Τι είναι η παραληρητική διαταραχή
Η παραληρητική διαταραχή είναι ένας τύπος ψυχωτικής διαταραχής στον οποίο το άτομο εκδηλώνει κάποιο συγκεκριμένο παραλήρημα συστηματικά ή σε κάποιες φάσεις της ζωής του.
Αυξανόμενα στοιχεία δείχνουν ότι η παραληρητική διαταραχή (όπως και οι υπόλοιπες ψυχωτικές διαταραχές) αποτελεί φαινοτυπική έκφραση ενός ευρέος και ετερογενούς συνδρόμου που συνιστά το πολύπλευρο φάσμα της ψύχωσης, παρά μια συγκεκριμένη ασθένεια.
Συχνότητα
Η παραληρητική διαταραχή είναι μια σχετικά σπάνια ψυχική ασθένεια. Οι εκτιμήσεις υποδηλώνουν νοσηρό κίνδυνο κατά τη διάρκεια της ζωής 0,05 έως 0,1% στο γενικό πληθυσμό, ενώ το DSM-V εκτιμά ότι ο επιπολασμός κατά τη διάρκεια της ζωής είναι περίπου 0,02%. Συνήθως ξεκινάει στη μέση ηλικία.
Παραληρητική διαταραχή συμπτώματα
- Το βασικό σύμπτωμα είναι ένα παραλήρημα ή άλλιώς μια παραληρητική ιδέα με συνήθως μονοθεματικό περιεχόμενο π.χ. δίωξης. Άλλου τύπου παραλήρημα που μπορεί να εμφανιστεί είναι το ζηλοτυπικό, ερωτομανιακό (η ιδέα ότι κάποιο άλλο σημαντικό ενίοτε πρόσωπο είναι ερωτευμένο με την/τον ασθενή) , μεγαλομανιακό και υποχονδριακό. Η πίστη στην παραληρητική ιδέα είναι συνήθως ιδιαίτερα έντονη και άρα αρκετά δύσκολο να αμφισβητηθεί.
- Σπανίως συνυπάρχει διαταραχή αντίληψης συμβατή με την παραληρητική ιδέα π.χ. ιδέα για την ύπαρξη καρκίνου και κιναισθητική ψευδαίσθηση αλλοίωσης του αντίστοιχου εσωτερικού οργάνου.
- Δε σημειώνεται εμφανώς παράξενη/αλλόκοτη συμπεριφορά.
- Η λειτουργικότητα μπορεί να επηρεάζεται λιγότερο ή περισσότερο ανά περίπτωση. Δεν είναι ασυνήθιστο ασθενείς με παραληρητική διαταραχή να εργάζονται κανονικά επί δεκαετίες χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Δεν αποκλείεται βέβαια να υφίστανται χρονίως προβληματικές σχέσεις σε οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο. Υπάρχει έντονο και ενίοτε χρόνιο στρες λόγω της δυσκολίας τους να διαχειριστούν την παραληρητική ιδέα.
- Δεν προεξάρχει συνοδός καταθλιπτική ή μανιακή συμπτωματολογία ή έχει μικρή διάρκεια.
Σε αντίθεση με τη σχιζοφρένεια, η παραληρητική διαταραχή δεν συνοδεύεται από αποδιοργάνωση σκέψης, σοβαρές γνωστικές διαταραχές ή έντονη κοινωνική απόσυρση. Το άτομο μπορεί να λειτουργεί σχετικά φυσιολογικά εκτός των πεποιθήσεων που σχετίζονται με τις παραληρητικές σκέψεις.
Τι είναι το παραλήρημα
Το παραλήρημα αφορά επίμονες και απόλυτες ιδέες και εκτιμήσεις περί καταστάσεων της πραγματικότητας που δε συνάδουν με τα τρέχοντα κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα.
- Είναι βασικό χαρακτηριστικό σύμπτωμα στις ψυχώσεις και στη σχιζοφρένεια.
Συνηθέστερα είδη παραληρήματος
- Καταδίωξης
- Συνωμοσίας
- Κατασκόπευσης ή παρακολούθησης
- Αναφοράς
- Συσχέτισης
- Ενοχής και αυτομομφής
- Υποχονδριακό (μάθετε για την υποχονδρίαση)
- Μεγαλείου
- Ζηλοτυπίας (μάθετε για τη ζηλοτυπία)
- Ερωτομανιακό
Μάθετε περισσότερα για το παραληρημα και πως να το ξεχωρίζετε από την πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας.
Η παραληρητική διαταραχή είναι η πιο κοντινή σύγχρονη διάγνωση στην παλιά ψυχιατρική έννοια της παράνοιας που βέβαια συνεχίζει να χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη.
Μάθετε περισσότερα για την παράνοια.
Αίτια
Τα υπερευάλωτα σε ψυχοπιεστικά γεγονότα άτομα και κάποιοι μηχανισμοί άμυνας του εγώ, όπως ο αντιδραστικός σχηματισμός, η προβολή και η άρνηση, είναι μερικές ψυχοδυναμικές θεωρήσεις για τη διαταραχή. Η κοινωνική απομόνωση, ο φθόνος, η δυσπιστία, η καχυποψία και η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι μερικοί από τους παράγοντες που όταν γίνονται ανυπόφοροι οδηγούν το άτομο στην αναζήτηση μιας εξήγησης. Η κατάληξη είναι η διαμόρφωση της παραληρητικής ιδέας ως λύση.
Θεραπεία παραληρητικής διαταραχής
- Φαρμακευτική αγωγή – Αντιψωτικά φάρμακα
- Ψυχοθεραπεία/ψυχοεκπαίδευση όπου είναι εφικτό
Θεραπευτικά ισχύουν παρόμοιες αρχές με τη θεραπεία των ψυχώσεων αν και είναι λιγότεροι οι ασθενείς με τη διάγνωση αυτή που θα έρθουν σε επαφή με υπηρεσίες ψυχική υγείας. Η πρόγνωση γίνεται πιο ευνοϊκή όταν μπορεί να δρομολογηθεί ένας συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής με συστηματική ψυχοθεραπεία.
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής