Τι είναι το Long Covid

Περιεχόμενα

Ως long covid (μακροχρόνια COVID) αναφέρεται η ιατρική κατάσταση στην οποία χωρίς άλλη γνωστή αιτία σημειώνεται επιμονή κάποιων συμπτωμάτων μετά από μια αρχική λοίμωξη COVID-19 και διαρκεί περισσότερο από 12 εβδομάδες.

Σύμφωνα με τον ορισμό της NASEM 2024 για τη μακροχρόνια COVID που εκδόθηκε στις 11 Ιουνίου 2024, “η μακροχρόνια COVID είναι μια χρόνια κατάσταση που σχετίζεται με τη λοίμωξη και εμφανίζεται μετά τη λοίμωξη από τον SARS-CoV-2 και είναι παρούσα για τουλάχιστον 3 μήνες ως συνεχής, υποτροπιάζουσα και υποχωρούσα ή προοδευτική κατάσταση νόσου που επηρεάζει ένα ή περισσότερα συστήματα οργάνων”.

Τα άτομα με μακροχρόνια COVID μπορεί να παρουσιάζουν ένα ή περισσότερα από έναν μακρύ κατάλογο συμπτωμάτων, όπως δύσπνοια, ταχυκαρδία, ακραία κόπωση, αδιαθεσία μετά την άσκηση ή διαταραχή του ύπνου και με μία ή περισσότερες διαγνωστέες καταστάσεις, όπως διάμεση πνευμονοπάθεια, αρρυθμίες, σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας (POTS), μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα/σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (ME/CFS), διαβήτη ή αυτοάνοσες διαταραχές. Η πάθηση μπορεί να επιδεινώσει προϋπάρχουσες καταστάσεις υγείας ή να παρουσιαστεί ως νέα.

Ο ορισμός δεν απαιτεί εργαστηριακή επιβεβαίωση ή άλλη απόδειξη της αρχικής λοίμωξης. Η μακροχρόνια COVID μπορεί να ακολουθήσει λοίμωξη SARS-CoV-2 οποιασδήποτε σοβαρότητας, συμπεριλαμβανομένων ασυμπτωματικών λοιμώξεων, ανεξάρτητα από το αν αναγνωρίστηκαν αρχικά ή όχι.

Προεξάρχει ο έντονος μυοσκελετικός πόνος και η υπερκόπωση. Τα συµπτώµατα µπορεί να διαρκούν για χρόνια, και ιδίως σε περιπτώσεις νεοεµφανιζόµενης χρόνιας κόπωσης και δυσαυτονοµίας αναµένεται συχνά να είναι δια βίου.

Το σύνδρομο Long COVID, είναι μια πολυπρόσωπη διαταραχή που μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο και στην ψυχική υγεία.

Ψυχιατρικά long covid συμπτώματα

Οι εκδηλώσεις ψυχικής υγείας και οι επιπτώσεις του μακροχρόνιου COVID είναι ποικίλες, περιλαμβάνοντας μια σειρά από ψυχικά και γνωστικά συμπτώματα.

Αναφέρονται οι πιο συχνές διαταραχές & ψυχιατρικά long covid συμπτώματα.

Άγχος / αγχώδης διαταραχή : Πολλά άτομα με μακροχρόνια COVID βιώνουν αυξημένα επίπεδα άγχους. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από επίμονη και υπερβολική ανησυχία για διάφορες πτυχές της ζωής ή διαταραχή πανικού, που περιλαμβάνει ξαφνικά επεισόδια ισχυρού φόβου που συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα.
Κατάθλιψη: Η κατάθλιψη είναι ένα κοινό πρόβλημα ψυχικής υγείας σε ασθενείς με χρόνια COVID. Μπορεί να σχετίζεται με τη χρόνια φύση της ασθένειας, την αβεβαιότητα σχετικά με την ανάρρωση και τον αντίκτυπο των επίμονων σωματικών συμπτωμάτων στην ποιότητα ζωής.
Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD): Μερικά άτομα που έχουν βιώσει σοβαρά συμπτώματα COVID-19 ή νοσηλεία μπορεί να αναπτύξουν PTSD. Αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται από έντονο άγχος, επίμονες ενοχλητικές σκέψεις, εφιάλτες και αναδρομές που σχετίζονται με την τραυματική εμπειρία μιας σοβαρής ασθένειας.
Διαταραχές ύπνου: Πολλά άτομα με μακροχρόνια COVID-19 αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου, όπως η αϋπνία, η οποία μπορεί να επιδεινώσει προβλήματα ψυχικής υγείας. Ο κακός ύπνος συντελεί σε μειωμένη γνωστική λειτουργία, διαταραχές της διάθεσης και αυξημένη ευαισθησία στο στρες.
Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης : Περίπου το 50% των ασθενών από long covid παρουσιάζουν εικόνα που πληρεί τα κριτήρια του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης. Πρόκειται για κατάσταση που συχνά προκαλεί τεράστια δυσλειτουργία στο άτομο καθώς 3 στους 4 πάσχοντες αδυνατεί να εργαστεί κανονικά.

👉Πολύ πρόσφατη μελέτη αναφέρει την έλλειψη σεροτονίνης ως μία πιθανή αιτία του συνδρόμου.

👉Να σημειωθεί ότι το σύνδρομο μπορεί είτε να εκδηλωθεί με πρωτοεμφανιζόμενα ψυχιατρικά συμπτώματα είτε να επιδεινώσει προηγούμενα.

👉Επίσης να σημειωθεί ότι ο κορωνοϊός δεν είναι η μοναδική λοίμωξη που μπορεί να πυροδοτήσει ψυχιατρική συμπτωματολογία. Ψυχιατρικά σύνδρομα μετά από ιώσεις όπως για παράδειγμα η γρίππη, ο έρπητας κ.α. έχουν από πολύ παλιά καταγραφεί.

Γνωστικά συμπτώματα

Ομίχλη εγκεφάλου: Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωστικά συμπτώματα του long COVID είναι η «ομίχλη του εγκεφάλου» (brain fog), ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει αίσθημα έλλειψης διανοητικής διαύγειας, σύγχυσης και διαταραχή μνήμης. Οι ασθενείς συχνά αναφέρουν δυσκολία συγκέντρωσης, προβλήματα με τη μνήμη και δυσκολία στην εκτέλεση νοητικών εργασιών.
Η γνωστική εξασθένηση ως σύμπτωμα long covid που μπορεί να εμφανιστεί εντός 12 εβδομάδων μετά τη λοίμωξη, ίσως και αργότερα (καθυστερημένη εμφάνιση) σε ποσοστά 22%. Συχνά έχει επιμένουσα πορεία.

Κοινωνικές και Συναισθηματικές Επιπτώσεις

Κοινωνική απομόνωση και μοναξιά: Λόγω της χρόνιας φύσης των συμπτωμάτων τους, τα άτομα με μακροχρόνια COVID μπορεί να αποσυρθούν από τις κοινωνικές δραστηριότητες, οδηγώντας σε συναισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς.
Συναισθηματική απορρύθμιση: Το άγχος και η απογοήτευση της μακροχρόνιας αντιμετώπισης του COVID μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων, με αποτέλεσμα εναλλαγές της διάθεσης, ευερεθιστότητα ή συναισθηματικές εκρήξεις.
Επίδραση στην ταυτότητα και την αυτοαντίληψη: Μια χρόνια νόσος μπορεί να αλλάξει την αυτοεκτίμηση και την αίσθηση ταυτότητας του ατόμου, ιδιαίτερα όταν περιορίζει την ικανότητά του να συμμετέχει σε δραστηριότητες που απολάμβανε προηγουμένως ή να εκπληρώσει ρόλους όπως η εργασία και οι οικογενειακές ευθύνες.

Επιδημιολογία long covid

Ακολουθούν ορισμένα εντυπωσιακά στοιχεία για τη συχνότητα εμφάνισης του Long Covid.

👉Πάνω από 65 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως υπολογίστηκε ότι έχουν long-covid (στοιχεία ως Γενάρη 2023).

👉Υπολογίζεται ότι 10-30% των μη νοσηλευόμενων & 50-70% των νοσηλευόμενων ασθενών με covid εμφανίζουν long covid.

👉10-12% των εμβολιασμένων που ασθενούν με covid θα εμφανίσουν long covid.

👉Ο εμβολιασμός μειώνει αλλά δεν εξαφανίζει την πιθανότητα long covid.

👉Οι περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζονται σε ήπια ασθενείς ηλικία 36-50 ετών που δεν έχουν νοσηλευτεί.

👉Αν πέρασες κορωνοϊό και δεν εμφάνισες long covid, αν κολλήσεις 2^η φορά αυξάνεται η πιθανότητα να το εμφανίσεις.

👉Αν εμφάνισες long covid και το ξεπέρασες, σε επαναλοίμωξη είναι πιθανό να το περάσεις χειρότερα.

👉Το σύνδρομο μπορεί να είναι και θανατηφόρο καθώς σύμφωνα με τελευταία στοιχεία του CDC στην Αμερική περισσότεροι από 5.000 Αμερικανοί έχουν πεθάνει από long COVID από την έναρξη της πανδημίας.

Ελλάδα

Πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη για την περίοδο 2022-2023 σε περισσότερους από 1000 ενήλικες στην Ελλάδα κατέδειξε ότι :

Η κόπωση/αδιαθεσία (69,9%) ήταν η πιο συχνή μακροχρόνια εκδήλωση του συνδρόμου
με τα αναπνευστικά, νευρικά, μυοσκελετικά συμπτώματα να ακολουθούν σε συχνότητα
Οι περισσότεροι ασθενείς (74,4%) είχαν εμβολιαστεί πριν από τη μόλυνση, ενώ ο εμβολιασμός φάνηκε προστατευτικός για νευρικά και μυοσκελετικά συμπτώματα

Αντιμετώπιση στα συμπτώματα long COVID

Τα συμπτώματα long COVID πρέπει να περιλαμβάνουν διεπιστημονική αντιμετώπιση, δηλαδή εκτός από τα παθολογικά νοσήματα θα πρέπει να υπάρχει φροντίδα και για τις ψυχιατρικές εκδηλώσεις. Για τις τελευταίες, χρήσιμες παρεμβάσεις αποτελούν :

👉Ψυχολογική υποστήριξη: Συμβουλευτική ή γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να αντιμετωπίσουν το άγχος, την κατάθλιψη και τα συμπτώματα της μετατραυματικής διαταραχής.

👉Φαρμακευτική αγωγή: Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συνταγογραφηθεί φαρμακευτική αγωγή για τη διαχείριση συμπτωμάτων που έχουν επιδεινωθεί έντονα, όπως το άγχος, η κατάθλιψη ή οι διαταραχές του ύπνου.

👉Προγράμματα αποκατάστασης: Τα προγράμματα γνωστικής αποκατάστασης μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση της εγκεφαλικής ομίχλης και των γνωστικών ελλειμμάτων.

👉Ομάδες υποστήριξης: Η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση κοινότητας και να μειώσει το αίσθημα απομόνωσης.

👉Τροποποιήσεις του τρόπου ζωής: Η ενσωμάτωση τεχνικών μείωσης του στρες, όπως οι ασκήσεις ενσυνειδητότητας και χαλάρωσης, και η εξασφάλιση επαρκούς ύπνου και σωματικής δραστηριότητας μπορεί να είναι ευεργετικές.

Συμπέρασμα

Το long COVID μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στη ζωή ενός ατόμου, όπως ανικανότητα εργασίας, κοινωνική απομόνωση και χρόνιο πόνο. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές προσαρμογής, που χαρακτηρίζονται από συναισθηματικά και συμπεριφορικά συμπτώματα ως στρεσσογόνος απόκριση σε αυτές. Καθώς σηµαντικά ποσοστά ατόµων µε µακροχρόνιο COVID δεν µπορούν να επιστρέψουν στην εργασία τους, η κλίµακα των νέων ατόµων µε αναπηρία συµβάλλει στην έλλειψη εργατικού δυναµικού. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν επικυρωμένες αποτελεσματικές θεραπείες.

Το σύνδρομο μπορεί να είναι μια τρομερά δυσφορική εμπειρία, η οποία πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό από ιατρούς και υγειονομικό προσωπικό, παρά την ενδεχόμενη απουσία μετρήσιμων δεικτών. Το long covid δεν πρέπει να υποτιμάται καθώς ο αντίκτυπος του στη λειτουργικότητα, στην ψυχική μας υγεία και στην ποιότητα ζωής μας μπορεί να είναι πολύ σοβαρός.

Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος