Τι εννοούμε με τη λέξη φροντιστής υγείας
Με τον όρο «φροντιστές υγείας» εννοούμε τους συγγενείς, φίλους ή επαγγελματίες που φροντίζουν µέλος µε ειδική ανάγκη ή ασθένεια. Ως φροντιστής υγείας µπορεί ακόµη να οριστεί οποιοδήποτε πρόσωπο βοηθά κάποιο άλλο, το οποίο δεν είναι ικανό να αντεπεξέλθει στις καθηµερινές του ανάγκες, προσωπικές ή οικιακές.
Δεν είναι καθόλου λίγες οι οικογένειες ανάμεσά μας που κάποιο ή κάποια μέλη τους πάσχουν από σοβαρό χρόνιο νόσημα. Ένα χρόνιο νόσημα μπορεί να αφορά όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Μερικά τυπικά παραδείγματα είναι :
- Εγκεφαλικές παθήσεις όπως άνοια, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, σκλήρυνση κατά πλάκας, Πάρκινσον, επιληψία
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Στεφανιαία νόσος
- Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
- Χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
- Σακχαρώδης Διαβήτης
- Καρκίνος
- Αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ)
- Συγγενείς ή επίκτητες αναπηρίες όπως τυφλότητα, κωφαλαλία
- Διάφορα σπάνια σύνδρομα όπως η μυική δυστροφία
Η επιβάρυνση των φροντιστών είναι µια πραγµατικότητα
Οι φροντιστές των ατόμων με άνοια ή άλλες ασθένειες αφιερώνουν διαρκή προσπάθεια, σωματική και ψυχική ενέργεια. Η προσπάθεια περιλαμβάνει χρόνο, υπομονή, αντοχή, εκπαίδευση, χρήμα. Το ψυχικό φορτίο που εναποτίθεται στο φροντιστή υγείας είναι τόσο μεγάλο που δεν μπορεί να μετρηθεί εύκολα. Ατέλειωτες ώρες ενασχόλησης με θέματα καθημερινής αυτοεξυπηρέτησης του πάσχοντος όπως σίτιση, καθαριότητα και τουαλέτα. Πολλές ώρες αγχώδους αναμονής στα διάφορα νοσοκομεία περιμένοντας την ανάρρωση ή την έκβαση της πάλης μεταξύ ζωής και θανάτου. Συνεχής ενασχόληση με φάρμακα, ιατρούς, υπηρεσίες υγείας και ανελέητη γραφειοκρατία.
Σκεφτείτε για παράδειγμα έναν ασθενή με στεφανιαία νόσο ο οποίος μπορεί να έχει περάσει 3 εμφράγματα στη ζωή του με νοσηλείες στην εντατική και με επιπλοκές όπως πνευμονικό οίδημα και νεφρική ανεπάρκεια. Σκεφτείτε το νεφροπαθή που πρέπει 3 φορές την εβδομάδα για όλη τη ζωή του να πηγαίνει στο νοσοκομείο για αιμοκάθαρση. Τον ηλικιωμένο που έχει περάσει σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο ή πάσχει από άνοια, έχει μείνει κατάκοιτος και χρήζει 24ωρης φροντίδας.
Οι συγγενείς θα πρέπει να θυσιάσουν παραμέτρους από τη δική τους προσωπική ζωή για να είναι εκεί για τους δικούς τους που τους έχουν ανάγκη. Κάποιοι δεν το κατορθώνουν αυτό και εκεί αρχίζουν οι ενοχές. Η προσωπική θυσία δεν είναι πάντα διαχειρίσιμη, προκαλώντας αμφιθυμικά συναισθήματα, αυτολύπηση, απαισιοδοξία, παραίτηση, αρνητισμό, παθητική επιθετικότητα, θυμό κ.α.
Στην ψυχιατρική υπάρχουν διαταραχές που διάγουν χρόνια πορεία και αποτελούν πηγή έντονης ψυχικής επιβάρυνσης για φροντιστές και οικογένειες. Οι κυριότερες ψυχικές διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή, η μείζων κατάθλιψη, η εξάρτηση από αλκοόλ και άλλες ουσίες, όταν για διάφορους λόγους δεν αντιμετωπίστηκαν την κατάλληλη στιγμή, ακολουθούν χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις και υπολειμματικά συμπτώματα.
Επιπλέον και στην παιδοψυχιατρική υπάρχουν βαρύτατες διαταραχές όπως ο αυτισμός και η νοητική υστέρηση που επίσης προμηνύουν μια δύσκολη χρόνια πορεία.
Η συμβίωση με τους ασθενείς αυτούς δεν είναι εύκολη και απαιτεί μεγάλες προσαρμογές από τους συγγενείς, οι οποίες συχνά δεν είναι εφικτές. Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο ορισμένοι φροντιστές υγείας και συγγενείς να αναπτύσσουν εν καιρώ και οι ίδιοι ψυχολογικά προβλήματα και διαταραχές καθώς δεν είχαν τις ψυχικές εκείνες εφεδρείες ώστε να ανταπεξέλθουν στις εντάσεις αυτής της συμβίωσης.
Η ψυχοεκπαίδευση έχει θετική συμβολή στη μείωση του στρες των φροντιστών υγείας. Ουσιαστικά περιλαμβάνει την παροχή ρεαλιστικής ενημέρωσης για όλες τις παραμέτρους της διαταραχής και της θεραπείας της, τη θεραπευτική συμμαχία και με την οικογένεια, την οριοθέτηση, την εκπαίδευση στην αναγνώριση συμπτωμάτων, στην επίλυση προβλημάτων και στη διαχείριση του στρες, τη μείωση της κοινωνικής απομόνωσης (άρση του στίγματος) και άλλα ακόμη.
Μαρτυρία
Πρόκειται για μια νέα γυναίκα η οποία μεγάλωσε με μητέρα που πάσχει από χρόνια ψυχική διαταραχή. Δημοσιοποιεί μια σύντομη και μεστή τοποθέτηση με απλά, αλλά σημαντικά μηνύματα στον ιστόχωρο “Time to Change” αφιερωμένο στην καταπολέμηση του στίγματος των ψυχικών διαταραχών στην Αγγλία. Τα βασικά συμπεράσματα από την “εξομολόγησή” της :
- Αναγνωρίζει την έντονη ψυχική επιβάρυνση που υπέστη καθώς μεγάλωνε και φυσικά που ακόμα βιώνει!
- Δεν έχει κανένα πρόβλημα να παραδεχθεί οτι και η ίδια έκανε ψυχοθεραπεία για κάποια χρόνια όταν ενηλικιώθηκε, στην προσπάθειά της να ελαττώσει τον αντίκτυπο της ψυχικής ασθένειας της μητέρας της στον εαυτό της!
- Αναγνωρίζει το πόσο σοβαρή ήταν η κατάσταση στο σπίτι της λόγω της μητέρας της, τόσο που δεν ήταν στο χέρι της να την αλλάξει!
- Επισημαίνει την αδιαφορία με την οποία αντιμετωπίστηκαν τα προβλήματά της στην εργασία της!
- Αναγνωρίζει την ανάγκη να αυξηθεί η δημόσια συνειδητοποίηση των συνεπειών των ψυχικών διαταραχών στο άτομο,στην οικογένεια,στην εργασία και στο κοινωνικό σύνολο γενικά!
- Προτρέπει τους ανθρώπους με παρόμοια προβλήματα να μη διστάσουν να ζητήσουν βοήθεια : Δεν είναι δικό τους λάθος,δε φταίνε αυτοί και να κάνουν κάτι για τον εαυτό τους!
Πρόληψη
Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που η χρόνια νόσος δεν προήλθε αναπάντεχα και έξω από τον έλεγχο του ασθενή. Ο καλύτερος τρόπος να εξηγηθεί αυτό είναι με παράδειγμα. Ας φανταστούμε έναν άντρα δημόσιο υπάλληλο και οικογενειάρχη 40 ετών ο οποίος είναι παχύσαρκος, καπνιστής και πότης για τουλάχιστον 10-15 χρόνια. Ήδη έχει αποκτήσει σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, ενώ γνωρίζει ότι η χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδιά του είναι στα ύψη. Όταν περπατάει πάνω από 100 μέτρα, λαχανιάζει και αδυνατεί να συνεχίσει. Ο πατέρας του απεβίωσε στο πλαίσιο γνωστής στεφανιαίας νόσου.
Στις επανειλημμένες συστάσεις των δικών του για περιορισμό των άσχημων συνηθειών του αντιστέκεται με διάφορους τρόπους, πυρηνικό συστατικό στοιχείο των οποίων είναι η εγωκεντρική, αλαζονική και επιρρεπής στα πάθη προσωπικότητά του. Ο παραπάνω τύπος ανθρώπου με κάποια συν ή κάποια πλην στοιχεία δε νομίζω ότι είναι σπάνιο είδος στις μέρες μας στην Ελλάδα, αλλά και αλλού.
Το ερώτημα είναι γιατί να υποφέρει η οικογένειά του τις συνέπειες του εμφράγματος που ο άνθρωπος αυτός είναι πολύ πιθανό ότι θα πάθει μια και έχει όλους τις υπαρκτούς παράγοντες κινδύνου; Με το παράδειγμα αυτό επιθυμώ να τονίσω ότι σε κάποιες περιπτώσεις ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να μεταβάλλει τη συμπεριφορά του και τις συνήθειες του για να προλάβει την εμφάνιση μελλοντικών προβλημάτων. Ο λόγος που θα πρέπει να το κάνει δεν αφορά μόνο τον εαυτό του. Αφορά και την οικογένειά του, με την οποία αποτελεί ένα ζωντανό και διαρκώς αλληλοεπηρεαζόμενο σύστημα!
Συμπερασματικά η ενσυναίσθηση και ο σεβασμός της ψυχικής καταπόνησης που προκαλεί μια χρόνια νόσος στον ασθενή, στην οικογένειά και στους φροντιστές υγείας του θα πρέπει να είναι πάντοτε μέρος της στάσης μας. Επιπλέον, όταν αυτό είναι εφικτό, θα πρέπει κάθε ένας από μας να πράττει προληπτικά ώστε να αποφεύγεται η εμφάνιση της χρόνιας νόσου και ό,τι συνέπειες αυτή συνεπάγεται.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
Reblogged this on Epilepsy Portal.