Τι είναι η ανθεκτική κατάθλιψη;
Η ανθεκτική κατάθλιψη είναι όρος που περιλαμβάνει όλες εκείνες τις περιπτώσεις μείζονος κατάθλιψης που δεν ανταποκρίνονται σε θεραπείες φαρμακευτικές ή μη. Με λίγα λόγια δεν πρόκειται μια διαφορετική μορφή κατάθλιψης ως προς τα συμπτώματα, αλλά ως προς την ανταπόκριση σε θεραπευτικές προσπάθειες.
Αν και έχουν υπάρξει διάφοροι ορισμοί, έχει επικρατήσει να μιλάμε για ανθεκτική κατάθλιψη (Treatment-Resistant Depression, TRD) όταν τα συμπτώματα δεν ανταποκρίνονται σε τουλάχιστον δύο αντικαταθλιπτικά φάρμακα, τα οποία συνταγογραφούνται σε επαρκείς δόσεις και για επαρκή διάρκεια. Η διάγνωση μπορεί να γίνει εάν, μετά από τουλάχιστον 6-8 εβδομάδες θεραπείας και αύξηση της δόσης, δεν παρατηρηθεί καμία ύφεση ή η βελτίωση είναι μικρή και προσωρινή. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να επανεξετάσουμε την προσέγγιση και να αξιολογήσουμε άλλες θεραπευτικές επιλογές (Voineskos, Daskalakis και Blumberger, 2020).
Περίπου το 1/3 των ατόμων με κατάθλιψη αντιμετωπίζουν ανθεκτικότητα στη διαταραχή τους (McIntyre κ.ά., 2023).
Προγνωστικοί παράγοντες για ανθεκτική κατάθλιψη είναι :
- Βαρύτητα & διάρκεια διαταραχής
- Ψυχιατρική ή/και σωματική συννοσηρότητα
- Δημογραφικοί παράγοντες (π.χ. φτώχεια, οικονομική δυσπραγία)
Ενημερωθείτε εκτενώς για την κατάθλιψη και τα συμπτώματά της.
Διαφοροποίηση από ψευδο-ανθεκτικότητα
Ψευδοανθεκτικότητα είναι ένα φαινόμενο μη ανταπόκρισης στη θεραπεία όχι όμως επειδή τα αντικαταθλιπτικά “δεν πιάνουν”, αλλά για άλλους λόγους όπως :
Λανθασμένη διάγνωση,
Έλλειψη ιατρικών αρχείων,
Ανεπαρκής δοσολογία & διάρκεια θεραπείας
Μη συμμόρφωση ασθενών με τη θεραπεία
Μη ανεκτές παρενέργειες
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων
Γιατί συμβαίνει η ανθεκτική κατάθλιψη ;
Ορισμένα άτομα ανταποκρίνονται διαφορετικά στα φάρμακα λόγω γενετικών παραμέτρων ή βιολογικών διαφορών στον εγκέφαλο. Παράγοντες όπως το άγχος, τα ψυχικά τραύματα, χρόνιες παθήσεις ή άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως η διπολική διαταραχή ή η δυσθυμία, μπορούν να δυσχεραίνουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (McIntyre κ.ά., 2023).
Όσοι ρωτούν “γιατί δε με πιάνουν τα αντικαταθλιπτικά” μπορούν να βρουν κάποιες απαντήσεις στην ακόλουθη εικόνα που τις συνοψίζει.
Επιλογές αντιμετώπισης για την ανθεκτική κατάθλιψη
Η αντιμετώπιση της ανθεκτικής κατάθλιψης απαιτεί εξατομικευμένες στρατηγικές και συνδυαστική προσέγγιση, εφόσον αποκλείσουμε παράγοντες ψευδο-ανθεκτικότητας.
Ρύθμιση ή αλλαγή φαρμάκων
Αν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, ίσως είναι απαραίτητο να τροποποιηθεί η δόση ή να δοκιμαστούν άλλες κατηγορίες φαρμάκων (π.χ., αντιψυχωσικά, σταθεροποιητές της διάθεσης, αγχολυτικά, κ.ά.)
Ψυχοθεραπεία
Πιθανόν ένας συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής, ψυχοθεραπείας και ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων να αποδειχθεί αποτελεσματικός. Η ψυχοθεραπεία στοχεύει στη διαχείριση όσο το δυνατόν περισσότερων ψυχολογικών αιτιών που ευθύνονται για την κατάθλιψη που δεν περνάει με φάρμακα.
Επαναλαμβανόμενος Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός (rTMS)
Το rTMS είναι μια ανώδυνη, μη επεμβατική μέθοδος θεραπείας που χρησιμοποιεί μαγνητικά πεδία για να διεγείρει περιοχές του εγκεφάλου, τροποποιώντας τη νευρική τους δραστηριότητα. Η κατάθλιψη αποτελεί εγκεκριμένη ένδειξη για την εφαρμογή του rTMS τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική (FDA, 2007), ενώ η ανθεκτική μορφή είναι μια κύρια ένδειξη. Μια πρόσφατη εξέλιξη της μεθόδου είναι η Intermittent Theta-Burst Stimulation (iTBS), μια ταχύτερη και εξίσου αποτελεσματική προσέγγιση, η οποία έχει επίσης εγκριθεί από τον FDA για την ανθεκτική κατάθλιψη (Cole κ.ά., 2020).
Ενημερωθείτε αναλυτικά για το rTMS
Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT)
Μια αποτελεσματική θεραπεία, όπου με ελεγχόμενη χρήση ηλεκτρικών ερεθισμάτων προκαλούνται αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου, αναστρέφοντας τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Η ECT μαζί με το rTMS συνιστούν τις κύριες βιολογικές θεραπείες για τον εγκέφαλο με συχνά υψηλότερη αποτελεσματικότητα όταν τα υπόλοιπα θεραπευτικά μέτρα δεν έχουν επιτύχει.
Κεταμίνη
Το βασικό της πλεονέκτημα είναι η πολύ γρήγορη δράση, σε διάστημα ωρών. Μπορεί να αποβεί σωτήρια και παρέχεται από εξοικειωμένους με τη χρήση της γιατρούς που εργάζονται σε ψυχιατρικές κλινικές.
Εστίαση σε τρόπο ζωής
Συχνά παραβλέπονται, ενώ θα μπορούσαν να έχουν τεράστια σημασία τα εξής :
- Απομάκρυνση στρεσσογόνων παραγόντων
- Αλλαγή επιβλαβών συνηθειών
- Επανεκτίμηση σχέσεων
- Άσκηση – κίνηση
Όταν οι κλασικές θεραπείες δεν αρκούν
Πολλοί συνάνθρωποί μας με ανθεκτικές ψυχικές διαταραχές που δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις θεραπείες αναζητούν εναγωνίως στο διαδίκτυο “ποιο είναι το καλύτερο φάρμακο για την κατάθλιψη” , “πως νικησα την κατάθλιψη” και άλλα σχετικά. Είναι κατανοητό. Η κατάθλιψη είναι μια πολύ ετερογενής διαταραχή τόσο αιτιολογικά όσο και σε μορφές. Αυτό έχει το αποτέλεσμα ότι δεν είναι όλες οι θεραπείες για όλους. Αυτό που λειτουργεί στον έναν, μπορεί να μη λειτουργεί στον άλλον.
Εκείνο που χρειάζεται είναι μια ολοκληρωμένη εκτίμηση όλων των παραγόντων σε αντίθεση με οπτικές που περιορίζονται μόνο σε έναν παράγοντα. Αν ο ειδικός είναι μόνο για φάρμακα και δε γίνεσαι καλά, πρέπει να δεις και άλλες επιλογές. Αν αντίστοιχα ο ειδικός κάνει μόνο ψυχοθεραπεία και δε γίνεσαι καλά, πρέπει επίσης να δεις και άλλες επιλογές.
Διαβάστε περισσότερα για τη θεραπεία της κατάθλιψης
Η ανθεκτική κατάθλιψη έχει υψηλό κόστος τόσο για ασθενείς όσο και για τα συστήματα υγείας κάτι που μοιάζει δύσκολο να περιοριστεί στο εγγύς μέλλον. Δικαιούμαστε όμως να ελπίζουμε σε μείωση του ποσοστού των ατόμων με εξουθενωτικά δύσκολα αντιμετωπίσιμα συμπτώματα κατάθλιψης με την επιτυχή στόχευση των τροποποιήσιμων παραγόντων, τη μείωση του χάσματος γνώσης-εφαρμογής και την ταχύτερη υιοθέτηση καινοτομιών σε όλες τις θεραπευτικές μεθόδους.
Συγγραφή : Φρατζέσκα Παρλιάρου Ψυχολόγος
Συγγραφή & επιμέλεια : Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος
Βιβλιογραφία
Stanford Accelerated Intelligent Neuromodulation Therapy for Treatment-Resistant Depression. American Journal of Psychiatry, 177(8), pp.716–726. doi:https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2019.19070720.
Treatment‐resistant depression: definition, prevalence, detection, management, and investigational interventions. World Psychiatry, [online] 22(3), pp.394–412. doi:https://doi.org/10.1002/wps.21120.
Trevino, K., McClintock, S.M., McDonald Fischer, N., Vora, A. and Husain, M.M. (2014). Defining treatment-resistant depression: a comprehensive review of the literature. Annals of Clinical Psychiatry: Official Journal of the American Academy of Clinical Psychiatrists, [online] 26(3), pp.222–232. Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25166485/.
Voineskos, D., Daskalakis, Z.J. and Blumberger, D.M. (2020). Management of Treatment-Resistant Depression: Challenges and Strategies. Neuropsychiatric Disease and Treatment, Volume 16(16), pp.221–234.