Η αδικία – είτε σε προσωπικό επίπεδο είτε σε συλλογικό – έχει βαθιά επίδραση στην ψυχολογία. Ιδιαίτερα, μορφές αδικίας που πηγάζουν από κοινωνικές ανισότητες (οικονομικές, φυλετικές, έμφυλες κ.λπ.) και από δυσλειτουργίες του συστήματος δικαιοσύνης (π.χ. δικαστικά λάθη, καθυστερήσεις στην απονομή δικαίου, παραγραφή αδικημάτων) επηρεάζουν τόσο την ψυχική υγεία των ατόμων όσο και τη συνοχή και εμπιστοσύνη μέσα στην κοινωνία.
Πυλώνες ενός ικανοποιητικού συστήματος δικαιοσύνης αποτελούν η αμεροληψία, η ανεξαρτησία, η αιτιολογημένη και πειστική στην ουσία της δικαστική κρίση, αλλά και η ταχύτητα στην έκδοση των αποφάσεων (Πηγή).
Με αφορμή την καθολική συμμετοχή των Ελλήνων (τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ομογένεια) στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών, έχει ιδιαίτερη σημασία να δούμε τι αντίκτυπο έχει στο μυαλό και την ψυχή του ανθρώπου και τι ανάγκη εκφράζει η δικαιοσύνη ως αξία. Φαίνεται πως όπως και στις αρχαίες τραγωδίες, έτσι και σήμερα, ο κόσμος διέρχεται απ’ όλα τα στάδια προκειμένου να πετύχει την πολυπόθητη και χρυσή ισορροπία και αρμονία ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο. Από την Ύβρη στην Άτη και από τη Νέμεση στην Κάθαρση.
Η δικαιοσύνη ήταν και είναι διαχρονικό ζητούμενο και στόχος τόσο συνολικά για την κοινωνία, όσο και ατομικά. Σύμφωνα με τον Dainius Pūras, ψυχίατρο, πρώην ειδικό εισηγητή του ΟΗΕ για την υγεία, «η κοινωνική δικαιοσύνη είναι πιο σημαντική για την ψυχική υγεία από τη θεραπεία και τη φαρμακευτική αγωγή».
Η ανάγκη πίστης σε έναν δίκαιο κόσμο
Η πίστη σε έναν δίκαιο κόσμο αποτελεί μια πανανθρώπινη και πανάρχαια ανάγκη που υποβόσκει σε μικρούς και μεγάλους. Έχει ως υπόβαθρο ότι ο κόσμος οφείλει να είναι ένα δίκαιο και ασφαλές μέρος, όπου ο καθένας παίρνει στο τέλος της ημέρας αυτό που του αξίζει: ανταμείβονται οι καλοί και τιμωρούνται οι κακοί. Η σκέψη αυτή φέρνει ισορροπία στο μυαλό και την ψυχή και διώχνει την ένταση. Επιδρά στον τρόπο που σκεφτόμαστε, πράττουμε, συνάπτουμε σχέσεις, αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα και κατανοούμε τα όσα συμβαίνουν γύρω μας καθημερινά.
Σταδιακά, μετατρέπεται από πίστη και ελπίδα, σε ανάγκη και απαίτηση, παύοντας να αποτελεί μόνο μια θεωρητική αξία. Και κάπως έτσι, η ψυχική μας υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δικαιοσύνη, γι’ αυτό και γεγονότα που απειλούν θεμελιώδη για τη ζωή μας προαπαιτούμενα, όπως ανισότητα, βία, αδικία, διαφθορά, ανασφάλεια και θάνατος, μας κλονίζουν συναισθηματικά και όχι μόνο. Δεν είναι εύκολη η αποδοχή ότι ο κόσμος είναι εγγενώς άδικος λόγω της ανθρώπινης φύσης. Ακόμα πιο δύσκολο είναι όμως να κινηθούμε στις γκρίζες ζώνες, δηλαδή υπό την αποδοχή ότι ναι μεν συμβαίνουν αδικίες, αλλά δεν είναι όλος ο κόσμος άδικος, ότι υπάρχει αίτημα για περισσότερη δικαιοσύνη μέσω του πολιτισμού, ασχέτως αν δεν επικρατεί όσο θα έπρεπε.
Δικαιοσύνη και αδικία στην κοινωνία
Αρκεί ένα βίωμα, η παρατήρηση της κατάστασης γύρω μας, το άκουσμα των ειδήσεων στα ΜΜΕ, για να καταλάβει κανείς πως συμβαίνουν καθημερινά αδικίες που δεν αποκαθίστανται ή τιμωρούνται πάντα. Που δεν ελέγχονται και δεν προβλέπονται. Που δεν τελειώνουν. Και που αφήνουν το παρόν και το μέλλον μας, τόσο το δικό μας, όσο και των παιδιών μας, στο έλεος των πράξεων άλλων. Και εμάς μετέωρους, βυθισμένους σε θυμό και ανασφάλεια. Είναι ένα συναίσθημα που ειδικά μπροστά σε μεγάλα και τραγικά γεγονότα μας πνίγει κυριολεκτικά.
Για αυτό και η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης έχει σπουδαία δύναμη και σημασία, αποτελώντας ζητούμενο που περνά από γενιά σε γενιά.
Ποιος είναι συνήθως ο πυρήνας των διεκδικήσεων της; Η άρση των ανισοτήτων στην ισχύ, την ταυτότητα, την καταγωγή και τα προνόμια των ανθρώπων, η αλληλεγγύη και η συμπερίληψη, ο σεβασμός των δικαιωμάτων, η πρόληψη της αδικίας και η παραδειγματική τιμωρία της, η πειστική διερεύνηση οικονομικών σκανδάλων και γενικά υποθέσεων δημοσίου ενδιαφέροντος.
Ανισότητες και διακρίσεις προκαλούν βίωμα αδικίας καθολικά παγκοσμίως ανεξαρτήτως πολιτισμικού πλαισίου.
Διαβάστε παλαιότερα άρθρα στα οποία έχουμε αναφερθεί εκτενώς τόσο στις διακρίσεις, όσο και στις κοινωνικές ανισότητες.
Αδικία στο Σύστημα Δικαιοσύνης
Έχει ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με τους Lind & Tyler (1988), οι άνθρωποι ενδιαφέρονται εξίσου πολύ για τον τρόπο με τον οποίο οι δικαστικές αρχές προσεγγίζουν μια υπόθεση και λαμβάνουν τις αποφάσεις τους.
Πιο συγκεκριμένα, ενδιαφέρονται για:
- α) την ουδετερότητα αυτών των αρχών
- β) την αξιοπιστία τους
- γ) το αν γίνονται σεβαστά και με τι τρόπο γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά τους από τις υπεύθυνες αρχές και τους λειτουργούς της δικαιοσύνης.
Έχει βρεθεί λοιπόν, ότι όσο περισσότερο οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι δικαστικές αποφάσεις λαμβάνονται σε ουδέτερο και αμερόληπτο πλαίσιο και ότι μπορούν να εμπιστευτούν τα εμπλεκόμενα μέρη, τόσο πιο πιθανό είναι να θεωρήσουν δίκαιες τις διαδικασίες απονομής δικαιοσύνης.
Η αίσθηση δικαιοσύνης των πολιτών δοκιμάζεται έντονα όταν το ίδιο το σύστημα απονομής δικαίου – που υποτίθεται ότι εξασφαλίζει τη δικαιοσύνη – αποτυγχάνει. Δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι οι λανθασμένες δικαστικές αποφάσεις (π.χ. άδικες ή εσφαλμένες καταδίκες) και οι σημαντικές καθυστερήσεις στην εκδίκαση υποθέσεων. Και στις δύο περιπτώσεις, το αποτέλεσμα είναι μια προδοσία της εμπιστοσύνης στα θεσμικά όργανα, με συνέπειες τόσο ατομικές όσο και κοινωνικές. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για υποθέσεις για τραγωδίες με θύματα, στα οποία η ευθύνη
Λάθη στην απονομή Δικαιοσύνης
Το να καταδικαστεί ένας αθώος ή να κατηγορηθεί ψευδώς για ένα έγκλημα συνιστά μια από τις βαρύτερες μορφές αδικίας σε προσωπικό επίπεδο. Σύγχρονες έρευνες έχουν αρχίσει να φωτίζουν τις δραματικές ψυχολογικές συνέπειες τέτοιων περιπτώσεων. Σε μια συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, οι Brooks & Greenberg (2020) βρήκαν ότι τα άτομα που κατηγορήθηκαν άδικα και αργότερα αθωώθηκαν αντιμετωπίζουν πολυεπίπεδες επιπτώσεις: διαταραχή της ταυτότητάς τους, στιγματισμό, σοβαρά προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, ρήξη σχέσεων, οικονομική καταστροφή, καθώς και βαθιά αλλαγή στη στάση τους προς το σύστημα.
Η αδικία που υπέστησαν λειτουργεί διαβρωτικά για τον κοινωνικό ιστό: οι ιστορίες τους, όταν δημοσιοποιούνται, τροφοδοτούν και στο ευρύτερο κοινό μια αίσθηση ότι «το σύστημα είναι άδικο», ενισχύοντας έτσι τη γενικευμένη δυσπιστία και τον κοινωνικό διχασμό.
Από την άλλη, το ίδιο ισχύει και για άτομα που αθωώθηκαν τελικά σε αντίθεση με το “λαϊκό περί δικαίου αίσθημα”. Δηλαδή αν άτομο που έχει θεωρηθεί ένοχο στη συνείδηση του κόσμου αθωωθεί, αυτό πάλι συμβάλλει στη δυσπιστία.
Καθυστερήσεις στην απονομή Δικαιοσύνης
«Δικαιοσύνη, η οποία απονέμεται με καθυστέρηση, ή ακόμη, με προχειρότητα και αδιαφορία, τείνει να μην είναι Δικαιοσύνη». Άρειος Πάγος 18/9/2023
Όταν τα δικαστήρια καθυστερούν υπερβολικά να επιλύσουν μια υπόθεση, οι συνέπειες μοιάζουν με ντόμινο που πλήττει την ψυχική υγεία όλων των εμπλεκομένων και την κοινωνική εμπιστοσύνη.
Τα θύματα εγκλημάτων βιώνουν παρατεταμένη αγωνία, καθώς η εκκρεμότητα της δικαίωσης τους κρατά εγκλωβισμένους στο τραύμα. Έκθεση της Επιτρόπου Θυμάτων στη Μ. Βρετανία (2025) αποκάλυψε ότι οι μακροχρόνιες αναβολές στη διεξαγωγή δικών εντείνουν το τραύμα των θυμάτων, διαταράσσουν την καθημερινότητά τους και επιβαρύνουν σοβαρά την ψυχική τους υγεία, οδηγώντας μερικούς σε κατάχρηση ουσιών ή ακόμα και αυτοτραυματικές συμπεριφορές.
Αντίστοιχα, οι κατηγορούμενοι που περιμένουν επί χρόνια μια δίκη υποφέρουν από αυξανόμενο άγχος, αισθήματα ανημπόριας και απαισιοδοξίας για το μέλλον
Μελέτη του ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την ασφάλεια και τη συνεργασία της Ευρώπης) έδειξε ότι οι προφυλακισμένοι εν αναμονή δίκης εμφανίζουν έντονα ψυχοσωματικά και ψυχικά συμπτώματα λόγω της καθυστέρησης – π.χ. άγχος, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη – και η κατάσταση της υγείας τους επιδεινώνεται ευθέως ανάλογα με τη διάρκεια της δικαστικής εκκρεμότητας.
Στις περιπτώσεις αυτές καταστρατηγείται ουσιαστικά η αρχή του «αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου»: οι κατηγορούμενοι υφίστανται πολυετή προσωπική φθορά (κοινωνικό στιγματισμό, οικονομικές απώλειες, οικογενειακή επιβάρυνση) πριν καν αποφανθεί το δικαστήριο για την ενοχή ή αθωότητά τους.
Διάβρωση εμπιστοσύνης και κοινωνικές συνέπειες
Όταν το κοινό παρατηρεί επαναλαμβανόμενες περιπτώσεις δικαστικών σφαλμάτων ή αισθάνεται ότι η δικαιοσύνη αποδίδεται αργά και άνισα, πλήττεται σοβαρά η εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Ένα δικαστικό σύστημα που δεν διασφαλίζει την ταχεία και δίκαιη εκδίκαση των υποθέσεων, ουσιαστικά υπονομεύει τα θεμέλιά του. Πολίτες και κοινότητες αρχίζουν να αμφισβητούν την ικανότητα των δικαστηρίων να εκπληρώσουν την αποστολή τους, γεγονός που αποτυπώνεται σε μειωμένη συνεργασία (π.χ. απροθυμία μαρτυρίας) και αυξανόμενο κυνισμό.
Όπως τονίζει ο ΟΑΣΕ, «η καθυστερημένη δικαιοσύνη διαβρώνει την εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη και αποδυναμώνει το κοινωνικό συμβόλαιο», δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο όπου οι πολίτες αποστασιοποιούνται από τους νομικούς θεσμούς.
Η δυσπιστία αυτή μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους θεσμούς, καθώς οι πολίτες γενικεύουν την αντίληψη της αναξιοπιστίας του κράτους. Σε κοινωνιολογικό επίπεδο, λοιπόν, η αντιλαμβανόμενη δικαστική αδικία συνδέεται με μείωση της θεσμικής νομιμοποίησης και αύξηση της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Άτομα που νιώθουν ότι δεν μπορούν να βρουν το δίκιο τους μέσα από τις νόμιμες οδούς, ενδέχεται να ευνοήσουν ή και να καταφύγουν σε συμπεριφορές αυτοδικίας καθώς και να αναπτύξουν εχθρική στάση απέναντι στον νόμο και την τάξη.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης στη δικαιοσύνη αποτελεί βαθύ πρόβλημα, το οποίο περνάει και μέσα από τη γενικευμένη αίσθηση έλλειψης ανεξαρτησίας της λόγω παρεμβάσεων από οικονομικά ή πολιτικά συμφέροντα. Οι εκτιμώμενες εξαρτήσεις ωθούν στο συμπέρασμα ότι ταξικές ανισότητες επικρατούν και στο πεδίο της απονομής δικαιοσύνης, επιβεβαιώνοντας το μήνυμα περί άδικου συστήματος.
Άλλωστε το γεγονός ότι υπουργοί και βουλευτές απολαμβάνουν προνομιακής μεταχείρισης σε σχέση με τους υπόλοιπους πολίτες στο ζήτημα της αντιμετώπισης τους από τη δικαιοσύνη αποτελεί ακόμη μια αιτία μειωμένης εμπιστοσύνης στην τελευταία.
Επιπλέον, η ιδέα ότι οι ισχυροί είναι πιο εύκολο να τη σκαπουλάρουν, ενώ οι αδύναμοι να καταδικαστούν είναι διαχρονική στη συνείδηση των κοινωνιών, αντίληψη που εκφράζεται εξαιρετικά μέσω του εμβληματικού μυθιστορήματος “Οι Άθλιοι” του Βίκτωρος Ουγκό.
Πιθανές επιπτώσεις της αδικίας στην ψυχική υγεία
Η αντιλαμβανόμενη ή πραγματική αδικία αποτελεί στρεσογόνο εμπειρία που μπορεί να πλήξει σημαντικά την ψυχική υγεία του ατόμου. Η συνειδητοποίηση από τον άνθρωπο του ότι υπάρχει απουσία πρόβλεψης και ελέγχου στον τρόπο που εξελίσσεται η ζωή, είναι δυστυχώς σχεδόν αναπόφευκτο να προκαλέσει ψυχοτραυματικά συναισθήματα. Οι ακόλουθες είναι μερικές από τις κύριες ψυχολογικές επιπτώσεις που έχουν καταγραφεί σε μελέτες:
- Άγχος και Χρόνιο Στρες: Όπως έχει ήδη σημειωθεί, όταν οι άνθρωποι βιώνουν αδικία (είτε ως θύματα διακρίσεων είτε ως θύματα εγκληματικών πράξεων χωρίς δικαίωση), παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα άγχους. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως γενικευμένο άγχος, κρίσεις πανικού ή επίμονη ανησυχία. Η αβεβαιότητα που συνοδεύει την αίσθηση «ο κόσμος δεν είναι δίκαιος μαζί μου» διατηρεί το άτομο σε κατάσταση εγρήγορσης (hyperarousal). Βιολογικά, παρατηρείται ενεργοποίηση του άξονα του στρες (υψηλή κορτιζόλη κ.λπ.), που εάν παραμείνει για μεγάλο διάστημα, διαβρώνει τις άμυνες του οργανισμού (χρόνιο στρες).
- Κατάθλιψη και Απελπισία: Η επαναλαμβανόμενη εμπειρία αδικίας μπορεί να οδηγήσει σε καταθλιπτικά συμπτώματα. Όταν κάποιος νιώθει ότι δεν έχει έλεγχο πάνω στις άδικες καταστάσεις που του συμβαίνουν, ενδέχεται να εμφανίσει «μαθημένη ανημπόρια» (learned helplessness) – την πεποίθηση δηλαδή ότι καμία προσπάθεια δεν μπορεί να αλλάξει τα πράγματα. Αυτό το αίσθημα ανημπόριας και η διάψευση της πίστης σε έναν δίκαιο κόσμο τροφοδοτούν την απόγνωση και την απελπισία. Έρευνες στο πεδίο της υγείας έδειξαν ότι ακόμη και ασθενείς με σοβαρές ασθένειες βιώνουν εντονότερη ψυχική δυσφορία όταν θεωρούν άδικο αυτό που τους συνέβη (π.χ. καρκινοπαθείς με υψηλά επίπεδα «αντιλαμβανόμενης αδικίας» είχαν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης). Στο κοινωνικό πεδίο, άτομα από μειονεκτούσες ομάδες που βιώνουν διαρκώς κοινωνική αδικία εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά κλινικής κατάθλιψης σε σχέση με άτομα που ζουν σε πιο δίκαια περιβάλλοντα, ακόμη κι όταν ελέγχονται οι αντικειμενικοί δείκτες φτώχειας.
- Θυμός, Επιθετικότητα και Ηθική Αγανάκτηση: Ο θυμός είναι φυσική αντίδραση στην αδικία. Όταν ένα άτομο νιώθει ότι έχει υποστεί άδικη μεταχείριση, ενεργοποιείται μια έμφυτη παρόρμηση να αποκατασταθεί το δίκαιο. Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, αυτός ο θυμός μπορεί να εκδηλωθεί είτε εσωτερικά (π.χ. διαρκής οργή, αγανάκτηση που σιγοβράζει) είτε εξωτερικά, μέσα από επιθετική συμπεριφορά (ως προσπάθεια να επανακτήσουν έλεγχο ή να εκδικηθούν για το κακό που υπέστησαν). Άλλοι μπορεί να διοχετεύσουν τον θυμό τους σε ακτιβισμό ή διεκδικητικότητα για κοινωνική αλλαγή. Σημαντικό είναι ότι ο παρατεταμένος ηθικός θυμός (Moral outrage) χωρίς διέξοδο έχει το τίμημα του στην ψυχική υγεία, οδηγώντας σε συναισθηματική εξουθένωση. Δεν είναι σπάνιο για παράδειγμα όσοι μάχονται μακροχρόνια ενάντια σε μια αντιλαμβανόμενη αδικία (νομική ή κοινωνική) να αναφέρουν ότι στο τέλος αισθάνονται εξαντλημένοι, μουδιασμένοι συναισθηματικά ή κυνικοί – ένα είδος burnout.
- Αποξένωση και Διαταραχή Σχέσεων: Η αδικία δύναται να διαρρήξει τους κοινωνικούς δεσμούς του ατόμου. Όταν κάποιος αδικείται, μπορεί να νιώσει ότι «οι άλλοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να καταλάβουν» την εμπειρία του. Αυτό οδηγεί συχνά σε κλείσιμο στον εαυτό και αίσθηση μοναξιάς. Τα θύματα άδικων δικαστικών διώξεων, για παράδειγμα, βιώνουν στιγματισμό που τους απομονώνει κοινωνικά. Ακόμη και μετά την αποκατάσταση της δικαιοσύνης (αθώωση), αναφέρουν δυσκολία να επανασυνδεθούν με φίλους, οικογένεια ή την κοινότητα, λόγω του ψυχικού χάσματος που δημιούργησε η εμπειρία τους. Η εμπιστοσύνη προς τους άλλους επίσης κλονίζεται: το άτομο που προδόθηκε από την δικαιοσύνη ή από την κοινωνία μπορεί να γίνει καχύποπτο γενικά, δυσκολευόμενο να εμπιστευτεί ακόμη και καλοπροαίρετα άτομα ή να δημιουργήσει νέες σχέσεις. Στη βιβλιογραφία αυτό μερικές φορές αναφέρεται ως «κοινωνική αποστασιοποίηση» (social withdrawal) ως απόρροια τραύματος που προκλήθηκε από κοινωνική αδικία.
Πώς όμως να διαχειριστούμε την αδικία;
Όταν το δίκιο κυριολεκτικά μας «πνίγει», συνήθως αισθανόμαστε έντονο θυμό και διάθεση εκδίκησης και στη συνέχεια, όταν αυτό καταλαγιάσει και δεν έχουμε λάβει οποιαδήποτε παρηγοριά, ανακούφιση ή δικαιοσύνη, μπορεί να επιφέρει όσα αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα. Ας δούμε συνοπτικά κάποιες πιθανές οδούς διαχείρισης.
- Επιτρέπουμε στον εαυτό μας να είναι θυμωμένος και λυπημένος, αναγνωρίζοντας τα αρνητικά συναισθήματα. Το να θάβουμε τα συναισθήματα οργής και πόνου, μόνο αρνητικές συνέπειες θα έχει για τη ζωή και την ψυχή μας, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
- Το συζητάμε με τρίτους. Στο ίδιο πλαίσιο, συζητώντας το συμβάν είτε με τα εμπλεκόμενα μέρη, είτε με τρίτους, εκτονώνουμε σε κάποιο βαθμό τη συναισθηματική ένταση, εκφράζουμε απόψεις και συναισθήματα, επικοινωνούμε σκέψεις, επιχειρήματα και λύσεις, ανακουφίζοντας έτσι -έστω και μερικώς- το υπάρχον βάρος στην ψυχή και το μυαλό μας.
- Αναζητάμε το δικό μας μερίδιο ευθύνης. Μήπως με τη στάση μας επιτρέψαμε να μας θεωρήσουν θύμα και δεν κάναμε τίποτα να αποτρέψουμε ή να φρενάρουμε την αδικία; Να ξεκαθαριστεί εδώ, ότι αυτό δε σημαίνει ότι φταίμε εμείς όταν αδικούμαστε. Πρέπει όμως να εξετάζουμε εκ των υστέρων μήπως μπορούσαμε να έχουμε κάνει κάτι, ώστε να το εφαρμόσουμε την επόμενη φορά ή να συμβουλεύσουμε άλλους που ίσως βρεθούν στη θέση μας.
- Μετατρέπουμε το βίωμα σε γνώση και κίνητρο για δράση. Μετουσιώνουμε δηλαδή τη συναισθηματική πληγή σε καύσιμο για αντιρρόπιση, ανθεκτικότητα, διεκδίκηση δικαίωσης.
Φυσικά οι συμβουλές είναι πάντα πιο εύκολο να τις δίνεις και πολύ πιο δύσκολο να τις ακολουθείς. Αυτό θα πρέπει να είναι απολύτως κατανοητό και σε συνάρτηση με το ότι η αποτελεσματική διαχείριση της αδικίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από το μέγεθος αυτής. Αν για παράδειγμα η αδικία αφορά την απώλεια του πιο σημαντικού πράγματος της ζωής σου, τα πολλά λόγια είναι περιττά και η κατανόηση απέραντη.
Πάλεψε αλλά μετά… προχώρα
Η ελπίδα μας για δικαίωση, για θετική έκβαση των συμβάντων είναι κινητήριος δύναμη και καύσιμο ψυχής για να αντέχουμε όσα φέρνει η ζωή, να έχουμε κίνητρο να συνεχίζουμε και είναι σπουδαίο να ενώνουμε αυτή την ανάγκη με άτομα που τη συμμερίζονται εξίσου. Έτσι μόνο, θα ορθώνουμε όλοι μαζί δυνατότερη φωνή και μεγαλύτερο ανάστημα στην αδικία κάθε μορφής εκεί έξω.
Από την άλλη, δεν πρέπει αυτό να μας εμποδίζει να πάρουμε το χρόνο μας για να γιατρέψουμε τις προσωπικές μας πληγές ή να δημιουργήσουμε μια νέα σελίδα ζωής. Χρειάζεται πάντα να συνεχίζουμε παρακάτω, αναζητώντας χαρά και δημιουργικό κίνητρο. Φυσικά και το δίκιο μας πρέπει να το διεκδικούμε και να το αναζητούμε με κάθε τρόπο, μόνοι ή σε συμμαχία με άλλους. Ταυτόχρονα όμως, πρέπει να επιτρέπουμε αλλά και να βοηθάμε τον εαυτό μας να προχωρήσει…
Συχνά ένας αρμονικός συνδυασμός των παραπάνω είναι αυτός που μας διατηρεί το νόημα που μπορεί να χάσαμε ή να ξεχάσαμε. Ή μας προσφέρει ένα καινούριο.
Επίλογος
Συνοψίζοντας, η αδικία – είτε με τη μορφή κοινωνικών ανισοτήτων είτε με τη μορφή δυσλειτουργιών του νομικού συστήματος – έχει πολλαπλασιαστικές συνέπειες. Σε ατομικό επίπεδο, κλονίζει την ψυχική υγεία, προκαλώντας άγχος, κατάθλιψη, θυμό και αποξένωση. Σε συλλογικό επίπεδο, υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και διαβρώνει την κοινωνική συνοχή, ανοίγοντας τον δρόμο για κοινωνικές εντάσεις και αστάθεια. Αντίστροφα, η προαγωγή της δικαιοσύνης (κοινωνικής και διαδικαστικής) λειτουργεί προστατευτικά: ενισχύει την εμπιστοσύνη, προάγει την ψυχική ευημερία και ενδυναμώνει τους δεσμούς μεταξύ πολιτών και κράτους.
Η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία επιβεβαιώνει ότι η αντίληψη του κόσμου ως δίκαιου ή άδικου δεν είναι απλώς μια θεωρητική έννοια, αλλά παράγοντας που διαμορφώνει βιωματικά την ποιότητα της ζωής μας. Ως εκ τούτου, πολιτικές που στοχεύουν στη μείωση των ανισοτήτων, στην εξάλειψη των διακρίσεων και στη βελτίωση της απονομής δικαιοσύνης δεν έχουν μόνο ηθική αξία, αλλά και ψυχοκοινωνική σημασία: συμβάλλουν σε πιο υγιείς ανθρώπους και πιο σταθερές, συνεκτικές κοινωνίες.
Η συντακτική ομάδα του Kalimeristherapist
Τελική επιμέλεια : Σπύρος Καλημέρης