Να πάω σε ψυχίατρο; Τι σημαίνει αυτό για μένα; Τι θα πει ο κόσμος;
«Όλοι κάποια στιγμή χρειαζόμαστε ψυχίατρο» – μια φράση που έχει γίνει συνηθισμένη τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Παρόλα αυτά, η πλειοψηφία όσων την επαναλαμβάνουν δεν κάνει ποτέ το βήμα να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Αυτή η αντίφαση αποκαλύπτει την πραγματικότητα του στίγματος που περιβάλλει την ψυχική υγεία στην Ελλάδα. Το στίγμα δημιουργεί διαχρονικές προκαταλήψεις που όχι μόνο βλάπτουν την κοινωνία, αλλά καταστρέφουν τη ζωή των ανθρώπων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές.
Οι Κρυφές Συνέπειες της Καθυστέρησης
Η αποφυγή του ψυχιάτρου έχει καταστροφικές συνέπειες. Υπάρχουν περιπτώσεις με χρόνια και έκδηλα στοιχεία ψύχωσης που καθυστερούν ανεπίτρεπτα να φτάσουν στον ειδικό. Όταν τελικά το κάνουν, το άτομο είναι ήδη διαλυμένο και η θεραπεία γίνεται εξαιρετικά δύσκολη.
Πώς το Περιβάλλον Επιδεινώνει την Κατάσταση
Πολλοί άνθρωποι μεταφράζουν την ψυχιατρική συμπτωματολογία ως:
- “Αδυναμία χαρακτήρα”
- “Υπερβολική ευαισθησία”
- “Έλλειψη θέλησης”
Αυτή η υποτιμητική στάση από τους οικείους προκαλεί επιπλέον ενοχές, αίσθηση ανικανότητας και κατωτερότητας, θλίψη και θυμό – επιδεινώνοντας δραματικά το αρχικό πρόβλημα.
Οι Ψυχολογικοί Μηχανισμοί που μας Εμποδίζουν
Μηχανισμοί Άμυνας σε Υπερλειτουργία
Ο ψυχισμός μας χρησιμοποιεί διάφορους μηχανισμούς άμυνας που “κάνουν υπερωρίες”:
- Άρνηση: Αρνούμαστε ότι έχουμε πρόβλημα και θυμώνουμε όταν το επισημαίνουν άλλοι
- Απώθηση: Αναγνωρίζουμε το πρόβλημα υποσυνείδητα αλλά το απωθούμε
- Προβολή: Αποδίδουμε τα προβλήματά μας σε εξωτερικούς παράγοντες
Παράδειγμα: Κάποιος μπορεί να έχει έντονο και διαρκές άγχος, αλλά επειδή έχει μάθει να ζει με αυτό, νομίζει ότι είναι αυτονόητο ή ότι το αντιμετωπίζει χωρίς συνέπειες.
Η Αυταπάτη της Παντοδυναμίας
Πολλοί πιστεύουν ότι μπορούν μόνοι τους να αντιμετωπίσουν τα ψυχικά τους ζητήματα. Αυτή η ιδέα συνδέεται με ασυνείδητες φαντασιώσεις παντοδυναμίας και ισχύει ακόμα και σε περιπτώσεις με μεγάλη διάρκεια και ένταση συμπτωμάτων.
Οι Κρυφές Επιπτώσεις στην Οικογένεια
Πώς Επηρεάζονται τα Παιδιά
Ένας παράγοντας που συχνά παραβλέπεται είναι ο αντίκτυπος στα παιδιά. Τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως μέσω μίμησης και ταύτισης με τους γονείς τους.
Όταν οι γονείς δυσλειτουργούν λόγω:
- Δυσθυμίας
- Κρίσεων πανικού
- Γενικευμένου άγχους
- Λανθασμένων πεποιθήσεων όπως “πρώτα η δουλειά”
Τα παιδιά, χωρίς την ωριμότητα να διαχωρίσουν το φυσιολογικό από το παθολογικό, επηρεάζονται αρνητικά. Και μετά ακολουθούν οι ενοχές για τους γονείς…
Η Ελληνική Πραγματικότητα
Υποδιάγνωση και Άγνοια
Η Ελλάδα έχει μείνει σημαντικά πίσω από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και την Αμερική στη στάση απέναντι στην ψυχική υγεία. Υπάρχει μαζική υποδιάγνωση των ψυχικών διαταραχών, ιδιαίτερα στην επαρχία.
Ο κόσμος συνεχίζει να αγνοεί:
- Τις πραγματικές αιτίες του άγχους και της κατάθλιψης
- Τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες
Η Συσσώρευση των Προβλημάτων
Τα προβλήματα της καθημερινότητας συσσωρεύονται μέχρι το άτομο να αδυνατεί να ανταπεξέλθει στο χρόνιο στρες που αυτά προκαλούν :
- Ανατροφή παιδιών
- Εργασιακές συνθήκες
- Ενδοοικογενειακά προβλήματα
- Προβλήματα υγείας (προσωπικά ή συγγενικών)
- Καθημερινές υποχρεώσεις
- Οικονομική δυσπραγία
Μια Διεθνής Προοπτική
Στο εξωτερικό, η στάση απέναντι στην ψυχική υγεία είναι διαφορετική. Ένας άνθρωπος που βρήκε τη δύναμη να ζητήσει βοήθεια μοιράστηκε την εμπειρία του:
(Κείμενο σε μετάφραση από έναν παλιό ιστότοπο ihaveatherapist.com)
“Στην αρχή νόμιζα ότι μπορούσα να τα αντιμετωπίσω όλα μόνος μου. Δεν ήθελα να ζητήσω βοήθεια, δεν ήθελα να δείξω αδυναμία. Όμως με τον καιρό, έβλεπα τον εαυτό μου να νιώθει όλο και χειρότερα. Κατάλαβα ότι είχα βαθιά προβλήματα και δεν μπορούσα να διαχειριστώ τη ζωή μου μόνος. Όταν τελικά βρήκα έναν θεραπευτή με τον οποίο ταίριαξα, οι φίλοι και η οικογένειά μου μού είπαν πόσο χαρούμενοι ήταν για μένα. Με έκαναν να νιώσω ότι έκανα κάτι σημαντικό και γενναίο για τον εαυτό μου. Και πραγματικά με βοήθησε. Πολύ. Δεν ξέρω αν δεν θα είχα αυτοκτονήσει αν δεν είχα βρεί τον θεραπευτή μου.”
“Η ψυχική υγεία είναι τόσο σημαντική όσο η σωματική. Δεν θα άφηνες τα δόντια σου να σαπίσουν ή το σπασμένο σου πόδι να ‘γίνει καλά από μόνο του’, έτσι δεν είναι; Γιατί δεν θα πήγαινες να ζητήσεις βοήθεια αν έχεις κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή;”
Ψυχίατρος ή Ψυχολόγος; Ποιον να Επιλέξω;
Μια συχνή απορία που προκύπτει είναι πότε χρειαζόμαστε ψυχίατρο και πότε ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή. Η κατανόηση της διαφοράς μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε το σωστό βήμα.
Πότε Χρειάζομαι Ψυχίατρο:
Όταν υπάρχουν έντονα σωματικά συμπτώματα για τα οποία δεν έχει βρεθεί παθολογική αιτιολογία :
- Αϋπνίες, ταχυκαρδίες, ζαλάδες
- Κρίσεις πανικού με σωματικές εκδηλώσεις
- Διαταραχές όρεξης με σημαντικές αλλαγές βάρους
Όταν τα συμπτώματα επηρεάζουν σοβαρά την καθημερινότητα:
- Αδυναμία εργασίας ή σπουδών
- Απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες
- Σκέψεις αυτοκαταστροφής ή αυτοκτονίας
Όταν χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή:
- Σοβαρή κατάθλιψη ή άγχος
- Διπολική διαταραχή
- Ψυχωτικά επεισόδια
Πότε Χρειάζομαι Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπευτή :
Για ψυχοθεραπευτική υποστήριξη:
- Διαχείριση στρες και άγχους καθημερινότητας
- Προβλήματα σχέσεων και επικοινωνίας
- Αντιμετώπιση δύσκολων περιόδων ζωής
Για ανάπτυξη δεξιοτήτων:
- Βελτίωση αυτοεκτίμησης
- Διαχείριση θυμού
- Τεχνικές χαλάρωσης
Η Ιδανική Προσέγγιση: Συνεργασία
Σε πολλές περιπτώσεις, η καλύτερη θεραπεία περιλαμβάνει συνεργασία ψυχιάτρου και ψυχολόγου – ο ένας διαχειρίζεται τη φαρμακευτική αγωγή και ο άλλος παρέχει ψυχοθεραπεία.
Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια ένας ψυχίατρος μπορεί και να είναι και εκπαιδευμένος σε κάποια σχολή ψυχοθεραπείας.
Συμπέρασμα: Η Ώρα της Αλλαγής
Η αναγνώριση ότι χρειαζόμαστε βοήθεια δεν είναι σημάδι αδυναμίας – είναι σημάδι σοφίας και αυτοφροντίδας. Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο καθυστερούμε, τόσο δυσκολότερη γίνεται η θεραπεία.
Ίσως είναι καιρός να σταματήσουμε να μιλάμε για την ανάγκη της ψυχιατρικής βοήθειας και να αρχίσουμε να τη ζητάμε όταν τη χρειαζόμαστε. Η ψυχική μας υγεία το αξίζει – και εμείς το αξίζουμε.
Never Be Ashamed of Seeking Help
Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής