Νοραδρεναλίνη, επιδράσεις και φάρμακα

Τι είναι η Νοραδρεναλίνη

Η νοραδρεναλίνη (ή νορεπινεφρίνη) είναι μια μονοαμίνη-νευροδιαβιβαστής που παράγεται από ειδικούς νευρώνες στον εγκέφαλο που ονομάζονται νοραδρενεργικοί.

---

Συμπτώματα από έλλειψη νοραδρεναλίνης

• μείωση προσοχής και συγκέντρωσης,
• διαταραχές ενεργού μνήμης,
• καταθλιπτική διάθεση,
• ψυχοκινητική επιβράδυνση,
• κόπωση,
• απάθεια

Τα συμπτώματα αυτά είναι σαφές ότι αποτελούν μεταξύ άλλων βασικά συμπτώματα της μείζονος κατάθλιψης. Έτσι γίνεται αντιληπτό ότι εκτός από τη σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη αποτελεί νευροδιαβιβαστή στόχο για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Σε σχετικό άρθρο εξετάζεται ο ρόλος της ντοπαμίνης.

---

Υποδοχείς νοραδρεναλίνης

α1 προ- και μετασυναπτικοί διεγερτικοί σε εγκέφαλο και λείους μύες

β1 μετασυναπτικοί διεγερτικοί σε εγκέφαλο και μυοκάρδιο

α2 προ- και μετασυναπτκοί ανασταλτικοί

β2 μετασυναπτικοί, διεγερτικοί στον εγκέφαλο, ανασταλτικοί σε λείους μύες

β3 διέγερση λιπόλυσης στο λιπώδη ιστό

---

Δράση νοραδρεναλίνης στο σώμα

Μυδρίαση

• σύσπαση διαστολέα μυός της κόρης & αύξηση διαμέτρου της α1
• χάλαση σφιγκτήρα κόρης & ακτινωτού μυός β2

Αγγειοσύσπαση (λείοι μύες αρτηριών)  α1

• Σύσπαση αυχένα ουροδόχου κύστης  α1
• Σύσπαση εξωστήρα μυός κύστης  β2
• Σύσπαση σφιγκτήρων πεπτικού  α1
• Αύξηση συσταλτικότητας μυοκαρδίου (θετική ινότροπος δράση)  β1
• Ταχυκαρδία  (αύξηση φλεβοκομβικού ρυθμού)  β1
• Αύξηση παραγωγής ρενίνης από παρασπειραματικά κύτταρα νεφρού  β1
• Χάλαση λείων μυών τραχειοβρογχικού δένδρου  β2
• Αύξηση γλυκόζης μέσω αποδόμησης γλυκογόνου στο ήπαρ  β2
• Αύξηση νοραδρεναλίνης & αδρεναλίνης από μυελό επινεφριδίων

---

---

Δράσεις νοραδρεναλίνης σε εγκέφαλο & νωτιαίο μυελό

Ραχιαίο κέρας νωτιαίου μυελού : μείωση πόνου  α2 μετασυναπτικοί

Κεντρομόλοι νευρώνες νωτιαίου μυελού : μείωση πόνου  α2 προσυναπτικοί

Προμήκης μυελός : ρύθμιση αρτηριακής πίεσης : α1

Πυρήνες ραφής 

• Αύξηση σεροτονίνης μέσω α1 προσυναπτικών σωματοδενδριτικών υποδοχέων
• Μείωση σεροτονίνης μέσω  α1 προσυναπτικών νευροαξονικών υποδοχέων

• Μεταιχμιακό, Αμυγδαλή : ‘Αγχος, κρίσεις πανικού, υπερδραστηριότητα, ενεργητικότητα, τρόμος, εφιάλτες

---

Προμετωπιαίος φλοιός

• ραχιαιοπλάγια περιοχή  γνωσιακές λειτουργίες (προσοχή, συγκέντρωση)  α2 μετασυναπτικοί

• μεσοκοιλιακή περιοχή  συναίσθημα  β1

Παρεγκεφαλίδα 

τρόμος , β1

---

Science

Η νοραδρεναλίνη (νορεπινεφρίνη) παράγεται κυρίως στον υπομέλα τόπο που νευροανατομικά εντοπίζεται στη γέφυρα του εγκεφαλικού στελέχους. Από εκεί οι νευράξονες των νοραδρενεργικών νευρώνων φέρονται σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Επιπλέον νορεπινεφρινη εκκρίνεται σε νευροδραστικές συνάψεις με περιφερικούς ιστούς-στόχους από τους μεταγαγγλιακούς νευρώνες του συμπαθητικού αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η νοραδρεναλίνη δεσμεύεται από ειδικούς υποδοχείς, είτε στον τελικό νευράξονα (προσυναπτικοί), είτε στον μετασυναπτικό νευρώνα ή ιστό (μετασυναπτικοί). Έτσι φέρονται εις πέρας μεταβολές στη νευρωνική και ιστική λειτουργία, που εκδηλώνονται με αλλαγές σε διάφορες ανθρώπινες λειτουργίες.

Science : Πρέπει να σημειωθεί ότι η σεροτονινεργικοί και νοραδρενεργικοί νευρώνες συνάπτονται εκτεταμένα στον εγκέφαλο, τα επίπεδα σεροτονίνης επηρεάζουν τα επίπεδα νοραδρεναλίνης και αντίστροφα. Επιπλέον υφίσταται αυτορύθμιση της έκκρισης τόσο σεροτονίνης όσο και νορεπινεφρινης από τους αντίστοιχους νευρώνες μέσω των προσυναπτικών αυτοϋποδοχέων. Οι τελευταίοι ονομάζονται έτσι επειδή εντοπίζονται στο τελικό άκρο, στους δενδρίτες ή στο κυτταρικό σώμα του προσυναπτικού νευρώνα.

Όταν βρίσκονται σε προσυναπτικό νευρώνα που παράγει τον ίδιο νευροδιαβιβαστή ονομάζονται αυτοϋποδοχείς. Όταν βρίσκονται σε προσυναπτικό νευρώνα που παράγει άλλον νευροδιαβιβαστή ονομάζονται ετερουποδοχείς. Το αποτέλεσμα της πρόσδεσης του νευροδιαβιβαστή σε αυτούς είναι το λεγόμενο negative feedback , δηλαδή η μείωση της έκκρισης του παραγόμενου νευροδιαβιβαστή.

Οι αλληλεπιδράσεις σεροτονίνης, νοραδρεναλίνης και ντοπαμίνης είναι ιδιαίτερα πολύπλοκες και ξεφεύγουν από το στόχο του παρόντος άρθρου. Για την μεγαλύτερη κατανόηση των μηχανισμών δράσης μπορεί να χρειάζεται να ανατρέξετε στο προηγούμενο άρθρο που αφορά τη σεροτονίνη.

---

Ποιά αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν τα επίπεδα νοραδρεναλίνης ;

• SNRIs Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης Σεροτονίνης και Νοραδρεναλίνης
• Μιρταζαπίνη 
• Βουπροπιόνη 
• Αγκομελατίνη 

Μάθετε περισσότερα για τα παραπάνω φάρμακα στο ειδικό άρθρο για τα αντικαταθλιπτικά

---

Αντιψυχωτικά και νοραδρεναλίνη

Στη νοραδρενεργική νευροδιαβίβαση παρεμβαίνουν και κάποια αντιψυχωτικά φάρμακα. Τα νέας γενιάς αντιψυχωτικά όπως η ρισπεριδόνη, η ολανζαπίνη, η κουετιαπίνη, η ζιπρασιδόνη, η παλιπεριδόνη και η κλοζαπίνη προκαλούν ανταγωνισμό των α1 (η ρισπεριδόνη και η παλιπεριδόνη και των α2) υποδοχέων. Η επίδραση στον α1 υποδοχέα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ζάλη και ορθοστατική υπόταση, ενώ στον α2 υποδοχέα μπορεί να έχει αντικαταθλιπτική δράση με παρόμοιο με της μιρταζαπίνης μηχανισμό. Επιπλέον ο ανταγωνισμός των 5HT2A & 5HT2C υποδοχέων της σεροτονίνης που επιφέρουν τα περισσότερα νέας γενιάς αντιψυχωτικά, μπορεί να δώσει αντικαταθλιπτικό απoτέλεσμα μέσω έμμεσης ενίσχυσης των επιπέδων της νοραδρεναλίνης.

---

Αντιυπερτασικά και νοραδρεναλίνη

Κάποια αντιυπερτασικά φάρμακα ανταγωνίζονται τους β υποδοχείς της νοεπινεφρίνης και επιδρούν έτσι ευνοικά σε φυσικά συμπτώματα άγχους λόγω συμπαθητικής διέγερσης, όπως η ταχυκαρδία και ο τρόμος. Πρόκειται για τους β αναστολείς με σημαντικότερους εκπροσώπους το Inderal (προπρανολόλη) & το Tenormin (ατενολόλη). Χρησιμοποιούνται ευρέως στις αγχώδεις διαταραχές. Επίσης σημαντικό φάρμακο με παρόμοιο αποτέλεσμα είναι και η κλονιδίνη (Catapressan) που δρα ως α2 νοραδρενεργικός αγωνιστής. Η δράση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση των επιπέδων νοραδρεναλίνης μέσω negative feedback στους προσυναπτικούς αυτοϋποδοχείς και άρα μείωση των συμπτωμάτων της αυξημένης συμπαθητικής διέγερσης. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται επιπλέον και στη θεραπεία απεξάρτησης από τον αλκοολισμό.

---

Διεγερτικά φάρμακα για ΔΕΠΥ και νορεπινεφρίνη

Τέλος επίδραση στη νοραδρενεργική νευροδιαβίβαση έχουν και παράγοντες που χρησιμοποιούνται στη διαταραχή ελλειματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), καθώς και στη ναρκοληψία και στις υπερυπνίες. Πρόκειται για τα διεγερτικά του ΚΝΣ φάρμακα μεθυλφαινιδάτη, την ατομοξετίνη και τη μοδαφινίλη. Η ευεργετική επίδραση της ενίσχυσης της νοραδρενεργικής διαβίβασης στον προμετωπιαίο φλοιό είναι και πάλι ο μηχανισμός κλειδί με κλινικά αποτελέσματα την ενίσχυση των γνωστικών λειτουργιών και της ενεργητικότητας.

---

Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής