Μια γενιά που μεγαλώνει κοιτώντας προς τα κάτω
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, τα smartphones και τα κοινωνικά δίκτυα απέκτησαν μόνιμη θέση στις τσέπες και στα μυαλά μας. Η παιδική ηλικία που συνδέαμε με το ελεύθερο παιχνίδι, τις παρέες της γειτονιάς και το «βγαίνω έξω» υποχώρησε μπροστά σε μια άλλη καθημερινότητα: scroll, ειδοποιήσεις, αλγόριθμοι. Δεν είναι απλώς τεχνολογική εξέλιξη· είναι αλλαγή οικοσυστήματος για την ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων.
Στις ΗΠΑ, τα παιδιά 8–18 ετών περνούν κατά μέσο όρο 7,5 ώρες/ημέρα μπροστά σε οθόνες.
Αν δούμε ειδικά τους εφήβους, η εικόνα γίνεται ακόμη πιο έντονη:
- Σχεδόν 1 στους 5 δηλώνει ότι βρίσκεται στο YouTube ή στο TikTok «σχεδόν συνεχώς» (Pew Research, 2022).
- Το 58% χρησιμοποιεί το TikTok καθημερινά.
- Το 50% χρησιμοποιεί σε καθημερινή βάση Instagram ή Snapchat.
- Σχεδόν οι μισοί έφηβοι δηλώνουν ότι βρίσκονται online συνεχώς, σε σύγκριση με μόλις 24% το 2014.
- Tο 72% των εφήβων ηλικίας 13 έως 17 ετών έχουν αλληλεπιδράσει με έναν σύντροφο τεχνητής νοημοσύνης και το 52% είναι τακτικοί χρήστες (Common Sense Media survey).
Μπορεί τα στοιχεία να αφορούν τις ΗΠΑ, τα πράγματα όμως δεν είναι ιδιαίτερα διαφορετικά στις υπόλοιπες χώρες παγκοσμίως.
Κοινά μοτίβα σημαντικής επιδείνωσης σε διάφορους δείκτες ψυχικής υγείας των εφήβων από το 2010 και έπειτα, οι οποίες δεν περιορίζονται στις ΗΠΑ ή γενικά σε Αγγλοσαξωνικές χώρες, αλλά ευρύτερα σε παγκόσμιο επίπεδο, αναφέρονται σε μελέτες που χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής.
Για παράδειγμα σύμφωνα με στοιχεία από τη Διεθνή Αξιολόγηση των Μαθητών (PISA) σε μαθητές 15 και 16 ετών, βλέπουμε ότι η σχολική μοναξιά αυξήθηκε την περίοδο 2012-2018 σε 36 από τις 37 χώρες. Παγκοσμίως, σχεδόν διπλάσιος αριθμός εφήβων το 2018 (σε σχέση με το 2012) είχε αυξημένα επίπεδα σχολικής μοναξιάς. Η μελέτη των Twenge, Haidt et al, δημοσιεύτηκε το 2021.
Στις μετρήσεις αυτές η Ελλάδα κατέγραψε αύξηση 59.68%.
Τα νούμερα αυτά δεν είναι απλώς στατιστικά· είναι ο καθρέφτης της νέας κανονικότητας.
Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν «πρέπει» να χρησιμοποιούν οθόνες —αυτό συμβαίνει ήδη— αλλά πώς και πόσο, με ποιο περιεχόμενο και με ποιες δικλείδες ασφαλείας, ώστε να προστατεύσουμε την ψυχική υγεία και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.
Τι βλέπουν και τι (δεν) βλέπουμε
Οι οθόνες μπορούν να εκπαιδεύσουν, να ψυχαγωγήσουν, να ανοίξουν ορίζοντες. Ταυτόχρονα, όμως, εκθέτουν τα παιδιά σε περιεχόμενο που δεν θα περνούσε εύκολα από την πόρτα του σπιτιού αν ήταν «αναλογικό»:
- Βία, αυτοτραυματισμός, αυτοκτονικός ιδεασμός
- Επικίνδυνες «προκλήσεις» και ακροβατικά
- Σεξουαλικό περιεχόμενο και κανονικοποίηση της πορνογραφίας
- Αρνητικά στερεότυπα και τοξικές νόρμες για σώμα/φύλο
- Χρήση ουσιών
- Κυβερνοεκφοβισμός, προσέγγιση από ενήλικους «αρπακτικούς»
- Επιθετική διαφήμιση στοχευμένη σε παιδιά
- Παραπληροφόρηση και ψευδοεπιστήμη
Κι αν οι γονείς δεν γνωρίζουν πάντα τι βλέπουν τα παιδιά, συχνά δεν γνωρίζουν ούτε πόσο. Η «σιωπηλή έκρηξη» του χρόνου οθόνης είναι εύκολο να κρυφτεί μέσα σε μικρά, επαναλαμβανόμενα «πεντάλεπτα».
Από την ψυχαγωγία στην επιβάρυνση
Τι δείχνουν τα δεδομένα
Ο πολύς χρόνος στην οθόνη —και ειδικά ο παθητικός, αλγοριθμικός χρόνος— συνδέεται με:
- Προβλήματα ύπνου (καθυστέρηση έναρξης, χειρότερη ποιότητα)
- Χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις και διάσπαση προσοχής
- Λιγότερο διάβασμα και δημιουργικό παιχνίδι
- Λιγότερη φυσική δραστηριότητα και αυξημένο βάρος
- Διαταραχές διάθεσης, άγχος, μοναξιά
- Κακή αυτοεικόνα και προβλήματα εικόνας σώματος
- FOMO και διαρκή σύγκριση με «τέλειες» εκδοχές ζωών
Στις ΗΠΑ, οι έφηβοι 12–17 ετών με μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο μέσα στον τελευταίο χρόνο αυξήθηκαν από 8,1% (2009) σε 15,8% (2019). Η αύξηση στα κορίτσια ήταν ιδιαίτερα έντονη: από 11,4% σε 23,4%. Την ίδια περίοδο, τα smartphones και τα social media εδραιώθηκαν ως ο καθημερινός «χώρος» της εφηβείας.
Οι συσχετίσεις δεν αρκούν μόνες τους, αλλά πειραματικές μελέτες δείχνουν ότι η μείωση ή παύση των social για λίγες εβδομάδες συχνά βελτιώνει δείκτες ψυχικής υγείας (βλέπε πηγή στο τέλος του άρθρου). Το σήμα είναι σαφές.
Χάνοντας το ελεύθερο παιχνίδι και τη δια ζώσης επαφή
Όσο ο χρόνος μετακινείται σε οθόνες, τόσο υποχωρεί το ελεύθερο, μη δομημένο παιχνίδι: η αυλή, το ποδήλατο, οι ομάδες της γειτονιάς, τα μικρά ρίσκα που διδάσκουν όρια.
Εξίσου υποχωρεί η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία, ο σωματικός «συντονισμός» (βλέμματα, εκφράσεις, κινήσεις). Σχεδόν οι μισοί έφηβοι λένε ότι οι ίδιοι οι γονείς αποσπώνται «τουλάχιστον μερικές φορές» από το κινητό όταν προσπαθούν να τους μιλήσουν. Η γενιά που χρειάζεται να μάθει κώδικες συνύπαρξης, μαθαίνει αντί γι’ αυτό να επιλέγει τι emojis θα βάζει στα μηνύματα.
Γιατί τα social media έχουν τόση απήχηση;
Τα social δεν είναι ουδέτερα εργαλεία. Είναι πλατφόρμες που βελτιστοποιούνται για μέγιστη παραμονή:
- Μεταβλητές ανταμοιβές (scroll που δεν τελειώνει)
- Κοινωνική επιβεβαίωση (likes, views, mentions)
- Στοχευμένη σύγκριση (αλγόριθμος που σε εκθέτει σε «ιδανικές» εικόνες ανθρώπων σαν εσένα)
- Ειδοποιήσεις που ενεργοποιούν μικρές εκρήξεις ντοπαμίνης
Δεν είναι τυχαίο ότι η ψηφιακή αποτοξίνωση έχει γίνει mainstream όρος. Ο εγκέφαλος συνηθίζει στο γρήγορο, έντονο ερέθισμα κι έπειτα δυσκολεύεται να απολαύσει το αργό, «βαρετό» πραγματικό.
Είναι η πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά που ο εγκέφαλος των παιδιών μαθαίνει να συνδέεται με ηλεκτρονικές οθόνες σε τέτοια έκταση πέραν από τον τυπικό τρισδιάστατο κόσμο με πέντε αισθήσεις, ανθρώπους και πράγματα. Να σημειώσουμε εδώ ότι ο εγκέφαλος των εφήβων, ειδικά ο προμετωπιαίος φλοιός συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι τα μέσα της τρίτης δεκαετίας της ζωής.
Κορίτσια: τέσσερις λόγοι αυξημένης ευαλωτότητας
Παρότι και τα δύο φύλα επηρεάζονται, οι έρευνες συστηματικά δείχνουν ότι τα κορίτσια πληρώνουν βαρύτερο τίμημα. Γιατί;
- Οπτική σύγκριση: Οι πλατφόρμες που επικεντρώνουν στην εικόνα όπως το Instagram «χτυπούν» ακριβώς στο σημείο που πονάει η εφηβεία των κοριτσιών — πρόσωπο, σώμα, εμφάνιση.
- Σχέσεις & φήμη: Η επιθετικότητα εκφράζεται συχνά μέσω κοινωνικού αποκλεισμού, κουτσομπολιού, ψηφιακών «μαχαιριών». Τα social προσφέρουν άπειρους τρόπους.
- Συναισθηματική μετάδοση: Σε υπερσυνδεδεμένα δίκτυα, άγχος και θλίψη «μεταδίδονται» μέσα στις παρέες.
- Σεξουαλική πίεση & παρενόχληση: Η ανωνυμία/ευκολία προσεγγίσεων αυξάνει την έκθεση σε πιέσεις για φωτογραφίες, «nudes», grooming.
Το αποτέλεσμα είναι ένα ευάλωτο “κοινωνιόμετρο“: η αυτοαξία εξαρτάται όλο και περισσότερο από εξωτερικά σήματα (likes, σχόλια), που είναι και αστάθμητα και ανελέητα.
Αγόρια: διαφορετικές παγίδες, ίδιο κόστος
Στα αγόρια, η προεξάρχουσα παγίδα είναι η αποχώρηση από τον φυσικό κόσμο και η μεταφορά της ενέργειας τους σε εικονικά οικοσυστήματα.
- Βιντεοπαιχνίδια: αν και μπορεί να έχουν οφέλη (επιδεξιότητα, ομαδικότητα), ένα υποσύνολο (τουλάχιστον ~7%) οδηγείται σε προβληματική/εθιστική χρήση, με κόστος σε ύπνο, σχολείο, οικογένεια, υγεία.
- Πορνογραφία: απεριόριστη, δωρεάν, 24/7 πρόσβαση. Προσφέρει εύκολη ικανοποίηση χωρίς κοινωνικές δεξιότητες, δυσχεραίνοντας την ωρίμανση.
Πολλοί μιλούν για μια παρατεταμένη εφηβεία των αγοριών που δεν μεταφράζεται εύκολα σε ενήλικη αυτονομία.
Ενημερωθείτε για :
- την εξάρτηση από το gaming και
- τον εθισμό στο διαδίκτυο
Η παγίδα της συλλογικής δράσης
Ένα κοινωνικό δίλημμα στην αυλή του σχολείου
Οι κοινωνικοί επιστήμονες έχουν μελετήσει εδώ και καιρό καταστάσεις όπου κάθε άτομο κάνει αυτό που νομίζει ότι είναι καλύτερο για τον εαυτό του (όπως η υπεραλίευση σε μια τοπική θάλασσα), παρόλο που, όταν όλοι κάνουν την ίδια επιλογή, το αποτέλεσμα είναι τελικά αρνητικό για όλους. Αν η ομάδα μπορούσε να συντονιστεί (π.χ. να θέσει κανόνες για το όριο του ψαρέματος), το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα θα ήταν πολύ περισσότερα ψάρια για όλους.
Ακριβώς σε αυτήν την παγίδα πέφτουν και οι οικογένειες με τα smartphones και τα social media. Ένα παιδί μπαίνει στο γυμνάσιο, και ήδη μερικοί συμμαθητές του έχουν κινητό και λογαριασμό στο Instagram. Οι υπόλοιποι αρχίζουν να νιώθουν ότι «μένουν πίσω». Έτσι πιέζουν τους γονείς:
«Όλοι έχουν smartphone, θέλω κι εγώ. Αν δεν μου πάρεις κι εμένα, θα είμαι αποκλεισμένος.»
Κανένας γονιός δεν θέλει το παιδί του κοινωνικά απομονωμένο. Έτσι, ακόμη κι αν ανησυχεί για τους κινδύνους, καταλήγει να υποχωρεί. Το ίδιο κάνουν και οι υπόλοιποι, ώσπου σταδιακά δημιουργείται μια νέα κανονικότητα: σχεδόν όλα τα παιδιά έχουν smartphone από τα 11, ή και νωρίτερα. Το αποτέλεσμα; Τα παιδιά «εξαφανίζονται» μέσα στις οθόνες, και η παιδική ηλικία με το ελεύθερο παιχνίδι, τη φυσική παρέα και την ανεξαρτησία συρρικνώνεται.
Αυτά τα προβλήματα δεν λύνονται ατομικά. Χρειάζονται συλλογικές απαντήσεις.
Δρόμοι συλλογικής απάντησης
Τι μπορεί να κάνει μια κοινότητα, ένα σχολείο, μια κυβέρνηση, μια εταιρεία
Το να είσαι γονιός ήταν πάντα μια πρόκληση, η οποία στη σημερινή εποχή των ραγδαίων κοινωνικών και τεχνολογικών αλλαγών μοιάζει να έχει γίνει πιο δύσκολη από ποτέ.
Ας δούμε κάποιες πιθανές δυνατότητες προς βελτίωση στο εδώ και τώρα.
- Εθελοντικός συντονισμός γονέων: συμφωνίες τύπου «όχι smartphone πριν το λύκειο» ή κοινές ώρες χωρίς οθόνη. Η ατομική αντίσταση γίνεται πιο εύκολη όταν είναι συλλογική.
- Κοινωνικοί κανόνες και ηθικοποίηση: Όπως η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ έγινε κοινωνικά καταδικαστέα, έτσι και η άκριτη παροχή smartphone σε ένα 9χρονο μπορεί να θεωρηθεί ανεύθυνη πράξη.
- Λύσεις στο σχολείο: κλειδωμένες θήκες στα σχολεία, basic phones με περιορισμένες λειτουργίες που μειώνουν την κοινωνική πίεση.
- Νόμοι & κανονισμοί από τα κράτη: υποχρεωτική επαλήθευση ηλικίας στα social, αύξηση ψηφιακής «ηλικίας ενηλικίωσης» στα 16, σαφήνιση νόμων περί παραμέλησης ώστε η εύλογη αυτονομία να μην ποινικοποιείται.
- Πίεση στις εταιρείες τεχνολογίας: καλύτεροι γονικοί έλεγχοι «by default», λειτουργίες συσκευής/λογαριασμού που εφαρμόζουν κεντρικά όρια ηλικίας και δεν παρακάμπτονται με δύο κλικ.
- Κανόνας «καθήκον φροντίδας» για ανηλίκους: υποχρέωση των πλατφορμών να αντιμετωπίζουν τα παιδιά διαφορετικά από τους ενήλικες, με αυξημένη ευθύνη ασφάλειας.
Όλα τα παραπάνω δεν είναι εύκολα. Αλλά δείχνουν ότι δεν μιλάμε για ένα ιδιωτικό ζήτημα μόνο, αλλά για ένα κοινωνικό οικοσύστημα που χρειάζεται νέα ισορροπία.
Σχολεία χωρίς τηλέφωνα
Από το «μην το χρησιμοποιείς» στο «δεν το έχεις πάνω σου».
Πολλά σχολεία λένε ότι «απαγορεύουν» τα τηλέφωνα στην τάξη. Στην πράξη, αυτό συχνά σημαίνει κρυφή χρήση, άγχος και περισσότερη εξάρτηση στις παύσεις. Μια πιο αποτελεσματική πολιτική είναι το «χωρίς κινητά όλη την ημέρα»:
- Ο μαθητής αφήνει τη συσκευή το πρωί σε ντουλάπι/κλειδωμένη θήκη.
- Την παραλαμβάνει στο σχόλασμα.
- Οι αλληλεπιδράσεις όλη μέρα είναι πρόσωπο με πρόσωπο.
- Μειώνεται ο κοινωνικός ανταγωνισμός για «προβολή» στα διαλείμματα.
Παράλληλα, τα σχολεία μπορούν να γίνουν και χώροι παιχνιδιού. Να προβλέπεται χρόνος μετά το μάθημα χωρίς τηλέφωνα, με ελεύθερα μέρη και ελάχιστη επίβλεψη. Εκεί τα παιδιά ξαναμαθαίνουν δεξιότητες που ούτε η καλύτερη εφαρμογή δεν μπορεί να διδάξει: διαπραγμάτευση, συνεργασία, δημιουργικότητα, φροντίδα των μικρότερων.
Πρακτικές οδηγίες για γονείς: ανά ηλικία
Λιγότερη (και καλύτερη) εμπειρία στις οθόνες
0–5 ετών: λιγότερη (και καλύτερη) οθόνη
- 0–18 μηνών: μόνο βιντεοκλήσεις με παρουσία ενήλικα.
- 18–24 μηνών: εκπαιδευτικό περιεχόμενο, μαζί με φροντιστή.
- 2–5 ετών: ως 1 ώρα/ημέρα καθημερινές, έως 3 ώρες Σ/Κ.
- Καθόλου οθόνες 30–60’ πριν από τον ύπνο.
- Μην χρησιμοποιείτε οθόνες ως «πιπίλα» για ξεσπάσματα.
- Τα παιχνίδια, οι βόλτες, οι ιστορίες, η κίνηση στο χώρο είναι αυτό που «περιμένει» ο εγκέφαλος για να «καλωδιωθεί» σωστά.
6–13 ετών: δομή, εποπτεία, όρια
- Έως 2 ώρες/ημέρα ψυχαγωγική χρήση (εξαιρείται μελέτη).
- Οι συσκευές σε κοινόχρηστους χώρους, όχι στο δωμάτιο, ειδικά για τα μικρότερα παιδιά.
- Μάθετε πώς να χρησιμοποιείτε τον γονικό έλεγχο και τα φίλτρα περιεχομένου σε όλες τις ψηφιακές συσκευές του σπιτιού σας.
- Επικεντρωθείτε περισσότερο στη μεγιστοποίηση της προσωπικής δραστηριότητας και του ύπνου παρά στις συνολικές ώρες οθόνης.
- Δώστε σαφή δομή στην ημέρα και την εβδομάδα.
- Μιλήστε με τον έφηβο για τους κινδύνους και ακούστε τις σκέψεις του.
- Δώστε στα παιδιά την ευκαιρία να κινούνται μόνα τους, χωρίς συνεχή πρόσβαση σε εσάς.
- Σε πιθανό sleepover, αν οι φίλοι φέρουν κινητά, κρατήστε τα μέχρι να φύγουν ώστε να αποφευχθεί η «νύχτα με οθόνες».
- Ενθαρρύνετε τη μετακίνηση στο σχολείο με τα πόδια, σε μικρές ομάδες συνομηλίκων.
- Ο χρόνος μετά το σχολείο να είναι αφιερωμένος στο ελεύθερο παιχνίδι, όχι σε υπερβολικές εξωσχολικές δραστηριότητες.
- Προτιμήστε κατασκηνώσεις που δίνουν στα παιδιά ανεξαρτησία.
- Επιλέξτε κατασκηνώσεις χωρίς συσκευές, αλλά με έμφαση στην ασφάλεια και την εμπειρία.
- Υποστηρίξτε τη δημιουργία γειτονιών φιλικών στα παιδιά, με χώρους παιχνιδιού και κοινωνικοποίησης.
13–18 ετών: εμπιστοσύνη με όρια, πραγματικές ευκαιρίες
- Βρείτε για να τον καθοδηγήσετε και να τον γαλουχήσετε μέσα από ουσιαστικές συζητήσεις και εμπειρίες.
- Ενθαρρύνετε μερική απασχόληση, εθελοντισμό, ταξίδια/ανταλλαγές.
- Δώστε χώρο για αυτοοργάνωση με φίλους, χωρίς συνεχή επιτήρηση ενηλίκων.
- Προσφέρετέ του ευκαιρίες για επαφή με τη φύση (πεζοπορίες, αθλήματα περιπέτειας, κατασκηνώσεις).
- Στο σπίτι: περισσότερη ευθύνη σταδιακά χωρίς αντικατάσταση γονεϊκού ρόλου (δουλειές, φροντίδα μικρότερων), όχι μόνο «υποχρεώσεις σχολείου».
- Υποστηρίξτε την επιλογή ενός gap year μετά το λύκειο, ώστε να ωριμάσει, να ταξιδέψει ή να εξερευνήσει ενδιαφέροντα πριν τις σπουδές.
Πότε η χρήση των κοινωνικών δικτύων γίνεται ανησυχητική
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από το παιδί σας μπορεί να προκαλεί προβλήματα εάν:
- παρεμβαίνει στην καθημερινή ρουτίνα και τις υποχρεώσεις του, όπως το σχολείο, η εργασία, οι φιλίες και οι εξωσχολικές δραστηριότητες
- βιώνει έντονη επιθυμία να ελέγξει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
- λένε ψέματα ή χρησιμοποιούν παραπλανητική συμπεριφορά για να περάσουν χρόνο στο διαδίκτυο
- επιλέγουν συχνά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντί των προσωπικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων
- τους εμποδίζει να έχουν επαρκή ποιοτικό ύπνο κάθε βράδυ
- τους εμποδίζει να ασκούν τακτική σωματική δραστηριότητα
- συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ακόμη και όταν εκφράζουν την επιθυμία να σταματήσουν
Εάν τα παιδιά σας παρουσιάζουν ένα ή περισσότερα από αυτά τα σημάδια, θα πρέπει να τους μιλήσετε. Αν χρειαστεί: ψηφιακή αποτοξίνωση (προσωρινή αφαίρεση πρόσβασης), με παράλληλη ενίσχυση δραστηριοτήτων στον πραγματικό κόσμο.
4 βασικές προτάσεις για το μέλλον
Αυτός ο τετράλογος συνοψίζει προτάσεις που έχουν κατατεθεί δημόσια:
- Όχι smartphones πριν το γυμνάσιο: basic phone/ρολόι για επικοινωνία/ασφάλεια.
- Όχι social πριν τα 16: ο εγκέφαλος και η αυτοεικόνα είναι ακόμη σε διαμόρφωση.
- Σχολεία χωρίς κινητά: πραγματική πολιτική, όχι «στα λόγια».
- Περισσότερο ελεύθερο παιχνίδι & αυτονομία: να ξαναγίνει κανονικό το να παίζει το παιδί μόνο του, να πηγαίνει με φίλους στο πάρκο, να δοκιμάζει πράγματα χωρίς ψηφιακό μεσολαβητή.
Δεν είναι μέτρα «εναντίον» της τεχνολογίας. Είναι μέτρα υπέρ της παιδικής ηλικίας.
Σε σύνοψη τα βήματα για «περισσότερη πραγματικότητα»
- Οικογενειακά γεύματα χωρίς οθόνες. Απλό, αλλά αλλάζει το κλίμα του σπιτιού.
- Ρουτίνα ύπνου χωρίς μπλε φως για όλους και για τους γονείς.
- Μαζί στο στήσιμο των ρυθμίσεων: ο έφηβος μαθαίνει να βάζει όρια ο ίδιος.
- Συμφωνία «διαφάνειας»: γονείς και παιδιά συζητούν για τις εφαρμογές, τους κινδύνους, τα κόλπα των αλγορίθμων.
- Παρέες εκτός οθόνης: κανονίζουμε ως γονείς εναλλάξ «απογεύματα χωρίς συσκευές» σε σπίτια/πάρκα.
- Κατασκηνώσεις χωρίς συσκευές: η «απομάκρυνση» ανοίγει χώρο για άλλου τύπου συνδέσεις.
- Μετακινήσεις με τα πόδια/ποδήλατο σε μικρές ομάδες: αυτονομία + κοινωνικότητα + κίνηση.
Συμπέρασμα: η παιδική ηλικία δεν πρέπει να χωράει σε 6 ίντσες
Το να είσαι γονιός ήταν πάντα δύσκολο. Σήμερα είναι και ασύμμετρα ψηφιακό. Η λύση δεν βρίσκεται σε έναν πόλεμο με την τεχνολογία, αλλά σε νέους κανόνες που ξαναδίνουν προτεραιότητα στο παιχνίδι, την αυτονομία, την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή και τον ύπνο.
Αν δεν θέλουμε μια γενιά που μεγαλώνει με ανησυχία, σύγκριση και εξάρτηση, χρειάζεται να δράσουμε ως οικογένειες, σχολεία, κοινότητες και πολιτεία. Να θυμηθούμε ότι το παιδί χρειάζεται χώρο, χρόνο, φίλους, αποτυχίες, ρίσκα — και λιγότερο scroll.
Η τεχνολογία μπορεί να είναι εργαλείο. Το θέμα είναι να μη γίνει περιβάλλον.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
Βιβλιογραφία
Μεγάλη επιρροή για το άρθρο το βιβλίο The Anxious Generation του Jonathan Haidt
Worldwide increases in adolescent loneliness
Global adolescent mental health since 2010: a collaborative review
Smartphone screen time reduction improves mental health: a randomized controlled trial