδότη και συναδέλφων, η άδεια για λόγους υγείας και πως θα τα καταφέρει γενικότερα με τις δρομολογημένες ευθύνες και υποχρεώσεις της ζωής του.
- Φόβος: Είναι ο φόβος μπροστά στο άγνωστο, απέναντι σε κάτι που δεν ελέγχουμε καθόλου και δεν γνωρίζουμε που και πως θα καταλήξει. Ο φόβος μάλιστα, μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες και έντονες σωματικές αντιδράσεις όπως δύσπνοια και ταχυκαρδία.
- Αυτομομφή: Ο ασθενής νιώθει ενοχή και σκέφτεται τι θα μπορούσε να είχε κάνει ή αποφύγει για να μη βρεθεί να αντιμετωπίζει θέματα υγείας και ιατρικής περίθαλψης, σκέφτεται ακόμη και ότι επιβαρύνει τους οικείους του.
- Μελαγχολία ή απελπισία: Το άτομο που νοσεί κάνει περίεργες και δαιδαλώδεις σκέψεις, φοβούμενος τη χειρότερη έκβαση, όπως μη αναστρέψιμες καταστάσεις υγείας. Διακατέχεται από συναισθήματα θλίψης, ακόμη και απελπισίας, αφού νιώθει ότι στερείται τον έλεγχο της υγείας, της ζωής και του μέλλοντός του.
- Θυμός: Ο υψηλός χρόνος αναμονής και η ανοργανωσιά προκαλούν θυμό που σε συνδυασμό με το άγχος για την έκβαση της υγείας δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα σε πολλούς ασθενείς και συνοδούς.
Θα πρέπει να αναφέρουμε επίσης ότι η επιθετική συμπεριφορά απέναντι στο υγειονομικό προσωπικό που εκδηλώνουν ορισμένοι ασθενείς ή συνοδοί, αν και αδικαιολόγητη, επιτείνεται εν μέρει από τους υψηλούς χρόνους αναμονής στα ΤΕΠ.
Πιθανές λύσεις και στρατηγικές αντιμετώπισης
Συστημικές αλλαγές
Απαιτούνται ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας:
- Ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας
- Απλοποίηση διαδικασιών και μείωση γραφειοκρατίας
- Βελτίωση του συντονισμού μεταξύ υπηρεσιών
- Αύξηση χρηματοδότησης για κάλυψη κενών σε προσωπικό και υποδομές
- Εφαρμογή ψηφιακών λύσεων για καλύτερη οργάνωση και παρακολούθηση
Σύστημα υγείας και στρες : στρατηγικές διαχείρισης
Σε προσωπικό επίπεδο, οι πολίτες μπορούν να αναπτύξουν στρατηγικές για καλύτερη διαχείριση του στρες που σχετίζεται με την υγεία:
- Πρόληψη και έγκαιρος προγραμματισμός εξετάσεων.
- Αναζήτηση αξιόπιστων πηγών πληροφόρησης για θέματα υγείας.
- Δημιουργία δικτύου υποστήριξης με οικογένεια, φίλους και συλλόγους ασθενών.
- Ενημέρωση για δικαιώματα ασθενών και διαθέσιμες κοινωνικές παροχές.
- Αναγνώριση ότι στρες και υγεία συνδέονται, επίγνωση των συνεπειών και προσπάθειες διαχείρισης.
Μάθετε περισσότερα για το στρες.
Συμπεράσματα
🔄 Προς μια πιο δίκαιη και προσιτή υγειονομική φροντίδα
Η οικονομική πίεση που σχετίζεται με την υγειονομική περίθαλψη ενισχύει τις κοινωνικές ανισότητες. Άτομα με χαμηλότερα εισοδήματα, γυναίκες και μειονότητες αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στην πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας.
Το σύστημα υγείας, αντί να αποτελεί δίχτυ ασφαλείας και πηγή ανακούφισης, συχνά μετατρέπεται σε πρόσθετο παράγοντα στρες για τον πληθυσμό. Η βελτίωση του συστήματος απαιτεί συνδυασμένες προσπάθειες σε πολιτικό, κοινωνικό και ατομικό επίπεδο.
Η αναγνώριση του στρες που σχετίζεται με την υγειονομική περίθαλψη ως σημαντικού κοινωνικού και δημόσιου ζητήματος αποτελεί το πρώτο βήμα προς την αντιμετώπισή του. Μόνο μέσα από συστηματικές παρεμβάσεις και κοινωνική ευαισθητοποίηση μπορούμε να επιτύχουμε ένα σύστημα υγείας που προάγει την ευεξία αντί να δημιουργεί επιπλέον ψυχική καταπόνηση.
Η υγεία είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, όχι προνόμιο, και η πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας χωρίς την επιβάρυνση πρόσθετου στρες θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για κάθε σύγχρονη κοινωνία.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος
Πηγές
Διεθνείς Οργανισμοί και Έρευνες
OECD/European Union (2024). Health at a Glance: Europe 2024
European Observatory on Health Systems and Policies (2017). “Health Systems in Transition (HiT) – Greece.” Brussels: European Observatory.
Eurostat (2022). “Healthcare expenditure statistics.” Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Healthcare_expenditure_statistics
Eurostat (2021). “Self-reported unmet needs for medical examination by sex, age, main reason declared and income quintile.” [hlth_silc_08]
Eurostat (2021). “Out-of-pocket expenditure on healthcare by households.” [tepsr_sp310]
Ελληνικές Πηγές
ΕΛΣΤΑΤ (2021). “Έρευνα Υγείας: Πρόσβαση και Χρήση Υπηρεσιών Υγείας.” Αθήνα: Ελληνική Στατιστική Αρχή.
Κοινωνικοί προσδιοριστές της υγείας “Aνισότητες στην υγεία”
Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (2019). “Ανισότητες στην Υγεία και Κοινωνικοί Προσδιοριστές στην Ελλάδα της Κρίσης.”
Επιστημονικά Άρθρα
The Consequences of Financial Stress for Individuals, Families, and Society
Financial stress and depression in adults: A systematic review
Economou, C., Kaitelidou, D., Karanikolos, M., & Maresso, A. (2017). “Greece: Health System Review.” Health Systems in Transition, 19(5), 1-192.
ESPN Thematic Report onInequalities in access to healthcare
Cohen, S., Gianaros, P. J., & Manuck, S. B. (2016). “A Stage Model of Stress and Disease.” Perspectives on Psychological Science, 11(4), 456-463.
Steptoe, A., & Kivimäki, M. (2013). “Stress and cardiovascular disease: an update on current knowledge.” Annual Review of Public Health, 34, 337-354.
Kentikelenis, A., Karanikolos, M., Reeves, A., McKee, M., & Stuckler, D. (2014). “Greece’s health crisis: from austerity to denialism.” The Lancet, 383(9918), 748-753.
Zavras, D., Zavras, A. I., Kyriopoulos, I. I., & Kyriopoulos, J. (2016). “Economic crisis, austerity and unmet healthcare needs: the case of Greece.” BMC Health Services Research, 16, 267.